Telegram-канал bashgahandishe - باشگاه اندیشه: Unsorted

باشگاه اندیشه

21 July 2024 13:08

.
دوگانگی آسمان و زمین و اعتقادات شیعی
گفت‌وگوی سوگواران | سال شانزدهم
نشست دوم

دربارهٔ نشست بخش یک از دو

📝محمدحسین قدوسی

چگونه باید حوادثی را که در بطن خود نوعی دوگانگی دارند تحلیل کرد؟

منظور ما اینجا حوادثی است که از یک سو اصطلاحا جنبهٔ قدسی و فراطبیعی دارد_یا حداقل در نگاه برخی از مدافعین خود اینگونه است _و از سوی دیگر در این جهان و در این کره خاکی روی داده‌‌اند و از این رو این جنبه زمینی آن هم به جای خود محفوظ و غیرقابل چشم‌پوشی است.

پرسش اینست که آیا این دوگانگی می‌تواند جایی در نگاه‌های مختلف به یکدیگر گره بخورند؟

آیا تضاد و تناقضی که با قبول کردن این دوگانگی ایجاد می‌شود قابل درمان است؟

یا اینکه مجبور هستیم_حتی به صورت اعلام نشده_یکی از این دو وجه را به شکل‌های مختلف کنار بگذاریم؟

نگاه رایج دستگاه‌های تبلیغاتی رسمی و غیررسمی که اکثر تریبون‌های دینی در تصرف آنهاست به روشنی و وضوح تمام این دوگانگی را به نفع غلبه حقایق آسمانی حل می‌کند و نگاه آنان این است که عینیت و حقیقتی که ورای این زمین خاکی و جهان آن است فراتر و برتر از هر چیزی است و هر زمان که نوبت به امور آسمانی رسید دیگر جایی برای زمینیان نیست و همه چیز با غلبه آن رخ می‌دهد.

در این رویکرد، این دوگانگی مشکلی ایجاد نمی‌کند و در واقع تببینِ اموری چون عاشورا و زیست امامان شیعه به دلیل ارتباط با واقعیتی فراتر و آسمانی‌تر کاملا روشن و واضح است و هیچ مشکلی در آسمانی بودن و فراتر بودن آن نیست و این حوادث و واقعیت‌های فوق سازوکار زمین و زمینیان است و هیچ تردیدی در آن نیست و اینگونه تمام امور را به نفع آسمان حل می‌کند.

در کنار این خوانش رسمی و رائج، نگاه‌های اسطوره شناسانه و آیین‌گرایانه‌ای وجود دارد که با اتکای بر اسطوره‌ها و برداشت‌ها و علوم اسطوره شناسی و نگاه‌های مدرن و فرا مدرن به آیین ها و آثار آن در این نگاه به پدیدار شناسی و تحلیل متفاوتی از این واقعیت ها و حل تناقض‌های آن می‌پردازد.
گرایش‌های مختلفی می‌توان برای این گروه پیدا کرد اگرچه بسیاری از آنها به یک نگاه کامل فلسفی و تحلیلی شاید منتهی نشود.

توجه به غربت انسان و اثر اسطوره‌ها و بازگشت به نقاط آغازین و یا جریان‌های کلان بشری و انوار اولیه ازلی و اسطوره‌های خلقت انسان و خدای شهید شونده و آیین‌های قربانی همگی نمونه‌هایی از این بازگشت برای ارتباط بین آسمان و زمین و جواب دادن به این سوال است که ارتباط آن چگونه خواهد بود.

از طرفی دیگر نگاه‌های مدرنی در دوران معاصر شکل گرفته که بسیاری از آنها توسط روشنفکران دینی و یا دیگرانی تبیین شده که مدعای آنها این است که می‌توان این تناقض را به نفع زمین و امور زمینی حل کرد بدون آنکه از فضیلت آن چیزی کاسته شود.

اوج چنین تحلیل‌هایی پیرامون عاشورا وحادثه کربلا و ماندگاری آن روی داده و گرایش‌های مختلفی در یک قرن اخیر سعی کرده‌‌اند که تحلیل‌هایی ارزشمند و مبتنی بر فضیلتی از عاشورا و قیام امام‌حسین ارائه دهند که در آن بدون آنکه از فضیلت این حادثه کاسته شود بتوان تحلیلی زمینی و انسانی از آن ارائه داد.

اکنون ما بدون آنکه وارد این نزاع پرطرفدار بشویم و بدون اینکه نظریات متعدد و گوناگون را بررسی نموده و نقاط ضعف و قدرت آن را به میان بکشیم سوال را یک مرحله عمیق‌تر و بنیادی‌تر مطرح می‌کنیم :

آیا چنین تناقض و تضادی در ساحت وجود انسان قابل قبول است و آیا در این ساحت وجودی و اگزیستانسیال انسانی نمی‌توان تصوری فراتر از این داشت؟

آیان نمی توان تحلیلی بر این فرض که مرز میان آسمان و زمین برداشته شده استوار کرد و نگاه فراتر و جامعی را تصور کرد که در آن انسان با میدانی وسیع‌تر و کامل‌تر زیست می‌کند و زیست او برتر و بالاتر از این تقسیم‌بندی هاست و رویدادها جامع‌تر از این نگاه‌های تنگ است و علت‌های حوادث و تحلیل آنها عمیق‌تر و کامل‌تر از این است که گرفتار یکی از اینها شود؟

آیا نمی‌توان در این نگاه و در این ساحت انسانی، انسان‌ها و حوادث انسانی را یافت که مراتب وجودی آنها و رویدادهای مربوطه از زمین تا آسمان گسترده است و در یک ساحت نمی‌گنجد؟

#کاوش‌های‌وجودی #گفت‌وگوی_سوگواران #سوگواران۱۴۰۳ #زیست_پدیداری #عاشورا #براهیمی #قدوسی #باشگاه_اندیشه

@bashgahandishe