2514
فرهنگستان زبان و ادب فارسی The Academy of Persian Language and Literature @theapll https://telegram.me/theapll www.apll.ir مدیر وبگاه/ کانال @The_apll روابط عمومی Public Relations @PR_APLL
فارسی را پاس بداریم (۱۸)
همایش یا کنگره؟
بگوییم ✅ همایش
نگوییم ❌ کنگره
@theapll
آشنایی با زبان‌های ایرانی (۱۲)
زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو
زبان‌ها و گویش‌های ایرانی دستۀ غربی
گروه گویش‌های زازا
گویشوران زازا، که گاه «دیمْلی» یا «دیمیلی» نیز نامیده می‌شود، اغلب در میان کُردهای ساکن در شرق ترکیه، در ناحیۀ درسیم که اکنون تونجلی خوانده می‌شود، بین اَرزَنجان در شمال و مُرادسو در جنوب و به‌صورت پراکنده در شهرهای بینگول، موش، بیتلیس، دیاربَکر، سیوِرِک و سیواس سکونت دارند. گویش‌های مهم آن، عبارت است از کُر، سیوِرِک، بوجاق و چَباخْچور. نام «دیمْلی» یا «دیمْله» که گویشوران این زبان خود را بدان می‌خوانند، پیوستگی آنان را با مردمانِ نواحی کوهستانی جنوبِ گیلان که در قدیم «دَیلم» یا «دَیلَمان» خوانده می‌شد می‌رساند. شباهت‌های لغوی، میان گویش‌های گیلکی، گورانی و زازا (و البته کردی) قابل توجه است.
برگرفته از: فرهنگ تطبیقی_موضوعی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو، محمد حسن‌دوست، انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۸۹، ص نوزده.
@theapll
نکته‌هایی از دستور خطّ فارسی
ترکیب‌هایی که الزاماً پیوسته نوشته می‌شوند (۲)
🔸ترکیب‌های واژگانی‌شده (بسیط‌گونه) پیوسته نوشته می‌شوند:
آبرو، آبشار، الفبا، تختخواب، رختخواب
🔸ترکیب‌هایی که بخش دوم آن‌ها با «آ» آغاز شود و تک‌هجایی باشد پیوسته نوشته می‌شوند: پساب، خوشاب، دستاس، زهاب، گلاب، مهاب
🔸ترکیب‌هایی که بخش دوم آن‌ها با «آ» آغاز شود و چندهجایی باشد با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند، مگر در موارد زیر:
🔺ترکیب‌های کوتاه‌شده: اخمالو (اخم‌آلود)، خوابالو (خواب‌آلود)، نماوا، نماهنگ.
🔺ترکیب‌های واژگانی‌شده (بسیط‌گونه): بسامد، پیامد، پیشامد، پیشاهنگ، پیشایند، تکاور، خوشامد، خوشایند، دستاورد، دستاویز، دلارا، دلارام، دلاویز، رزمایش، گردهمایی، گرمابه، نوشابه، هماورد، هماویز، هماهنگ، همایش
@theapll
روشنا (۵)
دوستان، دوستان را هر سخنی گویند؛ اما رضا ندهند که هیچ غیر، تیزچشم در ایشان نگرد.
روح الارواح، شهاب‌الدین ابوالقاسم احمد سمعانی، به تصحیح و توضیح نجیب مایل هروی، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۸، ص ۲۰۵.
@theapll
برنامه‌های هفتۀ پژوهش فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۲۳ تا ۲۹ آذر ۱۴۰۳)
@theapll
آیین رونمایی از کتاب‌های «صحبت آن مونس جان» و «النحو الهندي و النحو العربي»
همراه با نکوداشت نود و هفتمین زادروز استاد فتح‌الله مجتبائی، عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
دوشنبه ۱۹ آذرماه ۱۴۰۳، ساعت ۱۱:۳۰
فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تالار دکتر شهیدی
حضور علاقه‌مندان در این نشست آزاد است.
@theapll
ایران‌بوم (۵)
سفید
🔸 زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در پهنۀ گسترده‌ای، از دامنه‌های کوه‌های قفقاز در شمال غربی فلات ایران تا بلوچستانِ پاکستان، در جنوب شرقی ایران؛ و از دره‌های رود زَرافشان در تاجیکستان، در شمال شرقی فلات ایران، تا کرانه‌های جنوبی تنگۀ هرمز و جنوب ایران، پراکنده‌اند. سخن‌گویانِ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو در ایران، تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان، شبه‌قارۀ هند، ترکمنستان، چین (در ایالت سین‌کیانگ)، قفقاز (گرجستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و داغستان)، ترکیه، عراق، عمان و... زندگی می‌کنند. این سرزمین‌ها در روزگاران گذشته بخشی از قلمرو سیاسی یا فرهنگی ایران‌زمین بوده‌اند.
پیوند زبان فارسی و دیگر زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، بسیار پررنگ و چشمگیر است. در «ایران‌بوم» گوشه‌هایی از این پیوندها را نشان می‌دهیم.
🔸 از «،» برای نشان دادن معنای یکسان واژه‌ها بهره برده‌ایم.
@theapll
روشنا (۴)
هر که به جای تو نیکویی کرد، تو را بستۀ خود کرد؛ و هر که با تو جفا کرد، تو را رستۀ خود کرد.
نفحات الانس من حضرات القدس، نورالدین عبدالرحمان جامی، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، انتشارات مؤسسۀ اطلاعات، ۱۳۸۲، ص ۲۸۴.
@theapll
زادروز ژاله آموزگار (دوازدهم آذر ۱۳۱۸، خوی)
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
@theapll
هفتم آذر، سالگرد درگذشت حمید مصدِّق (۱۳۱۸ – ۱۳۷۷)
@theapll
نکته‌هایی از دستور خطّ فارسی
ترکیب‌هایی که الزاماً پیوسته نوشته می‌شوند (۱)
ترکیب‌هایی که با پسوند ساخته می‌شوند همیشه پیوسته نوشته می‌شوند، مگر هنگامی که:
🔸 حرف پایانی بخش نخست با حرف آغازین بخش دوم یکسان باشد: آب‌بان، نظام‌مند
🔸 پسوند «-گانه» با اعداد:
پانزده‌گانه، پنج‌گانه، ده‌گانه،
🔸پسوندهای -اُم، -اُمی، -اُمین در ترکیب با عدد سی:
سی‌ام، سی‌امی، سی‌امین
🔸 نویسۀ پایانی واژه «ها»ی ناملفوظ باشد:
دروازه‌بان، دیوانه‌وار، زباله‌دان، علاقه‌مند، لاله‌زار
@theapll
فارسی را پاس بداریم (۱۶)
کارکنان یا پرسنل؟
بگوییم ✅ کارکنان
نگوییم ❌ پرسنل
@theapll
پوشۀ شنیداری نود و هفتمین سخنرانی ماهانهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
دکتر مهدی علیایی مقدم (پژوهشگر ارشد فرهنگستان زبان و ادب فارسی)
دربارۀ از غریب من (دفتر سوم از اشعار منتشرنشدۀ نیما یوشیج)
فرهنگستان زبان و ادب فارسی – دوشنبه، بیست و هشتم آبان ۱۴۰۳
@theapll
درست بنویسیم (۱۵)
سیمای مسیحایی اندوه تو، ای عشق
در غربت این مهلکه فریادرسم بود
@theapll
بیست و پنجم آذر، زادروز گلرخسار صفی‌اوا (۱۳۲۶)
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
@theapll
بیست و یکم آذرماه، زادروز احمد شاملو (۱۳۰۴-۱۳۷۹)
@theapll
گزارش تصویری آیین رونمایی از «صحبت آن مونس جان» و «النحو الهندی و النحو العربی» و نکوداشت نود و هفتمین زادروز استاد فتح‌الله مجتبائی
🔴 عکس‌های بیشتر در:
🌐 https://apll.ir/?p=17311
هیجدهم آذرماه، زادروز فتح‌الله مجتبائی (۱۳۰۶)
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
سرودی از گیتانجلی (غزلواره‌های عرفانی تاگور) از کتاب گزیده‌ای از سروده‌های رابیندرانات تاگور
ترجمهٔ استاد فتح‌الله مجتبائی
@theapll
شانزدهم آذر، زادروز احمد تفضلی (۱۳۱۶-۱۳۷۵)
عضو پیوسته و نخستین معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی
برشی از سخنان شادروان دکتر احمد تفضلی دربارهٔ طرح تدوین واژه‌نامهٔ مشترک گویش‌های ایرانی
نشست چهل و دوم شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سوم خرداد ۱۳۷۲
@theapll
فارسی را پاس بداریم (۱۷)
بند یا پاراگراف؟
بگوییم ✅ بند
نگوییم ❌ پاراگراف
@theapll
برشی از سخنان دکتر ژاله آموزگار، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در جمع استادان و دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد
دوشنبه، هفتم آبان‌ماه ۱۴۰۳
فرهنگستان زبان و ادب فارسی
(بخش دوم)
@theapll
درست بنویسیم (۱۶)
به خواری زیستن از عزتِ ناقص بود بهتر
گوارا کرد بر من قیمت نازل، کسادی را
صائب
@theapll
ایران‌بوم (۴)
درخت
🔸 زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در پهنۀ گسترده‌ای، از دامنه‌های کوه‌های قفقاز در شمال غربی فلات ایران تا بلوچستانِ پاکستان، در جنوب شرقی ایران؛ و از دره‌های رود زَرافشان در تاجیکستان، در شمال شرقی فلات ایران، تا کرانه‌های جنوبی تنگۀ هرمز و جنوب ایران، پراکنده‌اند. سخن‌گویانِ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو در ایران، تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان، شبه‌قارۀ هند، ترکمنستان، چین (در ایالت سین‌کیانگ)، قفقاز (گرجستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و داغستان)، ترکیه، عراق، عمان و... زندگی می‌کنند. این سرزمین‌ها در روزگاران گذشته بخشی از قلمرو سیاسی یا فرهنگی ایران‌زمین بوده‌اند.
پیوند زبان فارسی و دیگر زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، بسیار پررنگ و چشمگیر است. در «ایران‌بوم» گوشه‌هایی از این پیوندها را نشان می‌دهیم.
🔸 از «/» برای نشان دادن تلفظ‌های گوناگون و از «،» برای نشان دادن معنای یکسان واژه‌ها بهره برده‌ایم.
@theapll
سال ۱۳۱۴، فرهنگستان ایران با همکاری وزارت جنگ، برای بخشی از اصطلاحاتی که از زبان‌های بیگانه (فرانسه یا معادل عربی آن‌ها) در نیروی دریایی رایج بود، برابرهایی برگزید. برخی از این واژه‌ها را بخوانیم:
بحریه – قوای بحری: نیروی دریایی
ملاح: ملوان
کشتی جنگی: ناو
کشتی کوچک جنگی: ناوچه
تورپیل: اژدر
تورپیل‌انداز: اژدرافکن
تحت‌البحری: زیردریایی
تابین: ناوی
امیرالبحر (Amiral): دریاسالار
معین‌البحر: دریادار
Contre-Torpilleur: ناوشکن
Vice-Amiral: دریابان
Navigateur: دریانورد
Flotte: ناوگان
Escadrill Flottille: ناوگروه
گفتنی است به جای تحت‌البحری یا Sous-Marin نخست زیرآوی برگزیده شده بود که در بازنگری به زیردریایی برگردانده شد.
در روند بازنگری واژه‌های نیروی دریایی، سرهنگ بایندر، فرمانده وقت نیروی دریایی جنوب، به عنوان نمایندۀ وزارت جنگ با فرهنگستان همکاری داشت.
دریابان غلامعلی بایندر (زادۀ ۳ آذر ۱۲۷۷) فرمانده نیروی دریایی جنوب، از افسران دانشور، آگاه و میهن‌دوست ایران، روز سوم شهریور ۱۳۲۰، پس‌از ورود نیروهای انگلیسی به ایران در نبرد با این متجاوزان، در نزدیکی خرمشهر به شهادت رسید.
@theapll
روشنا (۳)
یکی را در بغداد، هزار چوب بزدند که یک سخن نگفت.
گفتند: «چرا بانگ نکردی؟»
گفت: «بهر آن را که معشوق حاضر بود، می‌نگرست.»
کیمیای سعادت، امام محمد غرالی، به کوشش حسین خدیو جم، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۱، ج ۲، ص ۶۰۹.
@theapll
برشی از سخنان دکتر ژاله آموزگار، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در جمع استادان و دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد
دوشنبه، هفتم آبان‌ماه ۱۴۰۳
فرهنگستان زبان و ادب فارسی
(بخش نخست)
@theapll
زادروز بازار صابر (۱۹۳۸-۲۰۱۸م)
شاعر ملی تاجیکستان
زنگوله‌زنان گذشت باران
با چلچله‌ها گذشت باران
با سلسله‌ها گذشت باران
مانند زنان گذشت باران
باران و من و حباب در آب
آب و من و اضطراب در آب
آب و من و پیچ‌وتاب در آب
آب و من و آبگینه در آب
صد حلقه و صد نگینه در آب
باران و چکیدن خوش‌آواز
از شاخۀ تر چکیدن ناز
از شاخۀ تر چکیدن عشق
از شاخۀ تر چکیدن شعر
از شاخ قلم چکیدن من
@theapll
بخشی از دست‌نوشته‌های مجموعۀ شعر «از غریب من؛ دفتر سوم از اشعار منتشرنشدۀ نیما یوشیج» انتشار یافت
🔸 بخشی از دست‌نوشته‌های مجموعهٔ «از غریب من؛ دفتری از اشعار منتشرنشدۀ نیما یوشیج» که کار بازخوانی و تصحیح آن‌ها به پایان رسیده است و به‌زودی روانهٔ بازار نشر خواهد شد، برای آگاهی دوست‌داران آثار نیما در وبگاه فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شد.
🔸 مجموعه‌ای از دست‌نوشته‌های نیما یوشیج در فرهنگستان زبان و ادب فارسی نگهداری می‌شود. این اسناد را شراگیم یوشیج، فرزند نیما و به نمایندگی از وارثان نیما، در تاریخ بیست و سوم آبان ۱۳۷۳ به فرهنگستان واگذار کرده است.
🔴 متن کامل خبر را در وبگاه فرهنگستان به نشانی زیر بخوانید:
🌐 https://apll.ir/?p=17119