Telegram-канал xatt4 - چهار خطی: Unsorted - каталог телеграмм

چهار خطی

25 April 2025 23:20

خوابیدن یا نشستن؟ مسئله این است!

امشب ز غمت میان خون خواهم خفت
وز بستر عافیت برون خواهم خفت
باور نکنی، خیال خود را بفرست
تا در نگرد که بی تو چون خواهم خفت!

کمال اسماعیل اصفهانی
(درگذشتۀ ۶۳۵ ق)
‏●
هر شب ز غمت میان خون بنشینم
وز عالم عافیت برون بنشینم
هر دم گویی به طعنه: جایی بنشین
چون نگذارد غم تو چون بنشینم؟

مجد همگر
(درگذشتۀ ۶۸۶ ق)
‏●

نکتۀ ادبی: این وصله‌ها به مجد همگر نمی‌چسبد! خوابیدن کجا و نشستن کجا؟ به نظر شما،آدم عاشق، بنشیند بهتر است یا بخوابد؟! حضرت سعدی فرموده: عاشقی کار سری نیست که بر بالین است. استاد بُلقاسم بشر یاسین هم به شیخ ابوسعید ابوالخیر تعلیم فرموده: ای بی‌خبران! چه جای خواب است مرا! فلذا، با اینکه حق تقدّم با کمال اسماعیل است؛ ولی در اینجا به مجد همگر به خاطر پیشنهاد نشستن به جای خوابیدن، دو چراغ روشن تعلق می‌گیرد!

نکتۀ تاریخی: بعضی‌ها می‌گویند مجد همگر شیرازی بوده و بعضی معتقدند اصل آن جناب از خاک پاک یزد بوده! ما از این رباعی، به عنوان یک قرینۀ بسیار محکم نتیجه می‌گیریم که ایشان همه جوره یزدی بوده و یک‌جا بند نمی‌شده است! الآن شیرازی‌ها را بنگرید که همگی سر جای خودشان نشسته‌اند؛ ولی یزدی‌ها هنوز به رفت و آمد ادامه می‌دهند.

نکتۀ اجتماعی: اینکه به بعضی‌ها می‌گویی: پدر! عزیز دل! برادر! جایی بنشین؛ ولی نمی‌نشینند، تقصیر خودشان نیست! غمی، دردی، چیزی وجودشان را احاطه کرده و نمی‌گذارد بنشینند. مشکل این آدم‌ها با عوارض و جریمه حل نمی‌شود. باید بروند به معشوق خودشان برسند، شد در سواحل شمال، نشد در سواحل جنوب؛ بلکه حالشان خوب شد. شاعر فرموده: عاشقان را بگذارید بنالند همه/ مصلحت نیست که این زمزمه خاموش کنید! لابد دولت مصلحتی دیده که نمی‌گذارد این زمزمه خاموش شود.

نکتۀ پژوهشی: معروف است که یکی از عوامل اصلی مرگ، تولد است و یکی از دلایل عمدۀ طلاق، ازدواج. به عقیدۀ بنده، هرچه ما دواوین شعرا را بیشتر تصحیح کنیم، احتمال شیوع «رباعیات سرگردان»، بیشتر می‌شود؛ مثل همین ویروس کرونا. ما اگر دیوان سید حسن غزنوی را تصحیح مجدد نکرده بودیم و به چاپ مرحوم مدرس رضوی بسنده می‌کردیم، الآن سید حسن غزنوی هم نمی‌آمد که مدعی رباعی کمال اسماعیل اصفهانی بشود! بیچاره کمال اسماعیل، تا حالا باید جواب دوستداران حافظ را می‌داد که: به پیر، به پیغمبر! این رباعی «امشب ز غمت میان خون خواهم خفت» مال من است؛ نه خواجه حافظ شیرازی! حالا، باید این مسئله را برای خوانندگان سید حسن هم اثبات کند! بگذریم از اینکه کمال اسماعیل، سال‌هاست مبارزۀ سختی با سینه‌چاکانِ خیّام و مهستی گنجوی بابت اشتراک برخی رباعیات دارد و هنوز دستش به جایی بنده نشده است!

نکتۀ تطبیقی: شیخ اجل سعدی فرموده:
بنشینم و صبر پیش گیرم
دنبالۀ کار خویش گیرم
سید اشرف کاشی که فضیلت برخاستن را می‌دانسته، گفته :
سعدی که نشست و صبر می‌کرد
بود از سرِ عجز و سست‌حالی
من اشرف ثانی‌ام نه صابر
و اندر سرم آن هوس که حالی
برخیزم و دست یار گیرم
بی یار چرا قرار گیرم!
‏●●

🔻برای انبساط خاطر دوستان در این روزهای عبوس🔺

"چهار خطی"
/channel/Xatt4