1455
شناسایی منابع و مآخذ مربوط به تاریخ اجتماعی زرتشتیان و ذکر مطالب محققان و پژوهشگران تاریخ کیش زرتشتی. ارتباط با مدیریت کانال: @aDaryosh مسئول تبادلات کانال: @Kardarigan_respendial
دین مادها
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
آگاهی ما درباره دین مادها بسیار اندک است. بین سالهای ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۷ میلادی دیوید استروناخ بنای که در حدود سال ۷۵۰ پیش از میلاد بنا شده بود را کشف کرد و چنین به نظر می رسد که کاربری آن عمدتاً مذهبی بوده است. این سازه که در تپه نوشیجان در حدود ۶۰ کیلومتری جنوب همدان قرار دارد بر روی تخته سنگی به ارتفاع ۳۰ متر بنا شده است شامل«نیایش گاه مرکزی» «نیایش گاه غربی»، «دژ» و «تالار ستون دار» است که توسط دیواری آجری محصور شده است. نیایش گاه مرکزی به شکل برجی با محراب داخلی سه گوش بود. مساحت زمین آن ۱۱×۷ در ۱۱ متر و دیوارهایش ۸ متر ارتفاع دارند. در نزدیکی گوشی غربی محراب، آتشگاه پله داری کشف شد که از خشت و گل ساخته شده بود. چنانکه میدانیم، آیین مذهبی آتش، میراث مشترک و رایج در بین اقوام هند و ایرانی بود و نیایشگاه تپه نوشیجان، کهن ترین ساختمان از این نوع در ایران است که می شناسیم و دیگر اطلاعات مان درباره دین مادها، عمدتاً بر پایه کتاب تواریخ هرودوت و نام افراد مادی است. به گفته هرودوت، «مُغ ها» قبیله ای مادی بودند که روحانیون را نه تنها برای مادها که برای پارس ها نیز فراهم می کردند. بنابراین، آنها طبقه ای روحانی را تشکیل می دادند که وظیفه شان از پدر به پسر منتقل می شد. افزون بر این، آنها در دربار ایشتوویگو، به عنوان مشاور، پیشگو و تعبیرکننده خواب ایفای نقش می کردند. بنابراین، ظاهراً مغ ها در دربار آخرین شاه ماد نقش مهمی را بازی می کردند. درباره نام شخصی مادها، متون آشوری متعلق به سده های نهم و هشتم پیش از میلاد، شامل نمونه هایی است که بخش اصلی آنها به هر دو زبان پارسی باستان و اوستایی شباهت دارد: واژه هندوایرانی اَرتَ (اوستایی: اَشا؛ هندوایرانی: رتا به معنای «راستی») یا با نام های تئوفوریک با مَژدَکُ و حتی نام اهورامزدا پیوستگی دارند. نویسندگان کلاسیک، متفق القول از مغ ها به عنوان روحانیون زرتشتی یاد کرده اند و دیاکونوف چنین پنداشته است که «ایشتوویگو و حتی شاید هووخشتره، دینی را پذیرفته بودند که از آموزه های زرتشت الهام گرفته شده بود. (هرچند که این دین قطعاً با آموزه های پادشاه یکسان نبود)». با این حال، اکثر پژوهشگران با این دیدگاه موافق نیستند. مری بویس حتی چنین استدلال می کند که وجود مغ ها در ماد با آداب و رسوم و شیوه های پرستش خاص خودشان، مانع از تبلیغ مذهبی زرتشتیان آن جا بود. احتمال قوی، نوعی از مزداگرایی با آداب و رسوم رایج هندوایرانی در اوایل سده هشتم پیش از میلاد در ماد شایع شد که با ویژگیهای خاص آیین زرتشتی ناسازگار بود، در حالی که دین اصلاح شده توسط زرتشت تنها در نیمه نخست سده ششم پیش از میلاد، تحت فرمانروایی آخرین شاهان ماد در غرب ایران شروع به گسترش کرد.(۱)(فصل یکم: تاریخ و فرهنگ ماد _ ص ۴۸ _ ۵۰)
۱)این مقاله ترجمه ای است از:
M.Dandamayev and I.Medvedskya,``Media,``Encyclopaedia iranica,online edition, 2006
مأخذ: م. داندامایف و اینا نیکولایفنا مدودسکایا. تاریخ ماد به گزارش دانشنامه ایرانیکا. مترجمان: دکتر شهرام جلیلیان، محمد حیدر زاده. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز. سال ۱۳۹۶
🔥 @atorshiz 🔥
مسئله انتقال و تداوم کتاب مقدس زرتشتیان در دوران اشکانیان (شماره ۸)
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
شواهد زبانی و نوشتاری در مورد انتقال اوستا(شماره ۱)
گذشته از سنت زرتشتیان درباره انتقال متون مقدسشان، می توان یک نتیجه گیری هم در زمینه اصل و اساس خط و زبان اوستایی به عمل آورد. در این مورد تلاشهای کارل هوفمان و تا حدی با همکاری یوحنا نارتن از اهمیت ویژه ای برخوردارند. وی دریافت که تلفظ سنتی اوستا، آنگونه که در زمان ساسانیان نوشته شده، دارای عناصری است که در عین حال از مشخصات فارسی باستان است. یکی از اینها تلفظ ii و u بعد از همخوان به صورت ii و uu است، مانند واژه های سه هجایی اوستایی - aniia و -hauruua که معادل فارسی باستان آنها -aniya و haruva است. از متون موزون اوستایی چنین برمی آید که -aniia و hauruua در زبان مؤلفان دوهجایی بوده اند، و این فرایند با آنچه از نظر تاریخی انتظار داریم، موافق است، همان طور که -nyáa و -sarvá ودایی نیز دوهجایی هستند. بنابراین هجایی کردن او پس از همخوان باید پدیده ای باشد که در جریان سنت شفاهی وارد تلفظ سنتی اوستا شده است. همین مشخصه در فارسی باستان نیز یافت می شود، و چون نواحی جنوب غربی ایران از نظر سنت زرتشتیان از مراکز انتقال اوستا بوده است، لاجرم رابطه ای دوسویه در خصوص وجود این پدیده آوایی در دو گویش ایرانی باستان مشاهده می شود. بدین ترتیب ما می توانیم با هوفمان هم عقیده شویم که این پدیده زمانی وارد تلفظ اوستایی در جنوب غربی ایران شد که هجایی کردن I و u و پس از همخوان هنوز در فارسی باستان صورت نگرفته بود، یعنی پیش از ادغام -iia- به -ī- در فارسی میانه. این مسئله اشاره به آن دارد که تبدیل iو u پس از همخوان به ii و uu به دوران هخامنشی باز می گردد، زمانی که پارس مرکز انتقال اوستا در این دوران بوده است. این نتیجه گیری را که برگرفته از دلایل آوایی و خطی است، سنت زرتشتی نیز تأیید می کند زیرا بنا بر متون پهلوی، در شهر استخر (که معرب آن اصطخر است) نزدیک تخت جمشید، دز نبشت فرمانروایان ساسانی قرار دارد، جایی که مجموعه متون اوستایی ساسانیان نگهداری می شد. گذشته از اینها، زبان متکلمان زردشتی یعنی پهلوی گویش جنوب غربی ایران است. - تمام این اطلاعات از سوی هوفمان ارائه شده تا نتیجه گیری وی را به اثبات برساند مبنی بر آنکه اوستا که اصل و منشأ آن از مشرق ایران بوده، تنها نگارش ایرانی جنوب غربی آن به امروز رسیده است. اوستا در دوران هخامنشی، در پارس از بر می شد، و تداوم آن سنت از آن زمان به دوران اشکانی و ساسانی هم رسید.
این مسئله که کانونهای دیگری هم برای این سنت وجود داشته اند، بسیار محتمل است. اوستا جغرافیای سیستان را واقع در جنوب شرقی ایران با جزئیات تشریح می کند و همچنین از حوادث مهم فرجام شناختی که پیش بینی شده در دریاچه هامون رخ دهد، سخن می گوید. در واقع، هوفمان پاره ای از خصوصیات آوایی را که با قوانین مصوتهای اوستایی همخوانی ندارد، توضیح می دهد که از گویش آن منطقه و احتمالاً از گویش
رُخجیِ ناشناخته دیگری وارد زبان اوستایی شده است. سنت زرتشتی که سیستان را یکی از پایگاههای مهم خود معرفی می کند، بر شواهد حاصل از زبان شناسی تاریخی مهر تأیید می زند.(ص ۲۰۹ _ ۲۱۱)
مأخذ: ویزهوفر،یوزف. امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن. مقاله اوستا در دورانِ اشکانی، نوشته آلموت هینتز،ترجمه فرید جواهر کلام، ویراستار آرزو رسولی (طالقانی). نشر فرزان روز. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥
🖥 خبرگزاری MCN
▶️ اطلاع‌رسانی آخرین اخبار تحولات روز ایران و جهان
👑 روشنگری‌‌های سیاسی و اجتماعی بر محوریت ملی‌گرایی ایرانی
👑 آشنایی بیشتر با فرهنگ، تمدن و رسومات کهن ایران‌زمین
🎬 مطالب، مستندات و ناگفته‌های تاریخی
📔 کتابها و مجلات ممنوعه
👇 هـمین حـــالا به مــا بــپـیونـدید 👇
@MCN_news @MCN_news
مسئله انتقال و تداوم کتاب مقدس زرتشتیان در دوران اشکانیان (شماره ۶)
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
آیا اوستایی مکتوب در عصر اشکانی وجود داشته است؟ (شماره ۲)
افزون بر منابع غیرایرانی، سنت زردشتی نیز حکایت از وجود نسخه های خطی اوستا از زمان هخامنشیان و اشکانیان دارد. اگر این مسئله قابل قبول باشد، خط استفاده شده نوعی خط پهلوی بوده باشد، مأخوذ از خطوط آرامی. این مسئله که آیا فارسی باستان یا فارسی میانه متقدم در اواخر عصر هخامنشی یا اوایل دوران پس از هخامنشی به خط آرامی نوشته می شد، ظاهراً با کتیبه آرامگاه داریوش در نقش رستم مشخص می گردد. در این صورت هم وجود تحریری از اوستا احتمالاً کارکردی جز یادداشتهای کوتاه نداشته است. زیرا با ابداعاتی که برای ضبط زبانهای ایرانی بر خط آرامی صورت گرفت و با کاستیهایی که این خط داشت، آن را کم و بیش برای انتقال یک زبان زنده مناسب کرد نه برای یک زبان کهن و مقدس مذهبی. گذشته از همه اینها، اوستای مکتوب دوران ساسانی به آشکار اشاره دارد به یک اوستای گفتاری و شفاهی که بر اساس آن نگارش یافته است. در حقیقت، ویژگی الفبای اوستا به عنوان خطی (آوانگار) در صورتی درک و فهمیده می شود که این خط را تنها برای نگارش متون مقدس اوستایی طوری که در آن زمان تلفظ را هم نشان دهد، به عنوان ابزاری ارتقاء یافته در نظر بگیریم. بنابراین هرچند وجود یک اوستایِ نوشتاری را در عصر اشکانی نمی توان منکر شد ولی باید دانست که چنین مجموعه ای فاقد اهمیت علمی است، زیرا نمونه نخستین اوستایِ ساسانی آشکارا بر سنتِ گفتاری و شفاهی استوار است.(ص ۲۰۶ _ ۲۰۷)
مأخذ: ویزهوفر،یوزف. امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن. مقاله اوستا در دورانِ اشکانی، نوشته آلموت هینتز،ترجمه فرید جواهر کلام، ویراستار آرزو رسولی (طالقانی). نشر فرزان روز. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥
مسئله انتقال و تداوم کتاب مقدس زرتشتیان در دوران اشکانیان (شماره ۴)
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
پژوهشهایی که در زمینه انتقال اوستا صورت گرفته است
دار مستتر و گلدنر با بررسی گزارش دینکرد تاریخچه ای از متون نوشتاری اوستا ارائه داده اند. آنها بر این باورند که در دوران هخامنشی یک اوستای مکتوب وجود داشته است که به دست اسکندر نابود و پراکنده شد. نخستین مجموعه آنچه باقی مانده بود، در زمان یکی از شاهان اشکانی موسوم به ولخش گردآوری شد و سپس اردشیر بابکان، شاه ساسانی، این کار را با کمک موبد تنسر ادامه داد. پس از آن، در زمان پسر و جانشین اردشیر، شاپور اول، متون غیر مذهبی به این مجموعه افزوده شد و در زمان شاپور دوم، موبد آدورباد مهر سپندان تحریری درست دین از ایمان زردشتی را وضع کرد. سرانجام، شاه خسرو اول انوشیروان این درست دینی را رسمیت و استحکام بخشید. براساس مطالبی که در اعمال شهدای مسیحی ایران به زبان سریانی یافت شده، فرانسوا نونو نتیجه دیگری می گیرد. نونو بر این باور است که اوستا تا پایان عصر ساسانی فقط به صورت شفاهی منتقل گشته و تنها بعد از عصر ساسانی و به عنوان واکنشی در برابر فشار دینهای دیگر به ویژه اسلام، اوستا مکتوب شده است. نونو به این مسئله استدلال می کند که اعمال شهدای مسیحی ایران به سریانی فقط به سنت شفاهی اوستا اشاره می کند و نه نوشتاری. ولی در برابر این نظریه، کریستن سن به درستی اظهار می دارد که شواهد و مدارک قاطع دال بر وجود یک اوستای گفتاری الزاماً وجود همزمان اوستایی مکتوب را نفی نمی کند. جامع ترین پژوهش در زمینه انتقال اوستا را بیلی انجام داده است. او در پنجمین سخنرانیهای راتانبای کاتراک (Ratanbai Katrak) که در سال ۱۹۳۶ در دانشگاه آکسفورد برگزار شد و در سال ۱۹۴۳ چاپ و منتشر گردید، مطالب زیادی در خصوص پیوند (Patvand) «سنت» را گردآوری و ترجمه کرد. وی این نظر را ابراز داشت که اوستا اواسط قرن ششم میلادی به صورت سینه به سینه منتقل شد و آن زمان بود که برای نخستین بار به طور کامل به نگارش درآمد در برابر این نظر، دوشن گیمن با مروری بر منابع موجود درباره انتقال اوستا، امکان وجود اوستایی مکتوب را در عصر اشکانی در نظر می گیرد، در حالی که جریان اصلی انتقال سنت همچنان سینه به سینه بوده است. ویدنگرن، هم نظر با ویکاندر میان سنت نوشتاری شیر و سنت شفاهی استخر تمایزی قائل می شود. با این حال، فرض بر وجود چنین سنت نوشتاری در شیز قابل اثبات نیست. کلنز، بویس/ گروه همراه با یادداشت و ویزهوفر، نیز خلاصه ای از شرح انتقال اوستا را ارائه داده اند.(ص ۲۰۳ _ ۲۰۵)
ماخذ: ویزهوفر،یوزف. امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن. مقاله اوستا در دورانِ اشکانی. نوشته آلموت هینتز. ترجمه فرید جواهر کلام. ویراستار آرزو رسولی (طالقانی). نشر فرزان روز. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥
مسئله انتقال و تداوم کتاب مقدس زرتشتیان در دوران اشکانیان (شماره ۲)
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
#تاریخ_کیش_زرتشت
در رساله شگفتی ها و برجستگی های سیستان، بندهای ۹ تا ۱۵ که در وصف عجایب سیستان است، گزارش دیگری آمده که بنا بر آن هنگامی که اسکندر ایران را تصرف کرد موبدان زرتشتی را به قتل رساند. ولی آن سنت و مقوله زرتشتی از میان نرفت و این به علت آن بود که یک کودک سبحستانی همه را در قالب نثر از بر کرده بود. اهمیت سرزمین سیستان در زمینه انتقال اوستا در عین حال مدیون آثار مسعودی نویسنده عرب است که در ۹۵۶ م درگذشت. وی از یک زرتشتی سیستانی یاد می‌کند که تمام اوستا را از بر کرده بود. مسعودی احتمال میدهد که این پدیده نادر بوده است. انتقال اوستا در مشرق ایران با گزارشی از رساله شهرستان های ایران بندهای ۲-۵، تأیید می شود که مطابق آن، زرتشت - به دستور کوی ویشتاسپه - ۱۲۰۰ بخش (فرَگرد) اوستا را به دین دبیری بر روی لوحه های زرین کَند و نوشت و در خزانه آتشکده وهرام نهاد. این آتشکده را قبلا در ناحیه سمرقند کیخسرو، پسر سیاوش، نشانیده بود. ولی «سکندر گجستک» آنجا را به آتش کشید و «فرگردهای دینی هفت خدایگان» را به دریا افکند. تخریب و نابود کردن یک نسخه اوستای گرانبهای دوران هخامنشی به دست اسكندر در سایر منابع پهلوی نیز ذکر شده است. نامه تنسر به این اشاره می کند که تمامی کتابها و افسانه های زردشتیان در دورهای بین اسکندر و اردشیر از میان رفت؛اسکندر کتابهای مذهبی را که بر روی دوازده هزار پوست گاو نوشته شده بود و در استخر نگهداری می شد، سوزاند و از میان برد. پس از آن، یک سوم متون مقدس از راه سنت شفاهی حفظ شد و در سینه مردمان باقی ماند. آنچه باقی ماند، شامل افسانه ها و سنتها بود. ولی کتابهای قوانین و فرامین از میان رفتند، و بعدها سنت شفاهی نیز که حافظ افسانه ها و روایات بود، در فراموشی غرق شد. بدین ترتیب طبق گفته تنسر، اوستا که سرانجام کاملاً از میان رفته بود، در زمان اردشیر از نو به وجود آمد. علی رغم اختلاف در جزئیات، سنت زردشتی جمعاً گویای این مسئله است که متون مقدس بر اثر حمله و هجوم اسکندر از میان رفتند، گردآوری اولیه آنها در زمان اشکانیان صورت گرفت، سپس شاهان ساسانی این کار را ادامه دادند؛ مراکز این سنت از سویی استخر در پارس و از سوی دیگر سیستان بوده اند.
پرادز آکتور شِروو با بازسازی قطعه ای از متن زیر در «مکاشفه کردیر» (ح ۲۷۰ م)، قدیمی ترین ارجاع را به اوستای دوره ساسانی یافته است: ، «و به همان گونه که در نسک آشکار است». شِرور حدس می زند که منظور از نسک باید ويدوداد (Vīdēvād) باشد زیرا مطالب موازی و شبیه بین مکاشفه کردیر و بخشهای فرجام شناختی در فرگرد نوزدهم ویدوداد وجود دارند. در بند هشت همان کتیبه که می گوید فعالیت و اعتبار روحانیان زردشتی (-magu) در استانهای پارس و سیستان و همچنین در سایر سرزمینها رو به افزونی بود، هم حاکی از اهمیت این دو استان خاص از نظر تاریخ آیین زردشتی است و هم انتشار این دین در سراسر کشور. اشاره به اینکه انتقال اوستا از دوران اشکانی به بعد صورت گرفت فقط در منابع غیرایرانی یافت می شود. وجود یک اوستای مکتوب را پائوسانیاس، نویسنده یونانی تأیید می کند که این مطلب را در فاصله سالهای ۱۴۳ تا ۱۷۶ م نوشته است. وی در کتابش به نام(۲) اشاره به این می کند که مغها در لیدی عادت داشتند کتابهایی در دست بگیرند و مطالب آن را به هنگام مراسم نیایش به سرود بخوانند. به همین ترتیب اسقف ائوسِبيوس اهل قیصریه (۲۶۰-۳۴۰م) اشاره می کند به متون مقدس. منبع دیگری که به وجود یک اوستای مکتوب اشاره می کند عبارت است از کفالایای (Kephalaia) سنت مانوی به زبان قبطی. در این کتاب گفته شده است شاگردان زردشت پس از مرگ وی تعالیم او را به نوشتار در آوردند صورتی که خود زردشت مانند مسیح و بودا، دست به نوشتار و نگارش نزد. در اینجا نکته ای تذکر داده شده است که تعالیم این «پدران عدالت» خیلی بهتر و کامل تر و دقیق تر حفظ می شد اگر خود آنان به نوشتن آنها دست می زدند، و به همین علت بود که مانی مصمم شد به دست خود تعاليم خویش را به نوشتار درآورد.(ص ۱۹۹ _ ۲۰۱)
۱)/ ZK [ w ] gwn cygwn//PWNn ]sky nmdty)
۲)5. 27 . 5-6 Graeciae Descriptio(Clemen 1920a, 62-63 نقل شده از)
مأخذ: ویزهوفر،یوزف. امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن. مقاله اوستا در دورانِ اشکانی. نوشته آلموت هینتز. ترجمه فرید جواهر کلام. ویراستار آرزو رسولی (طالقانی). نشر فرزان روز. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥
مسئله انتقال و تداوم کتاب مقدس زرتشتیان در دوران اشکانیان (شماره ۱)
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
اغلب در مطالعات هند و اروپایی، مهمترین مشکل در بازسازی انتقال اوستا در دوران اشکانی مسئله کمبود و ناکافی بودن منابع قابل دسترسی است. هرگونه بازسازی فقط می تواند از یک طرف بر متون پهلوی تکیه کند، و از سوی دیگر بر اندک منابع غیر ایرانی که در آثار برخی نویسندگان یونانی، لاتینی و عرب یافت می شود. ولی قابل اعتماد ترین شواهد در ویژگی های خط و زبان اوستایی کشف شدند. صریح ترین و شفاف‌ترین منابع در خصوص انتقال اوستا از کتاب های پهلویِ متعلق قرن نهم به دست می‌آیند. سنت زردشتی به وضوح از گزارشی که در دو روایت در دینکرد حفظ شده است، برمی آید، یکی بخش کوتاهی است در پایانِ کتاب سوم و دیگر بخش مفصل تری در ابتدای کتاب چهارم. طبق گزارش اول، آموزه هایی که از جانب خدا به زردشت وحی شده بود، در زمان کوی ویشتاسپه (گشتاسب)به کتابت درآمد. متن اصلی و اولیه آن در خزانه و یک نسخه از آن در بایگانی نگهداری شد و سایر نسخه ها در سراسر قلمرو پادشاهی توزیع و پخش گردید. در جریان حمله اسکندر به ایران و خرابی های حاصل از آن، نسخه رسمی از بین رفت، نسخه اصلی و اولیه به دست مهاجمان افتاد و به زبان یونانی ترجمه شد. بعدها شاه اردشیر بابکان فرمان داد تا متون اوستا تحت سرپرستی موبد تَنسر گردآوری شود. یک نسخه از آن اوستا در خزانه نگهداری شد، نسخه های دیگر توزیع گردیدند. طبق گزارش دوم نیز که به تفصیل بیشتری نوشته شد، کوی ویشتاسپه (گشتاسب) متونی را که به زرتشت وحی شده بود، گردآوری کرد. پس از او، شاه دارا پسر دارا نسخه ای از اوستا و زند را در خزانه نگهداری کرد و نسخه ای دیگر را در بایگانی نهاد. نخستین کوشش ها برای گردآوری متون اوستایی پس از ویرانگری های اسکندر از سوی یکی از شاهان اشکانی به نام شاه وَلَخش به عمل آمد. وی فرمان داد تا تمام متونی را که از اوستا و زند باقی مانده، چه نوشتاری و چه شفاهی، از تمامی استانهای ایران گردآوری کند. کوشش وی در این زمینه از سوی فرمانروایان ساسانی نیز ادامه یافت. با فرمان و کوشش نخستین فرمانروای سلسله ساسانی یعنی اردشیر بابکان (۲۴۱_۲۷۲م)، موبد تَنسر تمام متون را گردآوری کرد و موجد نسخه رسمی و قانونی اوستا شد. در زمان شاپور اولِ اردشیران (۲۴۱_۲۷۲م) جانشین اردشیر پابکان، متون غیرمذهبی در زمینه‌های طب، نجوم، جغرافیا، فلسفه، و سایر رشته ها، از هند و یونان و جاهای دیگر گردآوری و سپس وارد اوستا شدند. آنگاه نسخه نوشتاری آن به خزانه سپرده شد. بعداً در زمان شاپور دوم هرمزدان (۳۰۹_۳۷۹م)، تمام روایات شفاهی طی مباحثاتی در دربار وی بررسی شدند. در نتیجه این کار نوعی درست دینی به یاری موبدان موبد آدورباد مهر سپنبدان رسمیت یافت. سرانجام خسرو اول انوشیروان (۵۳۱_۵۷۸م) در برابر بدعت به شدت مقاومت کرد. تصور می‌شود این گزارش انتقال اوستا از زمانی که او خود را «بغ سرور» خواند، به بعد در اسناد باقی مانده است.(ص ۱۹۷_۱۹۹)
مأخذ: ویزهوفر،یوزف. امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن. مقاله اوستا در دورانِ اشکانی، نوشته آلموت هینتز، ترجمه فرید جواهر کلام، ویراستار آرزو رسولی (طالقانی). نشر فرزان روز. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥
سیری در سرگذشت اوستا
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
این دیدگاه را اطلاعات سنن زرتشتی مندرج در کتاب های مقدس قرون میانه و دیگر کتاب ها از جمله دینکرت،بندهشن، ارداویراف نامک و غیره تایید می کند. بر اساس این اطلاعات و نیز منابع دیگر، از جمله اخبار مولفان یونان و روم باستان، اوستا زمانی به صورت مجموعه ی عظیمی بوده است از احکام مذهبی و آئینی و تصورات کیهان شناسی و آخرت شناسی، سرودهای مذهبی در ستایش ایزدان گوناگون، نیایش های مختلف ،معیارهای اخلاقی،مطالب اسطوره‌ای، حماسی، افسانه ای و غیره که همیشه تمامی آن ها با نام زرتشت پیامبر مرتبط نبوده اند. بر پایه ی دلایلی چند در دوره ی اشکانیان نه تنها سنن شفاهی زرتشتی گردآوری، احیا و ثبت شد، بلکه بخش هایی از کتاب های مقدس موجود از قرون پیشین که یک نسخه از آن ها به دستور اسکندر مقدونی سوزانده شده بود،گردآوری، احیا و بازنویسی شد.ضمنا می دانیم که در ربع آخر قرن چهارم پ.م اسکندر مقدونی تئومپیوس دانشمند یونانی را مامور مطالعه و بررسی کتاب های دین زرتشت کرده بود. پلینی (2،XXX) به نقل از هرمیپ (قرن سوم پ.م) یکی از بهترین صاحب نظران دین زرتشتی، خبر می دهد که کتاب های مقدس دین زرتشتی شامل بیش از دو میلیون سطر بوده است. جالب توجه است که شاپور اول پادشاه ساسانی دستور داده بود آنچه در متن اصلی اوستا از بین رفته بود،ولی به صورت ترجمه،از جمله به زبان یونانی باستان (در دینکرت ترجمه ی یونانی باستان اوستا یا بخش های جداگانه ی آن تایید شده است) حفظ شده بود، به زبان پهلوی ترجمه کنند. درباره ی وجود متون کتبی کتاب های مقدس زرتشتی نه تنها اشاره ی پاوسانیوس مبنی بر آنکه کاهن زرتشتی"سرودهای مذهبی را از روی کتاب می خواند"،بلکه اطلاعات باستانی در مورد وجود "کلام" زرتشت در زمان سقراط نیز گواهی می دهد. برخی از دانشمندان اخبار هرودت را در مورد آنکه مغ ها در زمان قربانی کردن، سرودهای الهی می خواندند، اشاره ای می دانند بر وجود متن مکتوب گات ها_قسمتی از اوستا. و بالاخره در اثبات موجودیت مکتوب اوستا، یا بخش هایی از آن در زمان پیش از هخامنشیان، بر وجود یک نکته ی عطفی اشاره کنیم: تعالیم زرتشت تنها به شکل مکتوب خود می توانستند بر فلسفه ی یونان و دین یهود اثرگذار باشند. بر حسب محاسبات مولفان یونانی متن اوستا (یا بخش های جداگانه ی آن) شامل دو میلیون سطر بوده است. همچنین بر حسب سنن زرتشتی و ادعای مولفان عرب و فارسی زبان متاخر اوستایی که با حروف زرین روی دوازده هزار پوست گاو نوشته شده بود، مدت ها قبل از اسکندر مقدونی وجود داشته است. (ص.۱۶۲_۱۶۳)
مأخذ :علی یف، اقرار،تاریخ آتروپاتن (آذربایجان باستان)، ترجمه مهناز صدری، تهران، ققنوس، ّ۱۳۹۱
🔥 @atorshiz 🔥
شب یلدا شب فَر و کیان است
نشان از سنت ایرانیان است
🔥 @atorshiz 🔥
● گزیده‌ای از کانال‌های تاریخی و علمی و فرهنگی
🏺 مطالعات تخصصی تاریخ صفویه
🪔 @Safavidstudies
🏺 علوم غریبه و خفیه
🪔 @oloomgharibe89
🏺 پاتوق نویسندگان برتر دنیا
🪔 @nevisandbdonya
🏺 رازها و نمادها و آموزه‌های شاهنامه
🪔 @shahnamehtoosi
🏺 کتابخانۀ طب سنتی و اسلامی
🪔 @danyalshafa
🏺 پارسی سخن بگوییم و زیبا بنویسیم
🪔 @farzandan_parsi
🏺 کتابهای نایاب رو رایگان دانلود کن
🪔 @fa_ti_mi
🏺 دل‌واژه‌های تنهایی
🪔 @gandomzaran
🏺 بازخوانی تاریخ ایران و اسلام
🪔 @khonjibook
🏺 حکومت‌های اساطیری ایران
🪔 @iran_sarzamin_tamadon
🏺 آمار و اخبار منتخب
🪔 @citizenpoll
🏺 کارگروه پژوهشی ایران‌بان کُرد
🪔 @iranban_kord
🏺 منابع و مآخذ تاریخ شاهنشاهی اشکانی
🪔 @arsacidempire
🏺 مطالعه و خرد، الفبای توسعه
🪔 @alefbaietousee
🏺 وهومن امشاسپند
🪔 @khashatra
🏺 تاریخ و فرهنگ بلوچستان
🪔 @balochs_history
🏺 حکایت، موسیقی، عرفان و خودشناسی
🪔 @kateb_bashi
🏺 آموزش جامع ریاضی
🪔 @riazijame
🏺 کانال بزرگ سومکا
🪔 @sumka_association
🏺 همه‌چیز دربارۀ دین زرتشتی
🪔 @ashemvohu2581
🏺 مجلۀ پژوهشی گردآفرید
🪔 @gord_afarid
🏺 تاریخ ایران از زبان حکیم فردوسی
🪔 @iransarbazshahnameh
🏺 درس زبان انگلیسی
🪔 @zabannejame
🏺 اشتادان
🪔 @eshtadan
🏺 منابع و مآخذ تاریخ پادشاهی ماد
🪔 @themedes
🏺 تاریخ زبان فارسی در آسیای صغیر
🪔 @dorreshahvar
🏺 باغبون خودت باش
🪔 @maryamgarden
🏺 هر سخن کز دل برآید...
🪔 @sheare_etefaghi
🏺 تاریخ به روایت میم و طنز
🪔 @neosafavism
🏺 آثار و مقالات مرتضی ثاقب‌فر
🪔 @morteza_saghebfar
🏺 بازخوانی تاریخ افشاریه (نادرشاه افشار)
🪔 @afsharids
🏺 تَهم‌خسرو: مبارزه با ایران‌ستیزان
🪔 @tahmkhosrow
🏺 بازخوانی تاریخ بایندریه (ایران عصر آق‌قویونلو)
🪔 @bayandurids
🏺 تیکه‌کتاب، سخن بزرگان، آهنگ و اشعار
🪔 @tikke_ketabha
🏺 منابع و مآخذ پژوهشی تاریخ ایران مدرن
🪔 @moderniranbooks
🏺 برخی متون ادب پارسی (باکیفیت و کم‌حجم)
🪔 @shahdeparsi
🏺 فیلم‌ها و انیمیشن‌های سینمای جهان
🪔 @kateb_bashimovie
🏺 نسک‌خانۀ روزگاران
🪔 @nask_ruzegaran
🏺 آهنگ‌های شاد و اشعار جان‌فزای پارسی
🪔 @bazmeparviz
🏺 انجمن پاردان (ایران‌بان بلوچ)
🪔 @pardanshah
🏺 کوتاه و گذرا در باستان‌شناسی و تاریخ
🪔 @ruzegaran
🏺 ایران‌پرستان کرد
🪔 @kurdpatriott
🏺 ایران‌شهر (آموزش خط و زبان فارسی میانه)
🪔 @iranshahr1353
🏺 انجمن ملی‌فرهنگی ایران‌بان
🪔 @anjoman_iranban
🏺 اینفوگرافی‌های تاریخی و سیاسی
🪔 @histopersian
🏺 آچار فرانسه زندگی
🪔 @asrarekoantomi
🏺 آموزشگاه طبی سید
🪔 @samsadeghitebeslami
🏺 آلبوم جنگاوران تاریخ (میلیتاریسم تاریخی)
🪔 @marzupan
🏺 افشای پانیسم و مبارزه با ایران‌ستیزان
🪔 @panturkzionist
🏺 پژوهشی در فرهنگ زردشتی
🪔 @atorshiz
🏺 مطالعات ایران در قفقاز و آسیای مرکزی
🪔 @dosuyecaspian
🏺 تاریخ و فرهنگ ملل جهان
🪔 @tarikhe_melal
🏺 منابع و مآخذ تاریخ شاهنشاهی ساسانی
🪔 @sasanian_sources
🏺 افشای پانیسم و مبارزه با ایران‌ستیزان
🪔 @panturkzionist
🏺 پژوهشی در فرهنگ زردشتی
🪔 @atorshiz
🏺 مطالعات ایران در قفقاز و آسیای مرکزی
🪔 @dosuyecaspian
🏺 تاریخ و فرهنگ ملل جهان
🪔 @tarikhe_melal
🏺 منابع و مآخذ تاریخ شاهنشاهی ساسانی
🪔 @sasanian_sources
🏺 کتب صوتی نایاب، زندگی‌نامۀ مشاهیر و...
🪔 @feqdanedel
🏺 درمان با گیاهان سنتی، بیا اینجا درمان شو
🪔 @teb_sinawi
🏺 کتابخانۀ صوتی ممنوعه‌ها
🪔 @mobarezaaan
🏺 مستند ممنوعه و نایاب، قدغن‌ها
🪔 @muteddocskfp
🏺 کتابخانۀ زیرزمینی، نایاب‌ها
🪔 @kfp_books
🏺 مطالعات تخصصی تاریخ صفویه
🪔 @safavidstudies
• عضویت در لیست: @FiruzMehr
● گزیده‌ای از کانال‌های تاریخی و علمی و فرهنگی
🧿 مطالعات تخصصی تاریخ صفویه
🪬 @SafavidStudies
🧿 پاتوق نویسندگان برتر دنیا
🪬 @NEVISANDBDONYA
🧿 کتابخانۀ ممنوعه (پی‌دی‌اف)
🪬 @KFP_BOOKS
🧿 کتابخانۀ صوتی ممنوعه‌ها
🪬 @MOBAREZAAAN
🧿 مستند کم‌حجم ساواک
🪬 @MUTEDDOCSKFP
🧿 کتابخانۀ طب سنتی و اسلامی
🪬 @DANYALSHAFA
🧿 کتابهای نایاب رو رایگان دانلود کن
🪬 @FA_TI_MI
🧿 بازخوانی تاریخ ایران و اسلام
🪬 @KHONJIBOOK
🧿 حکومت‌های اساطیری ایران
🪬 @IRAN_SARZAMIN_TAMADON
🧿 کارگروه پژوهشی ایران‌بان کُرد
🪬 @IRANBAN_KORD
🧿 فعالسازی چاکراها، آموزش مدیتیشن
🪬 @TABNAHAYTESHGH
🧿 تاریخ و فرهنگ ملل جهان
🪬 @TARIKHE_MELAL
🧿 مطالعه و خرد، الفبای توسعه
🪬 @ALEFBAIETOUSEE
🧿 وهومن امشاسپند
🪬 @KHASHATRA
🧿 منابع و مآخذ تاریخ شاهنشاهی اشکانی
🪬 @ARSACIDEMPIRE
🧿 تاریخ و فرهنگ بلوچستان
🪬 @BALOCHS_HISTORY
🧿 آموزشگاه طبی سید
🪬 @SAMSADEGHITEBESLAMI
🧿 آلبوم جنگاوران تاریخ (میلیتاریسم تاریخی)
🪬 @MARZUPAN
🧿 ایران‌پرستان کرد
🪬 @KURDPATRIOTT
🧿 دکتر خود باشیم، دانستنی‌های ناب
🪬 @KALEMNAB
🧿 اینفوگرافی‌های تاریخی و سیاسی
🪬 @HISTOPERSIAN
🧿 مجلۀ پژوهشی گردآفرید
🪬 @GORD_AFARID
🧿 همه‌چیز دربارۀ دین زرتشتی
🪬 @ASHEMVOHU2581
🧿 زیباترین اشعار کوتاه و ناب
🪬 @ZABORESHGH
🧿 تاریخ ایران از زبان حکیم فردوسی
🪬 @IRANSARBAZSHAHNAMEH
🧿 پرورش گل و گیاه خانگی با درآمدزایی
🪬 @MARYAMGARDEN
🧿 تاریخ زبان فارسی در آسیای صغیر
🪬 @DORRESHAHVAR
🧿 برخی متون ادب پارسی (باکیفیت و کم‌حجم)
🪬 @SHAHDEPARSI
🧿 فیلم‌ها و انیمیشن‌های خاص سینما
🪬 @KATEB_BASHIMOVIE
🧿 نسک‌خانۀ روزگاران
🪬 @NASK_RUZEGARAN
🧿 آموزش زبان بلوچی
🪬 @AMOZESH_BALOCHI
🧿 آهنگ‌های شاد و اشعار جان‌فزای پارسی
🪬 @BAZMEPARVIZ
🧿 بازخوانی تاریخ افشاریه (نادرشاه افشار)
🪬 @AFSHARIDS
🧿 بازخوانی تاریخ بایندریه (ایران عصر آق‌قویونلو)
🪬 @BAYANDURIDS
🧿 تَهم‌خسرو: مبارزه با ایران‌ستیزان
🪬 @TAHMKHOSROW
🧿 تیکه‌کتاب، سخن بزرگان، آهنگ و اشعار
🪬 @TIKKE_KETABHA
🧿 منابع و مآخذ پژوهشی تاریخ ایران مدرن
🪬 @MODERNIRANBOOKS
🧿 آثار و مقالات مرتضی ثاقب‌فر
🪬 @SAFAVIDSTUDIES
🧿 تاریخ به روایت میم و طنز
🪬 @NEOSAFAVISM
🧿 انجمن پاردان (ایران‌بان بلوچ)
🪬 @PARDANSHAH
🧿 کوتاه و گذرا در باستان‌شناسی و تاریخ
🪬 @RUZEGARAN
🧿 منابع و مآخذ تاریخ پادشاهی ماد
🪬 @THEMEDES
🧿 یک فنجان آرامش (آموزشی تفریحی)
🪬 @YEFENJANARAMSH
🧿 جدیدترین آموزش‌های رقص خارجی ایرانی
🪬 @SONATIMAHALLI
🧿 بهترین آثار خسرو آواز استاد شجریان
🪬 @STAD_SHAJARIYAN
🧿 اشتادان
🪬 @ESHTADAN
🧿 برسد به دست دلبر (تک‌بیت)
🪬 @PAIEZNSHER
🧿 انجمن ملی‌فرهنگی ایران‌بان
🪬 @ANJOMAN_IRANBAN
🧿 شاهنامه
🪬 @SHAHNAME_IRANVICH
🧿 زیرخاکی‌ترین ترانه‌های کمترشنیده‌شده
🪬 @NUOSTALZHI
🧿 زیباترین کلیپ‌ها و شاهکارهای خلقت
🪬 @AFARINSHOKOH
🧿 تصاویر و پیکره‌های تاریخی
🪬 @MARZUPAN
🧿 لینکدونی: کانالتون رو اینجا معرفی کنید
🪬 @LINKDONI_HOZAVI
🧿 پژوهشی در فرهنگ زردشتی
🪬 @ATORSHIZ
🧿 افشای پانیسم و مبارزه با ایران‌ستیزان
🪬 @PANTURKZIONIST
🧿 ایران باستان
🪬 @CONFERENCE_IRANVICH
🧿 مطالعات ایران در قفقاز و آسیای مرکزی
🪬 @DOSUYECASPIAN
🧿 منابع و مآخذ تاریخ شاهنشاهی ساسانی
🪬 @SASANIAN_SOURCES
🧿 دل‌واژه‌های تنهایی
🪬 @GANDOMZARAN
🧿 کتب صوتی نایاب / زندگی‌نامۀ مشاهیر و...
🪬 @FEQDANEDEL
🧿 برگی از تاریخ
🪬 @APAGEOFHISTORY
🧿 درمان با گیاهان سنتی و روانشناسی
🪬 @TEB_SINAWI
🧿 پارسی سخن بگوییم و زیبا بنویسیم
🪬 @FARZANDAN_PARSI
🧿 اطلاعاتی حقوقی که لازم است بدانید!
🪬 @LAW_SEVDA
🧿 مطالعات تخصصی تاریخ صفویه
🪬 @SafavidStudies
📮 عضویت در لیست: @FiruzMehr
گاهی از شما انتقاد می‌کنند که پیشرفتی بسیار سریع را به ایران تحمیل می‌کنید...
بریده ای از مستند نایاب تلویزیون سوئیس در مورد محمدرضا شاه پهلوی _ سال ۱۳۵۵(شماره ۲)
#پهلوی
#فیلم_نایاب
#فیلم
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
@atorabanorg
کنکورد مافوق صوت در خدمت ملت ایران
#پهلوی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
مأخذ: ماهنامه صبح امروز برای نسل دانشمند. ارگان جوانان روشنفکر و دانشمند ایران.خرداد ماه ۱۳۵۱
در سال ۱۹۷۳ میلادی (خرداد ۱۳۵۱) هواپیمای کنکورد نخستین پروازش به خاورمیانه را با پرواز به فرودگاه مهرآباد تهران انجام داد.
در سال ۱۹۷۲، دولت ایران ۳ فروند هواپیمای کنکورد برای هواپیمایی ملی ایران (هما) سفارش داد. این اولین سفارش قطعی بود که کنسرسیوم انگلیسی-فرانسوی آن موفق به دریافتش شد و به این ترتیب هما را در صف مقدم پروازهای زبرصوت مسافری جهان قرار داد. با وقوع انقلاب ۵۷ ایران، همه این سفارش‌ها لغو شدند.
@atorabanorg
بیچاره ایران و ایرانی – ۱۲۹۷ خورشیدی
#قاجار
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
بیچاره ایران و ایرانی، من گمان می‌كنم بیشتر از دول متخاصم دچار مصیبات و شداید شد. در آلمان یا در انگلیس هیچ شنیده نشده است از گرسنگی آدمی تلف شده باشد و حال آن‌كه در ایران یك ملیان مخلوق از جوع تلف شده. در فرانسه یا اطریش هیچ مسموع نشده مرض حصبه یا كلرین و كلرا ذیروحی را كشته باشد. در صورتی‌كه به حساب دكترها دو كرور آدم در این دو ساله از این دو مرض بدرود زندگانی گفته است.
در ایتالیا یا بلغار گفته نشده است جماعت بی‌گناه بی‌طرفی شهید شده باشند و حال آن‌كه در مملكت ما از یك كرور متجاوز بی‌گناه و مردمان زارع فقیر دنیا را وداع ابدی گفته [اند.] پس تلفات انسانی ما در حال بی‌طرفی از عدم توجه پادشاه و رجال و وزرا و لیدرهای احزاب سیاسی ما به مراتب بیش از دول متحارب بوده. گرسنگی و امراض و سهل‌انگاری رجال ما از توپهای هوت‌زر و بمبهای آسمان‌پیمایان و ترپیلهای تحت البحری و گازهای خفه‌كننده و شعله‌های سوزان تلفاتش بیش بوده است.
این از حیث تلفات، اما از حیث اقتصاد دیگر برای ایرانی پشیزی باقی نیست. فقر و مسكنت سرتاسر مملكت ما را فراگرفته روزبه‌روز هم بدتر و سخت‌تر می‌شود و امسال هم معلوم نیست محصول بهتر از سال گذشته باشد. سایر امتعه هم كه خدا می‌داند به كجا و چه جا رسیده كه هر ایرانی در ترتیب امر معیشت خود دچار هزارها مشكلات شده كه یكی از آن در ایام عادی سالهای قبل از جنگ برای فنای هر خانواده كافی بود.
باری بگذریم از این مطالب كه نوشتن آن جز سوزش قلب كاتب دیگر اثری در دوره ما بدان مترتب نیست. (ج۷، ص ۵۳۱۷)
مأخذ: سالور، قهرمان میرزا. سال ۱۳۷۸. روزنامه خاطرات عین‌السلطنه. ۱۰ جلد. به كوشش مسعود سالور و ایرج افشار. تهران: اساطیر.
@atorabanorg
مقاومت استان های زرتشتی نشین در مقابل حملات اعراب مسلمان
#تاریخ_اجتماعی_زرتشتیان
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
منابع اولیه نشان میدهند که از سده ی هفتم تا نهم میلادی که عرب های مسلمان برای گرفتن فلات ایران و فرمانروایی در این سرزمین می کوشیدند،تنها موفقیت های اندکی به دست آوردهاند.پیش از این نشان داده شده است که حتی تا میانهی سدهی هفتم میلادی،پارهای منطقه ها در فارس در برابر عرب های مسلمان پیروزمند ایستادگی میکردند و شهرهایی همچون اردشیر خوره، بیشاپور و استخر چندین بار به چنگ عربها افتادند و دوباره از سلطه ی آنها بیرون آمدند. از منابع ادبی و دادههای سکه شناختی آشکار شده است که پس از مرگ عثمان در ۳۵ هجری و شهادت علی در ۴۱ هجری،شورش هایی در استان ها رخ داده است.(ص۶۳)
مأخذ: دریایی،تورج. شاهنشاهی ایران. پیروزی عربها و فرجامشناختی زرتشتی. ترجمه شهرام جلیلیان. تهران. توس. سال۱۳۹۳
🔥 @atorshiz 🔥
مسئله انتقال و تداوم کتاب مقدس زرتشتیان در دوران اشکانیان (شماره ۹)
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
شواهد زبانی و نوشتاری در مورد انتقال اوستا(شماره ۲)
نشانه ها و شواهد دیگری از توزیع گسترده متون اوستایی را در سراسر ایران می توان در روایت سغدی دعای اشم وهو دید که گِرشِویچ آن را معرفی کرده است. گرشویچ بر این باور است که این دعا به یک زبان ایرانی باستان نوشته شده است، و به احتمال زیاد «سغدی باستان»، مخصوصا از این نظر که پایانه های صرفی و ضمیرهای ahmāi و yat در آن هنوز حفظ شده است. گذشته از آن، چون این روایت از دعای مذکور حاوی چند خصوصیت گویش سغدی است، گرشویچ نتیجه گیری می کند که از سنتی مستقل از اوستا می آید، چون دعای اشم وهوی اوستایی مقدس تر از آن است که تا این حد تحت تأثیر گویشی قرار بگیرد. صحیح تر آن است که بگوییم تحریرهای اوستایی و سغدی این دعا دو شاهد مستقل اند از یک نمای ایرانی و پیش زرتشتی مشترک. ولی باید در نظر گرفت که شواهد و نشانه ها در عین حال تفسیر متفاوتی را در این زمینه پیش می کشند. این استدلال هم محتمل است که پایانه های حرفی و نیز ضمایر ahmāi و yat به این علت باقی مانده اند که این دعا به زبان اوستایی نوشته شده و سغدیان آن را به زبان اوستایی اخذ کرده اند. در این صورت، شاید باید پذیرفت که زبان اوستایی در اینجا تحت تأثیر زبان سغدی واقع شده است. این مسئله نشان میدهد که این روایت از دعا صورتهای آوایی کهن تری را از دعایی نشان میدهد که از جریان اصلی سنت زردشتی ساسانی به امروز رسیده است. اگر این نظریه قابل قبول باشد، پس ویژگیهای خاص زبان سغدی که در دعا یافت می شود، نشان میدهد که متون اوستایی به هر منطقه ای وارد می شدند، با گویش محلی مطابقت پیدا می کردند، مناطق الرُّخج / درنگیانه [سیستان] و پارس، و نیز البته سغد. گواه غیر مستقیمی از حضور دین زردشتی را در پارت می توان در جای نام مُزدوران، در حدود ۶۲ مایلی شرق توس و مشهد در مشرق سرزمین پارت، و در نام کوه مُزدوران سراغ گرفت. هومباخ نام مزدوران را ریشه یابی کرده، و آن را از صورت کهن تر mazdõrān. می داند، مشتق از ān و mazdõr*"، مأخوذ از صورت اوستایِ(۱) . اگر این تحلیل قابل قبول باشد، پدیده جالبی که در اینجا می بینیم، ترتیب کلمه است که- mazdā پیش از - ahura قرار گرفته و این از مشخصات اوستای متقدم است. بعدها، توالی - ahura - mazdā ملاک می شود و به صورت یک کلمه(۲) در فارسی باستان و(۳) در پهلوی در می آید. بدین ترتیب، یک نام جغرافیایی در سرزمین پارت توانسته صورتی کهنه را حفظ کند و به دوران ایران باستان بازگردد.(ص ۲۱۱ _ ۲۱۳)
۱)mazdā- ahura
۲)auramazdā
۳)õhrmazd
مأخذ: ویزهوفر،یوزف. امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن. مقاله اوستا در دورانِ اشکانی، نوشته آلموت هینتز،ترجمه فرید جواهر کلام، ویراستار آرزو رسولی (طالقانی). نشر فرزان روز. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥
مسئله انتقال و تداوم کتاب مقدس زرتشتیان در دوران اشکانیان (شماره ۷)
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
شواهدی از سنت نوشتاری و گفتاری در اوستا و متون پهلوی
متون اوستایی توضیحات واضحی درباره انتقالشان ندارند. ولی اشاره ای غیر مستقیم در این زمینه در فرگرد چهارم وندیداد، بند ۴۵، دیده می شود. در این قسمت، از روشی سخن می گوید که «مردان هم دین»، که «خواه برادر خواه دوست» (وندیداد ۴، ۴۴) و «خِرَدجو»، (وندیداد ۴، ۴۵) باشند، باید به آن دست بزنند. لازم است که آنها «کلام مقدس را به خاطر بسپارند» تا «آن واژگان محکم و استوار در ذهنشان باقی بماند» واژگانی که پیشتر هیربدانشان از راه سینه به سینه آموخته بودند». حروف و واژگانی که در اینجا به کار برده شده تا متون مقدس را برساند، اشاره دارند به سنتِ شفاهی («به خاطر سپردن»،«واژه، آموزش»، تحت اللفظی: «آنچه شنیده می شود»؛ «آموختن از راه سینه به سینه»، تحت اللفظی: «محکم کردن»). بخشهای متعددی در منابع پهلوی وجود دارند مشعر بر آنکه احترام فوق العاده ای می بایستی برای سنتی گفتاری و شفاهی قائل شد. به خاطر سپردن متون اوستایی یکی از وظایف و فضائل موبد زرتشتی است. آنچنان که از اراداویرازنامه، فصل دوم، بند ۲ بر می آید، مردم عادی نیز متون مقدس را از بر میکردند: در آنجا از هفت خواهر ارداویراز سخن رفته که دین و پشتها را از بر داشتند. در دینکرد، یک مسیحی می پرسد چرا اهورامزدا دین خود را به زبان رازآلود اوستایی بیان کرد و آن را به طرز شفاهی و گفتاری و نه به شکل نوشتاری عرضه داشت. از بر کردن و در عین حال نوشتن متون از بندی از رساله خسرو و ریدک، ۸-۱۰، بر می آید که داستان شاگردی است که شاهزاده ای یتیم است، او يَشتها، هادُخت نَسک و وندیداد (ویدو داد) را از بر داشت و در عین حال می توانست بنویسد. اکنون همنظر با بیلی می توان نتیجه گرفت که اگر آنها کتابی اصلی داشتند که به ندرت استفاده می شد، اما سنتی هم داشته اند حاصل زمانی که هیچ کتابی وجود نداشته و همه چیز گفتاری و شفاهی بوده است.(ص ۲۰۷ _ ۲۰۹)
مأخذ: ویزهوفر،یوزف. امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن. مقاله اوستا در دورانِ اشکانی، نوشته آلموت هینتز،ترجمه فرید جواهر کلام، ویراستار آرزو رسولی (طالقانی). نشر فرزان روز. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥
شناسایی منابع و مآخذ مربوط به تاریخ اجتماعی زرتشتیان و ذکر مطالب محققان و پژوهشگران تاریخ کیش زرتشتی.
🔥 @atorshiz 🔥
مسئله انتقال و تداوم کتاب مقدس زرتشتیان در دوران اشکانیان (شماره ۵)
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
آیا اوستایی مکتوب در عصر اشکانی وجود داشته است؟ (شماره ۱)
در نیمه اول قرن بیستم دانشمندان و پژوهشگران همگی نظر دادند که اوستا در عصر اشکانی به صورت نوشتاری درآمده بود. فرض وجود چنین اوستای مکتوبی را فریدریش کارل آندرئاس (۱۸۴۶- ۱۹۳۰) در سال ۱۹۰۲ بر اساس ملاحظات زبان شناختی مطرح کرده بود. آندرئاس ادعا کرد که اوستای مکتوب دوران ساسانی حاصل و نتیجه نسخه برداری صرف از متنی بوده که به خطی همخوانی مشابه خط پهلوی نوشته شده بود. در خلال این نسخه برداری ادعایی که می بایستی حدود سال ۴۰۰ میلادی صورت گرفته باشد، کاتبهای مربوطه مرتکب اشتباهات زیادی گشته اند، مانند صدادار کردن کلمات یا(۱) و تبدیل آنها به ترتیب به(۲) در نوشتار مفروض اشکانی. اکنون این وظیفه بر عهده دانشمندان و پژوهشگران است که تلفظ فرضی عصر اشکانی را بازسازی نمایند چون این کار منبعی معتبر برای تحلیلهای زبان شناختی اوستاست. چهل تا پنجاه سال این تئوری و نظریه بر مطالعات اوستا مسلط بود و دانشمندان برجسته ای مانند واکر ناگِل، بنونیست یا لومل هم آن را پذیرفته بودند. با این حال، هنینگ، مورگنشتيرنه و بیلی، نک هوفمان، هریک مستقل از دیگری، این نظریه را مردود دانستند. ایراد اصلی آنها به این نظریه آن است که متن را به طور جدی و بر اساس آنچه واقعاً از آن بر می آید، در نظر نمی گیرد بلکه با متنی فرضی بر اساس فرضیاتی بی پایه سروکار دارد. از آن گذشته نظریه آندرئاس وجود یک سنت شفاهی را در نظر نمی گیرد. با وجود همه اینها نمی توان از نظر دور داشت که اوستا پیش از دوران ساسانیان به نوشتار درآمده است. دانشمندان اهمیت فراوانی برای قطعه ای از کفالایای قبطی که قبلاً ذکر آن رفت، قائلند و آن سندی است از سنتی ضد زردشتی. از آنجا که مانویان برای نوشتار اعتبار بیشتری از گفتار قائل بودند، فرصت مغتنمی به دست آوردند تا به مجادله با زردشتیان بپردازند که سنتشان صرفاً شفاهی بود. در عوض، مانویان شاهدی برای سنت نوشتاری اوستا به دست می دهند. به همین دلیل است که هنینگ این قطعه مانوی را دلیلی بر وجود اوستایی نوشتاری در عصر اشکانی می داند. ولی بویس/گرنه ثابت کرده اند که این سند مانوی به متون جعلی زردشتی یونان اشاره دارد. در همین زمینه، شاید اشاره پلینی (که پیشتر ذکر شد) به دو میلیون آیه که على الظاهر زرتشت نوشته است، نیز صحیح باشد: آنها هم بیشتر به نوشته های جعلی زردشتی یونان اشاره دارند. اگر چنین باشد، این نظر پیش می آید که منابع غیرایرانی که به سنت نوشتاری اشاره می کنند، ممکن است منظورشان متونی باشد به جز متونی که بدنه اصلی اوستا را شکل می دهند. گذشته از بابل، پائوسانیاس استفاده از کتاب را در میان زردشتیان لیدیه نیز مشاهده کرده است، در صورتی که سایر منابع یعنی باسیلیوس و استرابو فقط از سنت شفاهی در کاپادوکیه سخن گفته اند. بدین ترتیب، منابع ظاهراً گوناگون مطابق با ناحیه مربوطه اطلاعات ضد و نقیضی می دهند. این مسئله ممکن است بازتاب این واقعیت تاریخی باشد که احتمالاً آداب و رسوم مذهبی زرتشتیان از یک ناحیه با ناحیه دیگر فرق میکرده است. زرتشتیان مقیم لیدیه بیش از جاهای دیگر یونانی مآب شده بودند و می توان گفت که وجود یک اوستای مکتوب به خط یونانی غیر ممکن نبوده است.(ص ۲۰۵ _ ۲۰۶)
۱)gwywtym
۲) gaoiiaoitīm یا aom
مأخذ: ویزهوفر،یوزف_ امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن. مقاله اوستا در دورانِ اشکانی، نوشته آلموت هینتز،ترجمه فرید جواهر کلام، ویراستار آرزو رسولی (طالقانی). نشر فرزان روز. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥
مسئله انتقال و تداوم کتاب مقدس زرتشتیان در دوران اشکانیان (شماره ۳)
#تاریخچه_کتابت_اوستا
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
پلینی مهین در کتاب تاریخ طبیعی با اشاره به آثار هِرمیپوس [از دید کنونی و] (قرن سوم پیش از میلاد) نقل می‌کند که زرتشت دو میلیون آیه به سِحر نوشت که همه ناپدید شدند. پلینی در قسمتی از کتاب خود نیز ذکر می‌کند که «زَرتوس مادی» چیزی به جز نام باقی نمانده است. همانطور که نو ملاحظه کرده، پلینی با اشاره به زرتوس مادی، در واقع شاهدی برای روایتی میدهد که مطابق آن زردشت هیچ نوشته ای از خود باقی نگذاشت. زرتوس احتمالاً تحریف صورت ایرانی همین نام است ولی ظاهراً پلینی او را شخصی غیر از زردشت پیامبر می‌داند. یک اسقف مسیحی به نام باسیلیوس قیصریه ای در کاپادوکیه(ح ۳۳۰ _ ۳۷۹ م) در مورد اوستا از یک سنت صرفأ شفاهی خبر داده است. در سال ۳۷۷ میلادی، اسقف اپیفانيوس , قسطنطنیه ای از سالامیس باستانی در قبرس در نامه ای نوشته است که یک جامعه نیرومند و بزرگ زردشتی در کاپادوکیه وجود دارد. طبق نظر باسيليوس، این زردشتیان مدتها قبل از ناحیه میانرودان (بین النهرین) به کاپادوکیه آمده بودند و در سراسر آن سرزمین پراکنده شدند. آنها با غیرزردشتیان ازدواج نمی کردند و همیشه رسم و سنت خود را حفظ می نمودند. بحث با آنها درباره دینشان از محالات بود زیرا آنها به طور مطلق تحت سلطه و فرمان شیطان بودند. این پیروان مغها نه کتابی داشتند نه معلم روحانی بلکه مذهب خود را بدون تفکر و کورکورانه دنبال می کردند، فرزندان «کافریِ» خود را شفاهی و سینه به سینه از پدرانشان فرا می گرفتند. استرابو (ح ۶۴٫۳ ق م تا ۲۱م زنده بوده است) نظریه مشابهی ارائه کرده است، او در گزارش خود متذکر می شود که اعمال عبادی مغها در کاپادوکیه با استفاده از کتاب نبوده است.(ص ۲۰۲ _ ۲۰۳)
مأخذ: ویزهوفر، یوزف. امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن. مقاله اوستا در دورانِ اشکانی، نوشته آلموت هینتز،ترجمه فرید جواهر کلام، ویراستار آرزو رسولی (طالقانی). نشر فرزان روز. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥
زرتشتی ها هیچ گاه از امکان حمله و بی حرمتی در امان نیستند.
#تاریخ_اجتماعی_زرتشتیان
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
ایشان(زرتشتی ها) ناگزیرند جامه های کم رنگ بپوشند و در شهر حق اسب سواری یا دکانداری و اجازه تصاحب خانه های عالی ندارند و هنگامی که استملاک می کنند ناچارند بیشتر از مسلمانها بها پرداخت نمایند و به پنهانی داشتن وسایل کار و زندگی خویش مجبور می باشند و از بیم اقدامات خصومت آمیز، کارهای تجارتی خود را مکتوم می دارند و در حین عبور از کوچه و خیابان هیچ گاه از امکان حمله و بی حرمتی در امان نیستند. در سال های اخیر هم کیشان ایشان از بمبئی انجمنی برای حمایت از وضع و منافع آنها ترتیب داده اند.(جلد دوم _ ۲۹۴)
مأخذ: کرزن.ن.جُرج. ایران و قضیه ایران. ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. انتشارات علمی و فرهنگی. سال ۱۳۶۷
🔥 @atorshiz 🔥
این جماعت همواره دچار صدمه شده اند و هنوز هم از خطر آزار آزاد نیستند
#تاریخ_اجتماعی_زرتشتیان
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
در نظر انگلیسی ها شاید این طایفه از هر چیزی بیشتر در یزد مورد توجه باشند. در اینجا طی قرن‌ها این جماعت شریف زیسته و این شهر و نقاط مجاور آن را که ایشان دهات مختص به خود دارند از برکات صنعت و کار خستگی ناپذیر و فضایل اخلاقی خویش بهره‌مند داشته اند و در حالی که مورد حمایت و عنایتی نمی باشند گاهی آسیب‌های دیده اند. عده آنها را در دوره های مختلف این قرن به تفاوت از ۳۵۰۰ تا ۷۰۰۰ نوشته‌اند و درست هم معلوم نیست که چه عده روستائیاند و چه عده دیگر فقط شهرنشین. در شهر مدرسه اختصاصی و موبد عالی مقام دارند و یکی از شهریان در کار ایشان سمت برتری دارد. آنها چهار آتشکده دارند که محرمانه در خانه های خود آتش جاویدان را پایدار نگاه داشته اند. چند دخمه و بر‌ج خاموشی بر تپه های اطراف دارند ، بعضی از ایشان تبعه انگلیس شده اند و از هندوستان باز آمده اند و نسبت به این پیوستگی و ارتباط افتخار می ورزند. یکی از بازرگان های برجسته آنها اردشیر مهربان است که نیک شهرت دارد، با وجود این ثروت و سرافرازی باز این جماعت همواره دچار صدمه شده اند و هنوز هم از خطر آزار آزاد نیستند. در زندگانی روزانه و امور تجارتی از محرومیت ها صدمه می کشند . چند سال پیش باج سنگینی بر آنها تحمیل شد که در نتیجه بسیاری از آنها جلای شهر و دیار کرده اند. در بیست سال اخیر یکی از زردشتی های نامی به تحریک ملاها آشکارا در شهر به قتل رسیده است و جانی ها از مکافات عمل خود رسته اند.
ایشان ناگزیرند جامه های کم رنگ بپوشند و در شهر حق اسب سواری یا دکانداری و اجازه تصاحب خانه های عالی ندارند و هنگامی که استملاک می کنند ناچارند بیشتر از مسلمانها بها پرداخت نمایند و به پنهانی داشتن وسایل کار و زندگی خویش مجبور می باشند و از بیم اقدامات خصومت آمیز، کارهای تجارتی خود را مکتوم می دارند و در حین عبور از کوچه و خیابان هیچ گاه از امکان حمله و بی حرمتی در امان نیستند. در سال های اخیر هم کیشان ایشان از بمبئی انجمنی برای حمایت از وضع و منافع آنها ترتیب داده اند.(جلد دوم _ ص ۲۹۳ _ ۲۹۴)
مأخذ: کرزن.ن.جُرج. ایران و قضیه ایران. ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. انتشارات علمی و فرهنگی. سال ۱۳۶۷
🔥 @atorshiz 🔥
محله گبران به حیثیت کثرت جمعیت، عمده محلات آن شهرست (۱۰۰۱ هجری قمری)
#تاریخ_اجتماعی_زرتشتیان
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
دارالعباده یزد هم آبی عظیم از کوهستان موضع تفت برخاسته از خیابان اهرستان فرود آمد و چون به حوالی شهر رسید اکثر امارات عالیه و باغات و زراعات که بر ظاهر آن بلده بود از جای کنده به بیابان برد و محله گبران که به حیثیت کثرت جمعیت، عمده محلات آن شهرست تمامی را خراب کرد و صحاری خارج شهر که مشتمل بر قری و مزارع معموره بود دیگر بار مغمور گردیده هامون و بیابان گشت.(ص ۵۳۱)
مأخذ: افوشه ای نطنزی،محمد بن هدایت الله. نقاوه الآثار فی ذکر الآخیار در تاریخ صفویه. به اهتمام دکتر احسان اشراقی. بنگاه ترجمه و نشر کتاب. سال ۱۳۵۰
🔥 @atorshiz 🔥
بزم شب یلدا (بسیار زیبا و کمیاب)
#ترانه
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی خوانندگان: استاد گرانقدر اکبر گلپایگانی(گلپا)، بانو هایده و هوشمند عقیلی
@atorabanorg
#تاریخ_خودمانی
#۲۱آذر ماه روز ملی نجات آذربایجان، روزی که به همت مردم میهن پرست آذری و دلاوری ارتش ایران، متجاسرین مزدوری که قصد جدایی سر ایران را داشتند به سزای اعمال خود رسیده و اخراج شدند و آذربایجان به آغوش مام میهن بازگشت
لطفا انتشار سراسری
@pooyeshesimorgh
اما در نهایت شاه از ایران کشوری سرشناس ساخته است. به مناسبت تولدش نمایندگان ۸۰ ملت برای تبریک حضور پیدا کرده بودند...
بریده ای از مستند نایاب تلویزیون سوئیس در مورد محمدرضا شاه پهلوی _ سال ۱۳۵۵(شماره ۳)
#پهلوی
#فیلم_نایاب
#فیلم
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
@atorabanorg
بریده ای از مستند نایاب تلویزیون سوئیس در مورد محمدرضا شاه پهلوی _ سال ۱۳۵۵(شماره ۱)
#پهلوی
#فیلم_نایاب
#فیلم
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
محمدرضا شاه پهلوی: واقعاً معتقدم به هدف خود خواهیم رسید و جزو پنج قدرت بزرگ غیر هسته ای خواهیم بود...
@atorabanorg
فیلم نایابی از پرواز هواپیمای مافوق صوت کنکورد به ایران.
#پهلوی
#فیلم
#فیلم_نایاب
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
در همین زمان محمدرضا شاه پهلوی از هواپیمای کنکورد بازدید کردند و به نماینده شرکت ۳ فروند هواپیمای کنکورد برای هواپیمایی ملی ایران (هما) سفارش دادند که با وقوع انقلاب ۵۷ ایران، همه این سفارش‌ها لغو شدند.
@atorabanorg
درگذشت استاد فرهیخته و ادیب فروتن استاد دکتر محمدرضا راشد محصل را به جامعه ادبی کشور تسلیت می‌گویم.
#ایرانشناسی
#شاهنامه
#فردوسی
#فارسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
وی یکی از یادگارهای آخرین نسل استادان متضلع زبان و ادب فارسی بود که دانشگاه فردوسی مشهد افتخار حضور او را داشت. تألیفات گونه‌گون او، از مقاله و کتاب، نمودار گویایی از آگاهی او در حوزه‌های متفاوت ادب فارسی، از ادب حماسی تا عرفانی است. بخش قابل ملاحظه‌ای از تحقیقات او به شاهنامه اختصاص یافته و او را می‌توان از شاهنامه‌پژوهان معاصر به شمار آورد. در کنار تألیف و تحقیق به امر آموزش اهتمام ویژه داشت و سالهای طولانی وقت و توان خود را صرف پرورش شاگردان کرد و جز دانش و تحقیق، برای آنان معلم درستی و اخلاق نیز بود. نه شاگردان و نه همکاران وی از او چیزی جز نیکی و راستی به یاد ندارند و این یاد نیک، در کنار تألیفات ارزشمند او، نام او را بر صفحۀ روزگار جاودانه خواهد کرد.
یادش گرامی و نامش بلند باد.
@atorabanorg
قرار دادن ایرانیان زرتشتی در تنگنای مالی (جزیه) ابزاری برای مسلمان کردن آنها
#تاریخ_اجتماعی_زرتشتیان
#تاریخ_کیش_زرتشت
#پژوهشی_در_فرهنگ_زرتشتی
تازیان پس از ورود به ایران، بنا نهادند که از کسانی که قصد اسلام آوردن ندارند، جزیه (=مالیات سرانه) بگیرند و این نوع مالیات از مسلمانان (که رفته رفته تبدیل به اکثریت میشدند) گرفته نمی شد. بنابراین یکی از مهمترین منابع درآمد قلمروی پهناور اسلامی، تنها بخشی از مردم بود.قرار دادن ایرانیان زرتشتی در تنگنای مالی و همچنین تحقیر غیر مسلمانان از سوی مسلمانان،از بزرگترین و مؤثرترین دلایل اسلام آوردن ایرانیان بود.در تاریخ تبری میخوانیم که دهقانان بخارا نزد «اشرس» (حاکم خراسان) رفته گفتند حالا که همه عرب(=مسلمان) شدهاند، خراج از که میخواهید بگیرید؟... و باز میخوانیم که «اشرس» به والی سمرقند مینویسد: من اطلاع یافته ام که مردم سغد و امثال آنان نه از روی صداقت بلکه برای فرار از جزیه، اسلام پذیرفتهاند...
سنگینی مبلغ جزیه و تأثیر آن در تغییر دین، از سخن خلیفه ی اول عباسی نیز روشن می‌شود.او غیر مسلمانان را اینگونه به مسلمان شدن تحریک می‌کند که:هر کس که به دین او گِرَوَد و نمازاو را بخواند،از جزیه معاف خواهد بود...وهمچنین آمده است که به واسطه ی سنگینی خراج و تحمیلات شدید،بسیاری از توانگران و درویشان از دین مسیح،تبری جستند...
البته جزیهی غیر مسلمانان،یک تئوری بود زیرا آنچه در عمل انجام می شد فشار مالی بسیار فزونتری را بر ایرانیان،وارد میآورد.علاوه بر مالیات هایی که در متون حقوقی از آنها سخن رفته،عوارض دیگری نیز از مردم گرفته می شد.با نظری اجمالی به فهرست اصطلاحات مالی در مفاتیح العلوم خوارزمی یا به تاریخ قم، تعداد زیادی از این عوارض به چشم میخورد.در تاریخ قم شاید در حدود ۳۰ نوع از عوارض ذکر شده که با کم و بیش اختلافی در قرون بعدی و حتی برخی تا زمان حاضر نیز مرسوم و متداول مانده است.(ص.۳۰_۱۲)
مأخذ: دنت،دانیل. مالیات سرانه و تأثیر آن در گرایش به اسلام. ترجمه محمد علی موحد. تهران. خوارزمی. سال ۱۳۹۲
🔥 @atorshiz 🔥