5260
شعرِ حافظ در زمانِ آدم اندَر باغِ خُلد دفترِ نسرین و گُل را زینَتِ اوراق بود
هرمنوتیک و حافظ ( با تلخیص )
یکی از روش های مدرن نقد ادبی هرمنوتیک یا علم تفسیر و تأویل متن است . این روش دارای دو دوره کاملأ مجزا از هم است :
1. هرمنوتیک سنتی که درآن از اصل قطعیت معنی سخن گفته می شود.معروفترین فرداین دسته ‘شلایر ماخر است.
2. هرمنوتیک جدیدکه معنارا همان چیزی میداند که خواننده درک می کند . از این گروه نیز گادامر و آیزر معروف هستند.
هر چند می توان شعرهای حافظ را از دید مکاتب مختلف نقد ادبی مثل نقد فرمالیستی و اسطوره گرا بررسی کرد ‘ اما یکی از بهترین روشهای تحلیل شعر او هنوز هم روش هرمنوتیکی است .
ولفگانگ آیزر آلمانی از دیگر فیلسوفان هرمنوتیک است که نظرات جالبی دارد. وی کتابی نوشته به نام «عمل قرائت » ( The act Of reading). به نظر وی خواننده نیز در ساختن معنا به اندازهٔ شاعر تلاش می کند؛ پس او هم در ساختن معنی شریک مؤلف محسوب می شود.
از دیدگاه آیزر می توان ایهام های دوگانه خوانی حافظ را مورد بررسی قرار داد. در بین ابیات حافظ، بیت هایی هستند که به دو شکل خوانده می شوند و در نتیجه معانی مختلف دارند؛ به طور مثال در بیت زیر :
آن کیست کز روی کرم با من وفاداری کند
بر جای بدکاری چو من یک دم نکوکاری کند
نتیجه : با توجه به اینکه خواننده در کجا درنگ داشته باشد ، معنای شعر تفاوت می کند؛ به این ترتیب که اگر خواننده چنین بخواند : ( به جای ویرگول دقت کنید.) :
« بر جای بدکاری، چو من یک دم نکوکاری کند» ؛ شاعر نکوکار می شود و دیگران بدکار .
اما اگر چنین بخواند :
« بر جای بدکاری چو من ، یک دم نکوکاری کند» ؛ آنگاه شاعر بدکار است و دیگران نیکوکار .
مثال دیگر این بیت از حافظ است که :
به جان دوست که غم پرده بر شما نَدَرَد
گر التفات بر الطاف کارساز کنید
حافظ شعر را به همین شکل سروده ؛ اما با توجه به اینکه خواننده ، مصراع دوم را در ذهن خود چگونه تقطیع کند و برش دهد ، معنا تفاوت می کند : اگر کارساز را صفت جانشین موصوف فرض کند، چنین خواهد شد : « الطاف خدای کارساز» ؛ و اگر کارساز را صفت برای الطاف بداند ، این گونه می شود : « الطافی که خود ، کارساز هستند» .
بنابراین می بینیم که به نظر آیزر خواننده نیز در ساختن معنی و آفرینش آن با مؤلف شریک است.
#محمد_حسین_محمدی ؛ #حمیرا_زمردی
#نقد_ادبی
منبع : مجله ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی ( دانشگاه تهران ) | دوره 56، شماره 4 - شماره پیاپی 1006 | زمستان 1384 | مقاله ی 6 ( هرمنوتیک و حافظ ) | صفحه 107 تا 116
@ShereHafez
موقعی که اوضاع بر وفق مراد نیست، اغلب اشخاص فکر می کنند همیشه به همین منوال خواهد بود
اما شاید بتوانید از تمثیل بهتری هم استفاده کنید، مثلا زندگی هم دارای فصلهایی است و من اکنون در فصل زمستانم
در زمستان بعضیها یخ می زنند و بعضی دیگر اسکی بازی می کنند!
بعلاوه در پس هر زمستانی بهاری است!
همچنان که در پی هر روزی شبی است .
خورشید طلوع می کند و می توان دانه های تازه ای کاشت. آنگاه تابستان و سپس پائیز و فصل برداشت فرامی رسد.
#آنتونی_رابینز
رسيد مژده كه ايام غم نخواهد ماند
چنان نماندو چنين نيز نخواهد ماند
#حافظ
@ShereHafez
تو را که هر چه مراد است در جهان داری
چه غم ز حال ضعیفان ناتوان داری
بخواه جان و دل از بنده و روان بستان
که حکم بر سر آزادگان روان داری
میان نداری و دارم عجب که هر ساعت
میان مجمع خوبان کنی میان‌داری
بیاض روی ترا نیست نقش درخور از آنک
سوادی از خط مشکین بر ارغوان داری
بنوش می که سبک روحی و لطیف مدام
علی الخصوص در آندم که سر گران داری
مکن عتاب ازین بیش و جور بر دل ما
مکن هر آنچه توانی که جای آن داری
به اختیارت اگر صد هزار تیر جفاست
بقصد جان من خسته در کمان داری
بکش جفای رقیبان مدام و جور حسود
که سهل باشد اگر یار مهربان داری
بوصل دوست گرت دست میدهد یکدم
برو که هر چه مرادست در جهان داری
چو گل بدامن ازین باغ می‌بری حافظ
چه غم ز ناله و فریاد باغبان داری
دیوان #حافظ ، به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، چاپ دهم، انتشارات زوار:۱۳۹۰، ص ۳۱۰ و ۳۱۱
@ShereHafez
خونِ ما آن پسر چنان پنداشت
که ز مالِ پدر حلال‌تر است
#کمال_خجندی
ای نازنین‌پسر تو چه مذهب گرفته‌ای
کت خونِ ما حلال‌تر ز شیرِ مادر است
#حافظ
@ShereHafez
هر چه بگفتم کژ و مژ راست کن
چونک مهندس تویی و من مشاق
#مولانا
مشاق:کارگر
در پسِ آینه طوطی صفتم داشته‌اند
آنچه استادِ ازل گفت بگو! میگویم!
#حافظ
@ShereHafez
گره ز دل بگشا وز سپهر یاد مکن
که فکر هیچ مهندس چنین گره نگشاد
#حافظ
@ShereHafez
خارم، ولی گلاب ز من می‌توان گرفت
از بس‌که بویِ همدمیِ گل گرفته‌ام
#لطفی_نیشابوری
@ShereHafez
تو و طوبی و ما و قامتِ یار
فکرِ هر کس به قدرِ همّتِ اوست
گر من آلوده دامنم چه عجب
همه عالم، گواهِ عصمتِ اوست
#حافظ
@ShereHafez
چرا چون نافه‌ی آهو ، نگردد خون دلِ دانا
در آن کشور که پِشک ارزان کند مُشکِ تتاری را
#فرخی_یزدی
پشک: پِشکِل
جایِ آن است که خون موج زند در دلِ لعل
زاین تغابن که خَزَف می‌شکند بازارش
#حافظ
خزف:سفال
@ShereHafez
خونم بخور که هیچ ملَک با چنان جمال
از دل نیایَدش که نویسد گناهِ تو
#حافظ
تو مستِ جور و من از رشک غرقِ خون که مباد
به‌نامِ خویش نویسد ملَک گناهِ تو را
#فصیحی_هروی
@ShereHafez
از کشتنم نشد شَفقی طرْفِ دامنی
خونم درین ستمکده نوميد رنگ بود
#بیدل
در این وادی به بانگِ سیل بشنو
که صد من خونِ مظلومان به یک جو
#حافظ
@ShereHafez
دیوان حافظ
جلالی نایینی صفحه ۷۰۸
مرده‌ها بیش‌تر از زنده‌ها گُل دریافت می‌کنند، چون تأسف قوی‌تر از تشکر است.
آنه فرانک
مترجم: #بهروز_صفرزاده
این همه زخمِ نهان هست و مجال آه نیست!
#حافظ
@ShereHafez
هرچند پير و خسته دل و ناتوان شدم
هر گه كه ياد روی تو كردم جوان شدم
#حافظ
@ShereHafez
روز مادر گرامی باد
خمیازه کشیدیم به جای قدح مِی
ویران شود این شهر که میخانه ندارد
#نجیب_کاشانی
@ShereHafez
تا آب زندگانی تو دیده‌ام ز دور
«دور از رخ تو» مرگ خود آسان گرفته‌ام
#عطار
هنگام وداع تو ز بس گریه که کردم
«دور از رخ تو» چشم مرا نور نماندست
#حافظ
@ShereHafez
شرممان باد ز پشمينه آلودهٔ خويش
گربدين فصل و هنر نام كرامات بريم
#حافظ
@ShereHafez
الا ای یوسفِ مصری که کردت سلطنت مغرور
پدر را بازپرس آخر کجا شد مهر فرزندی
#حافظ
چه حیله کرد زلیخا به کار یوسف مصر
که این پسر به سراغ پدر نمی‌آید
#عارف_قزوینی
@ShereHafez
روز پدر گرامی باد
زلف تو که آفتاب در سایه‌ی اوست
دیوی است که جبرئیل هم پایه‌ی اوست
وآن چشم پلنگ خویت آهو بره است
خونخواره که شیر آسمان دایه‌ی اوست
#نجیب_جرفاذقانی
اواخرقرن ششم و آغاز قرن هفتم
رباعی و رباعی سرایان
پری نهفته رخ و دیو در کرشمه حسن
بسوخت دیده ز حیرت که این چه بوالعجبیست
#حافظ
@ShereHafez
طربسرای محبت کنون شود معمور
که طاق ابروی یار منش مهندس شد
#حافظ
@ShereHafez
سر ارادت ما و آستان حضرت دوست
که هر چه بر سر ما میرود ارادت اوست
نظیر دوست ندیدم اگر چه از مه و مهر
نهادم آینه‌ها در مقابل رخ دوست
صبا ز حال دل تنگ ما چه شرح دهد
که چون شکنج ورقهای غنچه تو بر توست
نه من سبوکش این دیر رندسوزم و بس
بسا سرا که در این کارخانه سنگ و سبوست
مگر تو شانه زدی زلف عنبرافشان را
که باد غالیه سا گشت و خاک عنبربوست
نثار روی تو هر برگ گل که در چمنست
فدای قدّ تو هر سروبن که بر لب جوست
زبان ناطقه در وصف شوق نالانست
چه جای کلک بریده زبان بیهده گوست
رخ تو در دلم آمد مراد خواهم یافت
چرا که حال نکو در قفای فال نکوست
نه این زمان دل حافظ در آتش هوسست
که داغ‌دار ازل همچو لاله خودروست
#حافظ
به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ دهم، انتشارات زوار: ۱۳۹۰، ص۴۱ و ۴۲
@ShereHafez
غیرتم بین که بر آرَندهٔ حاجات هنوز
از لبم نامِ تو هنگامِ دعا نشنیده است
#عرفی_شیرازی
@ShereHafez
سبحه‌ی دیگر به ذکرِ مغفرت، درکار نیست
تا نفس باقی‌ست هستی در شمارِ رحمت است
#بیدل
@ShereHafez
چشمش برون کشم ز سرش آنکه بینَدَت
صدق است این مَثل که "گدا دشمنِ گداست"
#امیرخسرو_دهلوی
بنما به من که منکر حسن رخ تو کیست
تا دیده‌اش به گَزلَکِ غیرت برآورم
#حافظ
@ShereHafez
گَزلَک:خنجر
عرصه حقیر و حوصله اندک-این تُنگ نیست، ماهیِ کوچک !
دریاست این و در شب توفان، میدان گیر و دار نهنگ است
#حسین_منزوی
@ShereHafez
دلا بسوز که سوز تو کارها بکند
نیاز نیم شبی دفع صد بلا بکند
عتاب یار پری چهره عاشقانه بکش
که یک کرشمه تلافی صد جفا بکند
ز ملک تا ملکوتش حجاب بردارند
هر آن که خدمت جام جهان نما بکند
طبیب عشق مسیحادم است و مشفق لیک
چو درد در تو نبیند که را دوا بکند
تو با خدای خود انداز کار و دل خوش دار
که رحم اگر نکند مدعی خدا بکند
بسوخت حافظ و بویی به زلف یار نبرد
مگر دلالت این دولتش صبا بکند
#حافظ
@ShereHafez
آواز ابوعطا عالیجناب
#محمدرضا_شجریان
استاد کلهر، استاد علیزاده، همایون
امروز که در دست توام، مرحمتی کن
فردا که شوم خاک، چه سود اشک ندامت؟!
#حافظ
کنون غبار غمم برفشان ز چهره که فردا
چه سود اشک ندامت که بر سرم بفشانی؟!
#هوشنگ_ابتهاج
@ShereHafez
ای عجب دل‌تان بنگرفت و نشد جا‌ن‌تان ملول
زین هواهای عفن، وین آب‌های ناگوار
#جمال‌الدین_عبدالرزاق
@ShereHafez
از وی [ حاتم اصم ] پرسیدند که: « از کجا می‌خوری ؟ »
گفت: « و لله خزاین السموات و الارض ولکن المنافقین لا یفقهون »
آیه ۷ سوره منافقون
جامی ، نفحات‌الانس، ص ۶۴
بر در شاهم گدایی نکته‌ای در کار کرد
گفت بر هر خوان که بنشستم خدا رزاق بود
#حافظ
@ShereHafez