Telegram-канал mardomnameh - مردم‌نامه (تاریخ مردم): Unsorted

مردم‌نامه (تاریخ مردم)

29 April 2025 09:28

دکتر داریوش رحمانیان: مفهوم روایت ایران، بزرگترین سرمایه ایران

دکتر رحمانیان، عضو هیئت علمی تاریخ دانشگاه تهران: درباره اسلامی ندوشن هنوز چنانکه باید و شاید گفته و نوشته نشده است و اگرچه نوشته‌هایی وجود دارد اما درباره آثار، آرا و دیدگاه‌های وی جا دارد به گونه‌ای روشمند و دقیق کار شود.
سال‌ها است که بیان کرده‌ام بزرگترین سرمایه ایران مفهوم و روایت ایران است و این مفهوم و روایت ستون هستی به نام ایران بوده است. اگر ایران، ایران مانده است و از گذرگاه‌های تنگ و تاریخ گذر کرده و به امروز رسیده و همچنان می‌شود به آینده این سرزمین به عنوان حوزه فرهنگی و تمدنی امیدوار بود بیش از هر چیز دیگر مرهون و وابسته به مفهوم روایت ایران است. می‌دانیم و پذیرفته‌ایم که بزرگ‌ترین ایرانی تاریخ، فردوسی است که با گرامینامه خود، شاهنامه، بیش از هر ایرانی دیگر درباره مفهوم و روایت ایران اثرگذار بوده است و از آن به عنوان کاخ بلند می‌توان نام برد.

دکتر رحمانیان با اشاره به دغدغه‌های خود در زمینه تاریخ اندیشه در ایران، گفت: من به عنوان یکی از کسانی که درباره تاریخ اندیشه در ایران کار کرده و قلم می‌زنم، عرض می‌کنم که یکی از دغدغه‌های اصلی من این بوده که ببینم تاریخ مفهوم و نظریه و انحطاط و عقب‌ماندگی را در طول دو سده اخیر چگونه بوده است و از این منظر آثار و آرای استادانی مثل اسلامی ندوشن بسیار ارجمند هستند و شایسته پژوهش و کاوش است.
در تاریخ اصلاحات و نوسازی ایران دو آفت مهم را می‌توان مورد توجه قرار داد که نخست این است که در بیشتر موارد اصلاح‌گران عمده دغدغه آن‌ها تقویت دولت و حکومت بوده است و در تاریخ اصلاحات و نوسازی و تجدد، درجات مردم غایب بوده‌اند. مصلحان و متجددان برای اینکه دولت مرکزی مقتدر داشته باشند به ناچار سرمایه اصلی خود را مبتنی بر اقتدار نظامی می‌دانند. مردم اگر پیوند استواری به حکومت داشته باشند بزرگترین مدافعان خواهند بود.

وی با تاکید بر اهمیت اهل فرهنگ و قلم در پاسداشت ایران، تصریح کرد: آفت دیگر بی‌توجهی به فرهنگ اهل فرهنگ و قلم است. ما در تاریخ رقابتی بین اهل قلم و شمشیر داشته‌ایم و در دو سده اخیر هم به طور ویژه پاره‌ای از حکومت‌های ما متوجه این معنا نبودند که نمی‌توان کشور را پاسداشت در حالی که اهل قلم در حاشیه باشند. اگر تاریخ را دقیق و درست مرور کنیم می‌بینیم که ایران عزیز ما را بیش از اینکه تفنگ، سرداران و لشکریان نگه دارند قلم و اندیشه کسانی که مفهوم روایت ایران را گسترده‌اند نگه داشته‌اند و افرادی مانند سعدی، فردوسی، مولانا و … کشور را استوار کرده‌اند.

اسلامی ندوشن در زمانه ما یکی از این اساتید بود که در آثار وی یکی از مفهوم‌های محوری وی مفهوم و روایت ایران است. می‌شود به یک معنا وی را صاحب اندیشمندان و مورخان ایران نام برد زیرا در آثار وی می‌توان به روشنی مشاهده کرد که گونه‌ای از تاریخ فلسفه ایران و تامل عمیق در خصوص تاریخ ایران تجلی دارد.

وی با اشاره به تلاش اسلامی ندوشن برای نو کردن فرهنگ ایران بر پایه شاهنامه، اظهار داشت: اسلامی ندوشن به عنوان یکی از پژوهشگران بزرگی است که بخشی از زندگی خود را صرف شاهنامه فردوسی و تفسیر این کتاب ارجمند کرده است. با تکیه بر شاهنامه در نو کردن نامه فرهنگ ایران بر پایه شاهنامه فردوشی کوششی بسیار ارجمند داشته است.

رحمانیان با اشاره به پیام امیدواری در آثار اسلامی ندوشن، تاکید کرد: کسی که آثار دکتر اسلامی ندوشن را می‌خواند، می‌فهمد که ایران به کمال شایسته عشق ورزیدن است و معشوقه اصلی ایرانی، ایران است. پیام دیگر آثار وی نیز پیامی است که از بن فرهنگ ایران بیرون می‌آید، امیدواری است. مردم ایران با اینکه در بزنگاه حساس تاریخی هستند و در داخل و خارجی گرفتاری‌های فراوانی دارند اما با تکیه بر تاریخ و فرهنگ خود که پیام آور امید و شادی است می‌توانند از گذرگاه‌ها بگذرند.
رحمانیان با انتقاد از دستگاه دیپلماسی ایران، گفت: به گمان من شما نمی‌توانید سرنوشت ایران روزگار جدید و به ویژه روزگار کنونی را به روایت درآورید بدون اینکه سرشت و سرنوشت دیپلماسی چند صد سال اخیر را مطالعه نکرده باشید. در طول چند دهه اخیر نیز آن‌هایی که با حکومت ایران مشکل داشته‌اند همواره از فرهنگ و مردم و تاریخ ایران با ستایش یاد کرده‌اند و انتقاد ما نیز این است که نسبت به گفتمان و مفهوم و روایت ایران غفلت ورزیده‌اند و به نوعی بسیاری از هزینه‌های سیاست خارجی و تهدیدها را می‌توان کاهش داد.
آثار استادانی مانند اسلامی ندوشن شالوده استواری برای مفهوم و روایت ایران هستند که برای سیاست داخلی و تمهیدات سیاست خارجی نیز می‌تواند درخور توجه باشد.
@dr_eslaminodoushan