تاریخ و فرهنگ بلوچستان

31 March 2025 08:34

🔹 گوردخمه‌ای در دل کوه
🔹 روستای تمین

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

30 March 2025 08:34

🔹 روستای تمین
🔹 شهرستان میرجاوه

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

29 March 2025 07:32

🔹 روستای تمندان در کوهپایهٔ تفتان
🔹 #طبیعت

💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

28 March 2025 07:32

🔹 روستای فیروزآباد
🔹 راسک

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

27 March 2025 08:01

🔹 سنگ‌نگاره‌های تگردکوه
🔹 سرباز

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

26 March 2025 08:01

🔹 روستای تمندان در کوهپایهٔ تفتان
🔹 #طبیعت

💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

25 March 2025 07:33

🔹 درخت کهنسال انجیر معابد
🔹 بندر تنگ

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

23 March 2025 19:48

● گزیده‌ای از بهترین کانال‌های تلگرام:

🔰 بهترین نقشه‌های تاریخی و سیاسی
🆔 @Jaynegareh

🔰 ترانہ ھاے (( درخواستے))
🆔 @Muzic3000

🔰 مطالعات تخصصی تاریخ صفویه
🆔 @SafavidStudies

🔰 کانال تخصص روابط بین‌الملل
🆔 @InternationalRel

🔰 تمرکز روی خودم!!!!
🆔 @shine41

🔰 منابع و مآخذ تاریخ شاهنشاهی ساسانی
🆔 @Sasanian_Sources

🔰 اینفوگرافی‌های تاریخی و سیاسی
🆔 @Infographicer

🔰 منابع و مآخذ تاریخ شاهنشاهی اشکانی
🆔 @ArsacidEmpire

🔰 گالری جنگ‌ها و شخصیت‌های بزرگ تاریخ
🆔 @Galleryofwars

🔰 درگاه وهومن امشاسپند
🆔 @khashatra

🔰 شاهنامه خوانی در کشور عربی
🆔 @anjomanshahnameh

🔰 دلپتان (زرتشتیان صاحبدل)
🆔 @Delpatan_zarrin

🔰 آوای شــب_دانلـود خاطـره
🆔 @AVAYESHAB2024

🔰 ابزار هوش مصنوعی
🆔 @hoshmasnoee1

🔰 کوئیز تاریخ: پرسش و پاسخ روزانه
🆔 @HistoQuiz

🔰 دین زرتشتی
🆔 @EchoesofGATAHA

🔰 تاریخ با چاشنی فیلم، سریال، مستند
🆔 @tarikh_tv

🔰 نامه باستان
🆔 @namebastan

🔰 تاریخ و فرهنگ دولت عثمانی
🆔 @DorreShahvar

🔰 اشتادان
🆔 @eshtadan

🔰 هنر | سخن | جهانگردی
🆔 @digigofteh

🔰 ملیگرایی همراه با تاریخ ایران
🆔 @IRAN_Nationalisme

🔰 نسکخانۀ روزگاران
🆔 @nask_ruzegaran

🔰 روزگاران
🆔 @ruzegaran

🔰 منابع و مآخذ پژوهشی تاریخ ایران مدرن
🆔 @ModernIranBooks

🔰 پویش ملی‌فرهنگی سیمرغ
🆔 @Pooyeshesimorgh

🔰 آهنگ‌های شاد و اشعار جان‌فزای پارسی
🆔 @BazmeParviz

🔰 آلبوم جنگاوران تاریخ (میلیتاریسم تاریخی)
🆔 @Marzupan

🔰 مطالعات ایران در قفقاز و آسیای مرکزی
🆔 @DosuyeCaspian

🔰 منابع و مآخذ تاریخ پادشاهی ماد
🆔 @TheMedes

📣 شرکت در تبادلات یا ثبت تبلیغات:
👤 @FiruzMehr

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

22 March 2025 13:31

🔹 شعری بلوچی در وصف «نوروز» از شاعر مولانا عبدالله روانبُد

‏━━━≼🔸≽━━━
📃 روانبد پیشینی، محمد عبدالله (۱۳۰۵-۱۳۶۷): «دیوان روانبد» - مقدمه و تصحیح و تعلیقات: عبدالغفور جهاندیده - زاهدان: بام دنیا، ۱۳۸۳. صفحات ۳۵۷-۳۷۵.
‏━━━≼🔸≽━━━

🔵۱- نوروز ءِ وش کوشین هوا
🔵دردین دل ءَ بخشیت دوا
🔵چنڈیت گلانی پَلَّو ءَ
🔵نرم ءُ نزور ءُ ناتوان

نسیم خوشگوار نوروزی
دل بیمار را می‌بخشد شفا
گوشهٔ دامان گل‌ها را تکان می‌دهد
با وزش نرم و آهسته و کم‌نیروی خود

جرس اشتیاق به صدا در‌می‌آید
(آن شوق) یک لحظه مرا آرام نمی‌گذارد
و هنگام بامداد هوس افتاد
به تماشای بوستان رفتم

می‌بینم که در چمنزار
(گل‌ها و درختان) جشن بپا کرده‌اند
این سو سمن سبز به کف زدن
و آن سو سرو روان به رقصیدن

لاله با قدح زرین خود مست و سرخوش
می‌چرخند در دیوان (محفل)
غنچه از شدت شادی و شوق
پیراهن رنگارنگ خود را چاک می‌دهد

گل سرخ دارد معجون عطر می‌سازد
چشمان نرگس گویا خمار و خواب‌آلود هستند
بلبل دارد با گل عشق‌بازی می‌کند
و آن را با مهر و محبت تیمار می‌کند

بلبل که چنگ را کوک می‌کند (آواز می‌خواند)
گل عشوه‌گری را آغاز می‌کند
این (گل) ناز می‌کند او راز می‌گوید
این (بلبل) مست و او (گل) نامهربان

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

21 March 2025 16:04

🔹 ترانهٔ بلوچی «نوروز»
🔹 خواننده: رستم میرلاشاری

#موسیقی
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

20 March 2025 16:01

🪴 نوروز در بلوچستان

‏━━━━━≼🌳≽━━━━━

🪴 در گویش‌های مختلف زبان بلوچی به موسم نو شدن سال (=نۆکیں‌سال) و فرا رسیدن بهار (=بهارگاه) نَورۆز، نَبرۆز، نَمرۆز یا نۆک‌رۆچ گفته می‌شود که مصادف است با ماه فروردین(=بهاران). نۆبهار نام دیگری برای این ایام است. همچنین نسیم بهاری را در زبان بلوچی نَبرۆز می‌نامند.

🪴 مفاهیم نَورۆز و و بهارگاه و بهاران اگرچه تا حد زیادی نزدیک به هم هستند، اما تفاوت‌هایی هم دارند. نورۆز اشاره به نو شدن سال (نۆکیں‌سال) و هنگام فرارسیدن بهار (نۆبهار) دارد. فصل بهار «بهارگاه» و ماه فروردین را «بهاران» نامیده می‌شوند (البته در برخی مناطق به فروردین‌ماه هم می‌گویند نورۆز). موسم (فصل) بهارگاه از سه برج‌ (ماه‌های شمسی) به نام‌های بَهاران (فروردین)، بَهِشت (اردیبهشت) و وَردات (خرداد) تشکیل شده است.

🪴 به طور سنتی بهارگاه بین عشایر بلوچ کوتاه‌تر از بهارگاهِ باغداران بلوچ است و بهارگاه عشایر اشاره به دوره کوتاه‌مدتی دارد که مراتع و چراگاه‌ها سرسبز هستند و پس از این که سبزیِ علفزارها و چمنزارها به سوی زردی برود، بهارگاه هم پایان یافته محسوب می‌شود. برای کشاورزان بلوچ نیز پس از پایان چلهٔ بهار (چِلَگ‌بهار) که هوا رو به گرمی رفته است، بهارگاه پایان می‌یابد.

🪴 مراسم عشایر بلوچ و کشاورزان بلوچ طی ایام بهارگاه نیز با هم تفاوت‌هایی دارد. بین کشاورزان مراسم بهارگاهی و نوروزی بیشتر با درختان به‌ویژه درخت نخل و نهال‌کاری ارتباط داشته است. رمه‌داران بلوچ به هنگام سرسبز شدن زمین‌ها، به سوی مراتع خود می‌کوچند (گِدام‌لَڈی یا هَلک‌لَڈی به معنی اسباب‌کشی و کوچ) و رمه‌های خود را می‌چرانند (بهارچرانی). این فعالیت‌ها به صورت دسته‌جمعی و با همکاری همهٔ اعضای جامعه انجام می‌گرفت که باعث شکل‌گیری مراسم عمومی به‌خصوصی شده بود.

🪴 از جمله این مراسم می‌توان به پخت غذاهای ویژه، هدیه دادن، نهال‌کاری، شعرخوانی (لیکو)، قصه‌گویی، خانه‌تکانی، آراستن خانه و رمه، دید و بازدید، بازی‌های محلی، مسابقات تیراندازی و کشتی، دهل و سرنانوازی، آتش‌افروزی، اسپندسوزان، سرمه‌سایی و غیره اشاره کرد. کشک، مالیدَگ، تِجگی، حلوای مَدَر از خوراکی‌های ویژهٔ نوروز در بلوچستان هستند.

🪴 کودکی که در این ایام به دنیا بیاید، اگر پسر باشد نورۆز/نَبرۆز/نَمرۆز، بهار، بهاران، بهارشاه و... نامیده می‌شود و اگر دختر باشد نام گیاهان و گل‌های بهاری را بر روی او می‌گذارند همچون دْرَنَّگ، اِزگِند، پورچِنک، کلپورَگ و... .

🌧 برای اطلاع بیشتر بنگرید به: فهرست مطالب «بهارگاه و نوروز در بلوچستان»

#فرهنگ_و_رسوم
🎆 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

19 March 2025 13:03

🔹 فهرست مطالب «بهارگاه و نوروز در بلوچستان»


🔹 بهار و نوروز در فرهنگ مردم بلوچ / مقدمه

🔹 فرارسیدن بهار در شعر و ادب بلوچی

🔹 نوروز در بلوچستان بر اساس اسناد تاریخی / بخش اول

🔹 نوروز در بلوچستان بر اساس اسناد تاریخی / بخش دوم

🔹 مراسم و آیین‌های نوروزی و بهارگاهی در بلوچستان / مقدمه

🔹 مراسم و آیین‌های نوروزی و بهارگاهی در بلوچستان / بخش اول

🔹 مراسم و آیین‌های نوروزی و بهارگاهی در بلوچستان / بخش دوم

🔹 مراسم و آیین‌های نوروزی و بهارگاهی در بلوچستان / بخش سوم

🔹 مراسم و آیین‌های نوروزی و بهارگاهی در بلوچستان / بخش پایانی

🔹 نوروز و بهارگاه در میرجاوه / بخش اول

🔹 نوروز و بهارگاه در میرجاوه / بخش دوم


💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

18 March 2025 15:01

🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام

‏━━━≼🔸≽━━━

📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچ‌ها
🪶 برایان اسپونر

‏━━━≼🔸≽━━━

🔹 قوم‌شناسی بلوچ‌ها

🔹 سالزمن در ۱۳۴۶-۱۳۴۷، ۱۳۵۱-۱۳۵۲ و ۱۳۵۵ شمسی در میان ایل یارمحمدزایی (شهنوازی در زمان رضاشاه) در سرحد (ایران) به مطالعه پرداخت. سی.پاستنر و اس.پاستنر نیز در ۱۳۴۸ش به تحقیق دربارهٔ روابط زن و مرد در پنجگور، و در ۱۳۵۵ش در یک روستای ساحلی بلوچ‌نشین بیرون کراچی پرداختند. در همین سال، بستور طی اقامتی کوتاه در پای کوه تفتان در سرحد (ایران) به وصف جامعه کوچکی از کُردها پرداخت. ارپول نیز در ۱۳۵۵-۱۳۵۶ش در میان بلوچ‌های افغانستان به مطالعه مشغول شد. این بخش نهایی جاری اطلاعاتی دربارهٔ جامعه و فرهنگ و اقتصاد و زیستگاه سنتی بلوچ‌ها و بر اساس تألیفات پژوهندگان و یادداشت‌های چاپ نشدهٔ مؤلف است.

🔹 جامعهٔ بلوچ‌ها دارای قشرهای مختلف است. چهار طبقهٔ اجتماعی دارد که در اصل موروثی و حرفه‌ای (پیشه‌ای) است: حاکُمزات، بلوچ، شهری و غلام؛ تأویل سادهٔ این واژه‌ها به‌ترتیب عبارت است از: اشراف، چادرنشینان، کشاورزان و بردگان. «حاکُم» تلفظ بلوچی حاکم است، اصطلاحی که در دورهٔ قاجار استفاده می‌شده؛ «حاکُمزات»ها خانواده‌های گستردهٔ سردارهایی هستند که می‌توانستند با والی در بمپور رابطهٔ مستقیم ایجاد کنند با آن مقام را به چنگ آورند (در بلوچستان پاکستان، نواب و سردار به یک معنی است).

🔹 «بلوچ‌»ها، چادر‌نشینان یا اخلاف ایل‌های چادرنشین یا بلوچ‌های اصیلی هستند که گمان می‌رود نام «بلوچ» و زبان بلوچی را به بلوچستان آورده باشند. «شهری» از واژهٔ بلوچی «شهر» (به معنای «ناحیهٔ مزروعی») به زارع آبادی‌نشین اطلاق می‌شود.

🔹 «غلام» به مثابهٔ برده به جامعهٔ بلوچ وارد شد (واژه‌های دیگری مانند «درزاده» و «نقیب» نیز یافت می‌شود). گواینکه بردگان دارای اصل و نسب و قیافه و رنگِ متفاوت بودند، از زمان الغای برده‌داری تنها کسانی که اصل و نسب آنها آفریقایی و سیاه‌پوست بوده، نتوانسته‌اند وضع اجتماعی خود را تغییر بدهند. برده‌ها بر مبنای قانون همهٔ کشورها آزادند، ولی دست‌کم تا پایان دهه ۱۳۲۰ش وضع و اختیارات آنها در جامعه بلوچ چندان تغییری نکرده بود. از غلامان آفریقایی که بگذریم، تحرک در میان مرزهای طبقاتی ممکن است ولی چندان معمول نیست.

📃/۷۰
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

17 March 2025 13:33

🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام

‏━━━≼🔸≽━━━

📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچ‌ها
🪶 برایان اسپونر

‏━━━≼🔸≽━━━

🔹 قوم‌شناسی بلوچ‌ها

🔹 فرهنگ‌های جغرافیایی برای مطالعهٔ سکونتگاه و جامعهٔ بلوچستان انگلیس، و ایالت‌های کلات و لس‌بلا و خاران و مکران، چنان مواد خاصی فراهم آورده‌اند که در منطقه منحصربه‌فرد است. از اواسط قرن بیستم چند تن از دانش‌پژوهان کوشیده‌اند تا با کاربرد رهیافت‌های نظری نو در سفرهای مطالعاتی خود، و غالباً با مطرح ساختن پرسش‌های جدید، به این داده‌ها بیفزایند.

🔹 مطالعات قوم‌شناختی جدید با پرسون شروع شد که مدت شش ماه میان افراد ایل مَری به تحقیق پرداخت. بارث نیز هنگامی که به ویرایش نوشته‌های پرسون مشغول بود، در ۱۳۳۹ش این ایل را دید. تحقیقات پرسون عمدتاً درباره روابط اجتماعی روزمره از جمله میان زن و مرد، در جوامعی است که به کار شبانی مشغول‌اند.

🔹 ن.سوئیدلر و و.سوئیدلر از ۱۳۴۲ش تا ۱۳۴۴ش میان براهویی‌زبانان سراوان و کچهی به سر بردند. و.سوئیدلر پیوند میان اوضاع زیست‌بوم‌شناختی و ملزومات فن‌شناختیِ گله‌داری و تولید شبانی، و پویش‌شناسی اجتماعی گروه‌های گله‌دار و چادرنشین را نشان داد. ن‌.سوئیدلر تکوین سیاسی خان‌نشین کلات را بر مبنای مشاهدات قوم‌شناسی و مطالعهٔ منابع تاریخی بازسازی کرد

🔹 اسپونر در سالهای ۱۳۴۲-۱۳۴۶ش به مجموعه مطالعاتی در سراوان و مکران ایران پرداخت. مدت کوتاهی نیز در ۱۳۴۴ش در نواحی بلوچ‌نشین افغانستان به مطالعه پرداخت و بعداً، در ۱۳۶۱-۱۳۶۲ش توانست چند سفر کوتاه به بلوچستان پاکستان انجام دهد. او توجه خود را بر زیست‌بوم‌شناسی زندگی شبانی و پویش‌شناسی رهبری در جامعه‌ای مختلط با گرایش‌های گوناگون، به‌ویژه بر نقش «حاکم» معطوف کرد. هَمِّ او بیشتر مصروف حل این مطلب بود که توضیحات زیست‌بوم شناختی تا چه میزانی ممکن است تاریخ بلوچ را روشن سازد.

📃/۶۹
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

16 March 2025 07:35

🔹 سرو کهنسال دهپابید
🔹 #طبیعت

💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

30 March 2025 14:36

🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام

‏━━━≼🔸≽━━━

📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچ‌ها
🪶 برایان اسپونر

‏━━━≼🔸≽━━━

🔹 قوم‌شناسی بلوچ‌ها

🔹 رابطهٔ میان بلوچ‌ها و پشتون‌ها نیز شایان توجه است. پشتون‌ها در ایالت بلوچستان پاکستان اقلیت بسیار وسیعی تشکیل می‌دهند. بیشتر آنها در بخش‌های شمالی، یعنی جایی که هرگز در تصرف بلوچ‌ها نبوده است، زندگی می‌کنند، ولی بازرگانان و سوداگران پشتون در دیگر نقاط ایالت هم یافت می‌شوند.

🔹 بارث (۱۹۶۴) نشان می‌دهد که مرز فرهنگی میان بلوچ و پشتون در شمال شرقی بلوچستان (پاکستان)، بدون جابه‌جایی جمعیت، به‌آهستگی و به‌تناوب به ضرر پشتون‌ها به سوی شمال در حرکت بوده است. گروه‌هایی که قبلاً پشتو بوده و به زبان پشتو تکلم می‌کرده‌اند ضمن سفر او در ۱۳۳۹ش بلوچی‌زبان بوده و از جانب خود و دیگران، بلوچ شمرده می‌شده‌اند. دیگران گفته‌اند که مری‌ها به سبب تشابهات موجود در سازمان ایلی خود، ممکن است اصل و نسب پشتو داشته باشند. اگرچه به سبب وجود چند عامل (مانند نرخ نسبی رشد جمعیت و جسارت و دارایی بیشتر)، می‌بایست علی‌القاعده اوضاع در جهت مخالف تغییر یافته باشد، با مقایسهٔ شیوه‌هایی که بر اساس آن روابط اجتماعی و سیاسی آنها سامان یافته است، جذب پشتون‌ها در بلوچ‌ها قابل پیش‌بینی بوده است. ساختار جامعهٔ بلوچی‌زبان با مسئلهٔ ادغام مهاجران و پناهندگان سازگارتر است.

🔹 به سبب بی‌نظمی‌هایی که به مدت بیش از یک قرن قبل از ادغام جامعهٔ بلوچ‌ها در هند به صورتی مزمن در این ناحیه وجود داشت، گروه‌های بسیاری کلاً به شکل دسته‌هایی از پناهندگان درآمدند. الگوی کل نظام پشتون را می‌توان به چند برادر تشبیه کرد که هر یک انتظار دارد با دیگران برابر باشد، اما جامعهٔ بلوچ، گرچه به ظاهر مبتنی بر همان مفاهیم خویشاوندی و نسب است، مبتنی بر شورایی پایبند و معتقد به مساوات [در حقوق منابع، امکانات] در مورد همهٔ افراد جامعه نیست. دفاع از شرف نزد بلوچ مهم است، ولی الگوی اساسی جامعهٔ آنها عبارت از رابطهٔ میان پدر و پسران اوست. کسانی که به جامعهٔ بلوچ پناهنده می‌شوند، با رفتار و گفتاری همانند بلوچ‌ها در آن مأمنی می‌یابند، و در آن جامعه جذب می‌شوند. (البته جذب ظاهری پشتون‌ها در بلوچ‌ها را به طرق دیگری نیز میتوان تبیین کرد. مثلاً پشتوها ممکن است صرفاً بر اثر منزوی شدن از جامعهٔ خود، بلوچ شده باشند. پدیدهٔ تغییر هویت و رابطهٔ آن با تغییر زبان و تغییر موقعیت اجتماعی، مستلزم بررسی‌های دقیق بیشتری است).

📃/۷۶
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

29 March 2025 14:06

🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام

‏━━━≼🔸≽━━━

📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچ‌ها
🪶 برایان اسپونر

‏━━━≼🔸≽━━━

🔹 قوم‌شناسی بلوچ‌ها

🔹 غلامان باقیمانده از طریق داد و ستد با مسقطی‌ها و عمدتاً در قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم به آنجا آورده شده بودند. لوری‌ها و میدها منفورند و چندان تفاوتی با غلام‌ها ندارند. لوری‌ها، کولی‌هایی هستند که در سراسر بلوچستان سرگردان‌اند و به نوازندگی و کارهایی از این نوع می‌پردازند. میدها گروه‌های کوچک ماهیگیر هستند که در سواحل مکران زندگی می‌کنند. میدها احتمالاً وابسته به گروهی متعلق به پیش از اسلام و شاید اخلاف ماهی‌خوارانی (ایختیوفاگی‌ها) هستند که ناوگان اسکندر آنها را دید.

🔹 مورگنستیرنه نخستین بار به شواهدی دست یافت که نشان می‌داد گروه‌هایی دست‌کم یک‌بار زبان خود را از بلوچی به براهویی (زبان دراویدی) تغییر داده و سپس بار دیگر به بلوچی بازگشته‌اند. بر مبنای شواهد زبان‌شناختی به نظر می‌رسد که براهویی‌های اصلی احتمالاً حدود هزار سال پیش از جنوب هند مهاجرت کرده باشند. بلوچ و براهویی (چنانکه کسانی در میان براهویی‌ها و نیز نویسندگانی نظیر رومن مدعی شده‌اند)‌ دو هویت نبوده‌اند. که با هم مانعةالجمع باشند. بر همین اساس نباید گمان کنیم که جط‌گال‌ها، به دلیل زبان خود لزوماً از جط‌ها یا لاسی‌ها هستند. جط‌ها و جط‌گال‌ها (معنای تحت‌اللفظی: جط‌زبانان)، و زط در منابع اسلامی اولیه، شاید اخلاف یوتیه یا اوتی‌های امپراتوری هخامنشی و بازماندگان گروه آبادی‌نشین متقدمی از اصل و نسب هندی باشند.

📃/۷۵
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

28 March 2025 13:32

🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام

‏━━━≼🔸≽━━━

📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچ‌ها
🪶 برایان اسپونر

‏━━━≼🔸≽━━━

🔹 قوم‌شناسی بلوچ‌ها

🔹 دهوارها به گونه‌ای از زبان فارسی (گویش دهواری) که با تاجیکی و دری قرابت دارد، تکلم می‌کنند. آن‌ها ظاهراً کشاورزان فلات، در مستنگ (‌بلوچستان پاکستان) و سراوان (بلوچستان ایران)، بوده‌اند و بسا که اخلاف کشاورزان دوران قبل از اسلام و متعلق به دوره‌ای باشند که این نواحی زیر سلطهٔ حاکم ایالتی سیستان بوده است.

🔹 در تاریخ اخیر بلوچ، ایشان به عنوان «اولوس» یا «اُلُس» (رعایای) خان، نقش مهمی بر عهده داشته و هم دهقانان فلات و هم قشر دیوانسالاری خان را تشکیل می‌داده‌اند (الس، به معنای بلوچ‌هایی که بنا به دلایلی پیوندهای ایلی آنها گسته شده نیز به کار رفته است). رابطهٔ میان خان و الس‌هایش با رابطه میان سردار و افراد ایلش تفاوت داشت. در مورد اخیر، هر دو اعضای یک قوم بودند و پیوندهای خویشاوندی داشتند و مکلف به شرکت در غم و شادی یکدیگر بودند. میان خان و الس‌های او، مسئلهٔ خویشاوندی یا حیثیت مشترک وجود نداشت، و آنها مشمول خدمت نظام نبودند. بنابراین، زیر لوای خان، دهوارها موقعیتی مجزا و غیربلوچ داشتند. این وضع در عهد بارکزایی‌ها در سراوان ایران نیز احیاناً همین‌گونه بوده است، ولی امروزه در میان بلوچ‌های ایرانی وضع آنها با «شهری»ها مشابهت دارد.

🔹 جَط‌ها و جط‌گال‌ها [جدگال‌ها] و لاسی‌ها (که گمان می‌رود با جَط‌ّهای هند نسبت داشته باشند) به گونه‌هایی از زبان سندی تکلم می‌کنند. لاسی‌ها، اولوس (اُلُس: رعایای) حاکم موروثی (جامِ) لس‌بلا هستند. جط‌گال‌ها ساکنان دشتیاری‌اند. جط‌ها رعایای خانِ کچّهی‌اند. در میان اولوسِ خان و جام‌ها، لاسی‌ها و جط‌ها نسبتاً فرودست‌اند، ولی جط‌گال‌های دشتیاری به سبب برخورداری از خودمختاری داخلی تحت حکومت «حاکم» خویش، وضع بهتری دارند.

📃/۷۴
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

27 March 2025 14:02

🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام

‏━━━≼🔸≽━━━

📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچ‌ها
🪶 برایان اسپونر

‏━━━≼🔸≽━━━

🔹 قوم‌شناسی بلوچ‌ها

🔹 گذشته از طبقات، انواع دیگری از ایل مانند کُرد، براهویی، دهوار، جَتّ، جدگال [جطگال] لاسی، لوری و سید نیز وجود دارد. این گروه‌ها به اعتباری بلوچ بوده و هستند و به اعتباری نیستند؛ برخی از موقعیت اجتماعی بالایی برخوردارند و برخی دون‌پایه‌اند. به هر حال تمام این گروه‌ها -برخلاف آنهایی که بعداً درباره آنها بحث خواهد شد-، اساساً جزو جامعهٔ بلوچ به حساب می‌آیند، زیرا در ساختار سیاسی آن ادغام شده‌اند.

🔹 عموماً چنین تصور شده است که کُردها از کردستان مهاجرت کرده‌اند (تصوری که شاهدی برای اثبات آن در دست نیست). در گذشته، کوفچ‌ها یا کوچ‌های صدر اسلام را نوعی کُرد دانسته‌اند. امروزه آنها را در هر ناحیه می‌توان یافت: در پیرامون کوه تفتان، در سرحد ایران و در سراوان پاکستان [پ.ن: کُردها در سیستان و مکران هم حضور یافته‌اند]. این‌ها از نظر موقعیت اجتماعی با بلوچ‌ها برابرند.

🔹 تنها وجه تمايز براهویی‌ها از بلوچ‌ها، زبان آنهاست که بسیاری از واژگان آن با زبان بلوچی یکسان است (براهویی‌ها به زبان بلوچی نیز تکلم می‌کنند). هستهٔ مرکزی نواحی براهویی‌زبان را می توان سراوان و جهلاوان دانست، ولی براهویی‌زبانان پراکنده‌ای نیز در بسیاری از قسمت‌های شمالی از جمله در سیستان و ترکمنستان، می‌توان یافت.

📃/۷۳
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

26 March 2025 14:06

🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام

‏━━━≼🔸≽━━━

📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچ‌ها
🪶 برایان اسپونر

‏━━━≼🔸≽━━━

🔹 قوم‌شناسی بلوچ‌ها

🔹 هویت هر فرد بلوچ، بسته به عضویت او در گروهی ایلی است، و هر گروه ایلی به یکی از چهار طبقه تعلق دارد. بسیاری از ایل‌ها امروزه به عنوان «بلوچ» پذیرفته شده‌اند، ولی اصل و نسب غیربلوچ آنها مشخص است [از ایران (مثلاً نوشیروانی‌ها)، از افغانستان (مثلاً بارکزایی‌ها) از مسقط (احتمالاً بلیدی‌ها)، یا از دره رود سند (گیچکی‌ها)].

🔹 بیشتر ایل‌ها کوچک‌اند و از چند صد یا حداکثر حدود هزار خانوار تشکیل شده‌اند (ایل مَری با شصت هزار تن از همه پرجمعیت‌تر است). ازدواج میان طبقات پیش می‌آید (به‌ویژه در موارد نادری که تیره‌ای از ایلی که «بلوچ» یا «شهری» بوده و حاکمزات شده باشد)، ولی زن نباید با فرودست خود ازدواج کند. در مورد اصل و نسب مختلط، موقعیت اجتماعی پایین‌تر غالب است.

🔹 گروه‌های آبادی‌نشین و چادرنشین از نظر اقتصادی پیوندهای نزدیکی با یکدیگر دارند و متقابلاً به هم متکی هستند. اسامی ایل‌های عمده هر بخشی از بلوچستان در بخش جغرافیایی (سطور پیشین) آمده است. فهرست کامل‌تر از آن را می‌توان در پایان کتاب‌های بلوچ (۱۹۷۲/ ۱۳۵۳ ش) و جهانبانی (۱۳۳۶ ش) یافت.

🔹 ایل‌های خان‌نشین در دو گروه مجزای سراوان و جهلاوان درجه‌بندی شده بودند. رتبهٔ هر یک به طرق مختلف مشخص می‌شد. در شورای خان («مجلس» یا «دیوان») هر کرسی به شخص خاصی تعلق داشت. کرسی‌هایی که از همه به خان نزدیکتر بودند بیشترین ارزش را داشتند. سردار سراوان ارشد بود و در سمت راست خان مینشست. سردار جهلاوان در سمت چپ او می‌نشست، پس از آن دو، دیگر سردارهای سراوان و جهلاوان به ترتیب مقام و رتبهٔ خود می‌نشستند. هدایایی نیز که خان هنگام جلوس سرداری جدید می‌داد، بر اساس وضعی که آن ایل در سلسله مراتب داشت، تفاوت می‌کرد. مبلغ پولی هم که خان پس از مرگ یک سردار با عضوی از خانوادهٔ او می‌پرداخت، بر اساس رتبه تفاوت داشت. پس از مرگ سرداران عالی‌مقام، خان شخصاً به دیدن خانوادهٔ عزادار می‌رفت. مرگ سرداری متوسط‌الحال با دیدار پسر یا برادرِ خان از خانوادهٔ عزادار برگزار می‌شد. در مورد سرداران خرده‌پا، خان یکی از مقامات خان نشین را می‌فرستاد.

📃/۷۲
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

25 March 2025 14:03

🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام

‏━━━≼🔸≽━━━

📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچ‌ها
🪶 برایان اسپونر

‏━━━≼🔸≽━━━

🔹 قوم‌شناسی بلوچ‌ها

🔹 در درون طبقات اجتماعی بلوچ‌ها (شامل طبقات حاکم، بلوچ، شهری و غلام)، تمایزات ثانوی بر مبنای ایل نیز وجود دارد و موقعیت نسبی «بلوچ (کوچ‌نشینان)» و «شهری (روستاییان)» در عمل بر اساس پیوندهای ایلی و تجربهٔ گروه‌های به‌خصوص متفاوت است؛ زیرا یک گروه «شهری» ممکن است طی چند نسل ثروتی گرد آورد و اسم و رسمی پیدا کند، و یک گروه «بلوچ»‌ ممکن است نام و آبروی خود را از دست بدهد. گروه «شهری» دارای طیف وسیعی است. وضع برخی از آنها معادل رعایای وابسته به زمین و زرخرید است. بسیاری از آنها، احتمالاً اخلاف گروه‌های قبل از بلوچ‌ها و مالک اراضی نسبتاً وسیعی هستند. اگر چه اکنون از تمام آنها در چارچوب مناسبات ایلی سخن می‌رود، به احتمال زیاد، این طرز تلقی منبعث از سلطهٔ فرهنگی بلوچ‌هاست که از نظر ایلی سازمان یافته‌اند، وگرنه قبل از اینکه این ناحیه صبغهٔ بلوچی به خود بگیرد، محتملاً ساکنان آن دارای سازمان ایلی نبوده‌اند.

🔹 ظاهراً با ورود بلوچ‌ها که خانواده‌های برجستهٔ آنان توانستند اختیار برخی از آبادی‌ها را در دست گیرند و از آنها به صورت زمینهٔ اقتدار خود استفاده کنند (گو اینکه بعضی از آنها را مهاجران بعدی از ایشان گرفتند)، راه و رسم زندگی ایلی شیوهٔ قایق سازمان اجتماعی شده است و آرمان ایلی که با وجود بلوچ‌ها در آمیخته تمام وجوع زندگی ایشان را فرا گرفته است.

🔹 سازمان ایلی بلوچ یکسان نیست. برخی از ایل‌ها در شجره‌نامه‌ها پدر تباری صرف را دنبال می‌کنند، به دختران ارثی نمی‌دهند و در ارزیابی وضع اجتماعی به اصل و نسب مادر چندان ارجی نمی‌نهند، حال آنکه دیگران به تبار پدر و مادر، هر دو، توجه می‌کنند؛ در ارث به پسر و دختر سهمی برابر (از اراضی) می‌دهند و در مسائل اجتماعی برای پدر و مادر وزنی برابر قائل‌اند (در زبان بلوچی بر خلاف زبان فارسی در اسامی خویشاوندان پدری و مادری تفاوتی وجود ندارد). الگوی شجره‌نامهٔ پدرتباری برای نشان دادن پیوند میان گروه‌ها و نشان دادن ارتباط سیاسی و مشروعیت و نیز به صورت وسیله‌ای برای ربط دادن رویدادهای تاریخی به زمان حاضر، به کار می‌رود. در مواردی که پدر از سرکردگان مهم است و احتمال می‌رود که پسر بزرگش جانشین او شود، رسم است که پدر، قبل از تقسیم ارث میان همگان، سهمی اضافی برای او کنار بگذارد. این کار که «میروَندی» نام دارد باید با رضایت دیگر پسران و دختران انجام شود.

📃/۷۱
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

24 March 2025 07:35

🔹 رودخانه سرباز
🔹 کلات

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

23 March 2025 07:33

🌍نوید بهار در بلوچستان
🪴 روستای روپَس در کوهپایهٔ تفتان

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

22 March 2025 07:30

🌍نوید بهار در بلوچستان
🪴 روستای تَمین در کوهپایهٔ تفتان

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

21 March 2025 07:30

🔹 «تِجْگی»؛ شیرینی نوروزی بلوچان

🔹 «تِجْگی»؛ که «تِجِکّی» هم نامیده می‌شود، نوعی نان شیرین و مقوّی است که درون روغن داغ و بر روی تابه یا ساج پخته می‌شود. در زبان بلوچی «تِجگ» به جوانه گفته می‌شود و این نان، مانند سمنو و دیگر شیرینی‌های نوروزی سراسر ایران‌زمین، از آرد جوانهٔ گندم به همراه آرد گندم تهیه می‌شود.

🔹 تجگی علاوه بر بلوچستان، در سیستان و خراسان و هرات نیز با همین نام و البته با تلفظ‌های مختلف و شیوه‌های پخت متفاوتی وجود دارد و در روزهای بهاری به عنوان یک شیرینی نوروزی پخته می‌شود.

🔹 در بلوچستان این نان بیشتر در روزهای سرد پاییزی و زمستانی پخته می‌شود امّا رسم دارند به هنگام فرارسیدن بهارگاه و نوروز‌ نیز، تجگی بپزند.

#خوراک
#فرهنگ_و_رسوم
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

20 March 2025 10:01

🌍بهار، فصل شکفتن است و نوروز، نویدبخش روزهای روشن‌تر. امید که سال جدید برای شما سرشار از آرامش، کامیابی و شادی باشد. نوروزتان پیروز!

🎆 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

19 March 2025 07:32

🔹 چراگاه بهاری عشایر روپَس
🔹 میدان جوز در کوهپایه‌ٔ تفتان

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

18 March 2025 07:34

🔹 رودخانه سرباز
🔹 کلات

#طبیعت
💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

17 March 2025 07:33

🔹 دماغه بریس
🔹 #طبیعت

💠 @balochs_history

تاریخ و فرهنگ بلوچستان

15 March 2025 14:03

🔹 بلوچ‌ها در سِند؛ بروایت بستان‌السیاحه

‏━━━≼🔸≽━━━

🔹 دربارهٔ دیار سند نیز چنین آورده است: «در ذکر سند - بر وزن هند، ولایتی است مشهور و کشوریست معمور.
...اکنون در آنجا صاحبان مذاهب مختلفه بسیار و گروه متفرقه بی‌شمارند؛ اما چند فرقه فراوانند:
اوّل هندوان؛ دویّم مسلمان؛ سیّم اهل ایمانند. حکّام آن دیار بعضی امامیّه‌اند از طایفهٔ بلوچ. و بلوچ مانند اعراب و الوار، قبایل و عشایر بسیارند. بلوچ سند اگرچه معرفت ندارند، لیکن مانند بلوچ کچ و مکران طریق راهزنی و فساد نسپارند.
...بعد از دولت نادر شاه، جمعی که خود را "میان" (عنوانی به معنای آقا) لقب کرده بودند (دودمان عباسی یا کلهوره) و خود را به بنی عباس منسوب می‌نمودند، به ملک سند مستولی شدند. آخر ایشان "میان رسول" بود که طایفهٔ صراحی بلوچ (دودمان تالپور) خروج نموده او را از دیار سند بیرون نمودند و آن دیار به حیطهٔ تصرف درآوردند.»

🔹 در ذکر شهر «حیدرآباد» سند چنین قلم زده است: «...تخمیناً پنج هزار باب خانه در اوست و نواحی معموره و قرای مشهوره مضافات اوست. مردمش اکثر و مقتدر بلوچ شیعی‌مذهب و دیگر هندوست و قلیلی اهل‌سنت و جماعت می‌باشند.»

🔹 در ذکر شهر «احمدآباد» سند چنین گفته است: «..."میان سهراب بلوچ" حاکم آن نواحی است و قلعه بر سر تل از سنگ بغایت محکم دارد ...و در زیر آن قلعه قرب هزار خانه سکونت دارند همگی هندو و کمی شیعه امامیّه‌اند. میان سهراب امیری عالیقدر و منشرح الصّدر بود و مذهب امامیّه داشت و از طوایف بلوچ بود و در عدل و داد بر امثال خود تفوّق می‌نمود. درویشان و مسافران را محبّت کردی و لوازم اخلاص و ارادت بجای آوردی. فقیر چند گاه مهمان آن امیر مکرمت مصیر بود و از مراسم مهمان‌داری هیچگونه تقصیر نفرمود.»
پایان.

#تاریخ
📃/۲
💠 @balochs_history