725
جهت سوال، انتقاد و پیشنهاد👇🏼 https://t.me/joinchat/tHLNWwBQh1hiZGU0 گروه بحث تاریخ و فرهنگ بلوچستان👆🏻
🔹 روستای هیتک دلگان
💠 #ارسالی
#طبیعت
💠 @balochs_history
🔹 تغییر کاربری «ساختمان تلگراف‌خانه انگلیسی‌ها در چابهار» به کافی‌شاپ
💠 #تاریخ
💠 @balochs_history
🔹 تصویری قدیمی از قلعه باستانی بمپور
💠 #تاریخ
💠 @balochs_history
🔹 ساحل زیبای دَرَک
💠 تلاقی ریگزار و دریا
#طبیعت
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
💠 وضع زراعت آبی در جوامع آبادی‌نشین بلوچستان نسبت به زراعت چادرنشینان کوچرو بسیار تفاوت دارد. این محل‌ها، که جمعیتشان از چند صد تا چند هزار تن است، در بیشتر موارد از الگوی خاصی پیروی می‌کنند: بیشتر کار زراعت را رعایا یا خرده‌مالکان می‌کنند؛ در مرکز ناحیه قلعه‌ای غالبا بلند و پرهیبت ساخته شده است، که معمولاً حاکمی در آن زندگی می‌کرد. او با استفاده از انواع مختلف مالیات و مالکیت، قسمت اعظم محصول کشاورزی را در اختیار می‌گرفت و از موقعیت خود برای ایجاد یا تجدید شبکه‌هایی از متحدان در مراکز کشاورزی مشابه و چادرنشینانی که بر پهنهٔ گستردهٔ کوه‌ها و بیابان‌ها واقع در میان آبادی‌ها تسلط داشتند استفاده می‌کرد. با اینکه در قیاس با نقاط حاصلخیزتر فلات، بسیاری از املاک بلوچستان کوچک است، برخی از سردارها املاک بسیار وسیعی فراهم آورده بودند که مهم‌ترین آنها به این افراد تعلق داشت: میر احمدیار خان احمدزایی (خان کلات)، عطاءالله خان مینگل (سردار یکی از بزرگترین ایل‌ها)، غوث‌بخش بیزنجو، غوث‌بخش رئیسانی، دوداخان زارَکزایی، نبی‌بخش زِهری، همچنین نوشیروانی‌ها به‌ویژه غلام مصطفی نوشیروانی، در خاران؛ گیچکی‌ها در مکران؛ بوگتی‌ها، به‌ویژه نواب محمد اکبر خان بوگتی در سیبی؛ و مری‌ها، به‌ویژه نواب خیربخش مری؛ و سنجرانی‌ها و جمالدینی‌ها و بادینی‌ها در چاغی و افغانستان. در ایران املاک بارکزایی‌ها به مراتب از دیگران بیشتر بود، ولی بزرگزاده‌ها و بلیدی‌ها و سردارزایی‌ها و شیرانی‌ها نیز ثروتمند بودند.
💠 به‌رغم وجود املاک زراعی بزرگ، بلوچستان بسیار خشک است و قسمت اعظم آن فقط برای گسترده‌ترین اشکال استفاده از منابع، مانند پرورش بز و شتر، مناسب است. آبیاری چهار فصل تا ایام اخیر فقط در بمپور به میزان شایان توجه وجود داشته است. نواحی دیگری که کشاورزی آنها در پهنه تاریخ اهمیتی داشته عبارت است از کولواه، دشت، لَس‌بِلا، دشتیاری و کچّهی. در ایام اخیر، به درجات مختلف، نسبت به عمران سه ناحیهٔ اخیر اقدام شده است، ولی این نواحی از قدیم به استفاده از سیل‌های فصلی متکی بودند که شایان اعتماد نبود. از اینها گذشته، زراعت مطمئن بیشتر در دره‌هایی میسر است که رودی از میان آن بگذرد، به‌ویژه درهٔ رود ماشکید و ریزابه‌های آن و درهٔ رود سرباز. سرمایه گذاری در آبیاری از طریق قنات (بلوچی: كَهن؛ واژه معمول در پاکستان: کاریز) که همواره، شاید از اعصار کُهَن، در حوضه‌های ماشکید و کیچ اهمیت داشته، در قرن گذشته رو به توسعه گذاشت. از چند دههٔ گذشته، در نتیجهٔ دسترسی به نیروی محرکهٔ ارزان برای استخراج آبهای زیرزمینی با تلنبه، آبیاری توسعه یافته است. در مکران نیز، با استفاده از درآمدهای حاصل از کار در شیخ‌نشین‌های خلیج فارس، ایجاد کاریز مجدداً رو به گسترش است.
📃/۸۷
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
💠 بسیاری از چادرنشینان، وقت بسیاری صرف بندسازی می‌کنند. بند باعث می شود که از جریان آبهای نامنظم و زودگذر حداکثر استفاده بشود. بند در کوه‌ها و زمین‌های پرفراز و نشیبی که معمولاً رطوبت خاک آن برای زراعت کافی نیست، در مسیر زهاب ایجاد می‌شود تا آب را ذخیره کند و رسوبات آن ته‌نشین گردد و خود آب نیز به آرامی در رسوبات جمع‌آوری شده نفوذ کند. این شیوهٔ کم‌هزینه و نسبتاً ساده در نواحی کوهستانی دورافتاده با جمعیت کم، مانند بلوچستان و به‌ویژه مکران، تولید مقدار کمی میوه و سبزی و غله را ممکن می‌سازد. ممکن است که این شیوه در دوران قبل از ورود بلوچها به این ناحیه دارای اهمیت بیشتری بوده باشد (گَبَربندها).
💠 در قسمت اعظم بلوچستان، بارش مستقیم برای کشاورزی ارزشی ندارد، ولی آبهای سطحی و انباشت آب در وادی‌ها -که از نتایج فوری بارندگی است- یکی از مهم‌ترین منابع آب برای آبیاری است. تمام آب یک آبگیر را می توان با صرف اندکی نیرو و استفاده از پستی و بلندی زمین جمع‌آوری، و با رسوبات گرانبهای آن به سوی مزارع آماده هدایت کرد. در نتیجهٔ این کار، اگرچه مقدار بسیار زیادی آب حاصل می‌شود ولی ذخیرهٔ آب به‌شدت نامنظم است و معمولاً برای ایجاد آبادی‌های دایمی کافی نیست. در برخی از قسمت‌ها از چاه استفاده می‌کنند، مهم‌ترین نمونه آن را احتمالاً در دَلگان واقع در غرب بمپور می‌توان مشاهده کرد. در جاهایی که سطح آبهای زیرزمینی آن بالاست و آبریز وسیعی دارد، چنین چاه‌هایی نسبتاً قابل اعتماد است؛ با وجود این، آنقدر آب ندارد که ایجاد اقامتگاه دایمی را میسر کند. در بخش‌هایی از رشته‌کوه‌هایی که در بخش جنوبی این ناحیه قرار دارد، در قسمت‌هایی از بستر بسیاری از رودهای بالنسبه بزرگ، در سراسر سال آب جریان دارد. محصول عمده عبارت است از گندم، جو، ارزن، ذرت، برنج حبوبات، پیاز و انواع خرما اما انار، موز، خربزهٔ درختی، انبه و انواع دیگر میوه و سبزی نیز به دست می‌آید.
📃/۸۶
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
💠 در تابستان ۱۳۴۳ ش، در «سلاهکوه» که برای چادرنشینان کوه‌های مکران نمونه‌ای معمولی است، در منطقه‌ای به وسعت تقریبی هزار کیلومتر مربع، ۷۲ چادر وجود داشت. این چادرها در میان دوازده اردو تقسیم شده بود که هر یک، ۲ الی ۹ چادر داشت. حرکت اردوها نامنظم است و به بارندگی بستگی دارد. باران آثار مختلف دارد: باران ملایم و پیوسته زمین را احیا می‌کند، ولی آبی از آن جاری نمی‌شود که کشت را آبیاری کند؛ سیل ناگهانی غالباً شكل و عمق مسیل و دسترسی بعدی به آبهای سطحی را تغییر می‌دهد، و در حقوق افراد بر اراضی کشاورزی اثر می‌گذارد. بلوچها خود را به صورت جامعه‌ای متشکل از تعدادی اردو می‌بینند و نه مجموعه‌ای از گروه‌های اردونشین مجزا. اگرچه از دههٔ ۱۳۴۰ ش گرایشی به آبادی‌نشینی دیده شده است، این امر در سرحد و سراوان-جهلاوان و شمال‌شرقی بیشتر بوده است تا در مکران که چادرنشینان می‌توانند خشکسالی‌ها را با درآمد حاصل از کار در شیخ‌نشین‌های خلیج فارس جبران کنند.
💠 نقطهٔ ثابتی که دور سالانه به گرد آن می‌گردد، «آمین» (فارسی: هامین) یا خرماچینی است. در این وقت، تمام افراد -جز معدودی شبان که نزد گله می‌مانند- به نقاطی که نخلستان‌های وسیع دارد می‌روند. اگرچه قسمت اعظم محصول خرما احتمالاً حاصل کار آبادی‌های «شهری» است، اهمیت خرما در زندگی «بلوچ» کمتر از اهمیت آن برای «شهری»ها نیست. مردم دربارهٔ روزی که خرما رنگ می‌اندازد (یک ماه قبل از رسیدن خرما) پیشگویی‌ها می‌کنند. همه دربارهٔ محصول خرما در آن سال و پیشرفت فصل سخن می‌گویند و برای مقایسه از محل‌های گوناگون نمونه‌برداری می‌کنند. هیچ کار زراعی یا شبانی دیگری، به اهمیت آن نیست. «آمین» فصل دید و بازدید و انواع جشن و سرورهایی است که اصلا نباید به وقت دیگری از سال موکول شود.
📃/۸۵
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
💠 موضوع مسکن‌سازی شایان توجه ویژه‌ای است. گذشته از سیاه چادر (از موی بز) و چادر حصیری و خانه‌هایی از خشت و گل، انواع دیگر مسکن در مکران هست که تحرک چادر و پایداری خشت و گل را ندارد، از جمله: چارچوبی که با ساقه‌های برگ درخت خرما تهیه و با طناب «پیش» به هم بسته می‌شود و با حصیر ساخته شده از «پیش» آن را می‌پوشانند. این خانه به شکل تخم مرغی است که آن را از طول به دو نیم کرده باشند؛ نوع دیگر گنبدی است، گنبد را با ساقه‌های «پیش» می‌پوشانند. دیوارها را با نی یا ساقهٔ درخت خرما می‌سازند و آن را با حصیر می‌پوشانند و گاهی نیز آن را گل‌مالی می‌کنند. این نوع خانه به یورت ترکمن‌ها شباهت دارد. خانه‌هایی نیز وجود دارد که سقف آن مسطح است و دیوار ندارد (بلوچی: کاپَر؛ فارسی: کَپَر). «خارخانه» نیز مسکنی است که در جهتی که باد می‌وزد، به جای دیوار، خارشتر گذاشته‌اند و آب بر روی آن می‌پاشند تا هوا را خنک کند. بیشتر این انواع مسکن را در نقاط دیگر جنوب ایران نیز می‌توان یافت.
💠 فرهنگ مادی و صناعات زندگی شبانی بلوچ به نحوی است که با نوسانات اوضاع طبیعی سازگار باشد. بلوچ‌های چادرنشین همواره در حال حرکت‌اند. آنها برای کشت قطعه‌های کوچک زمین و یافتن حیوانات گم شده و اجرای مراسم دید و بازدید و خرید غلات و دیگر کالاهایی که شبانان تولید نمی‌کنند، و نیز زیارت و ایجاد پیوندهای سیاسی، ناگزیر از سفرهای دور و درازند. آنها در ‹میتگ» یا «هلک» («خلق»: به معنای اردو) زندگی می‌کنند، معمولاً در ادارهٔ یک یا چند گله با خویشاوندان با منسوبان سببی خود همکاری می‌کنند، به کشت اراضی کوچک می‌پردازند و از این طریق میوه و سبزی و گاهی مقدار کمی غله با علوفه به دست می‌آورند و با جامعهٔ کشاورز نیز رابطه‌ای متقابل دارند و بدین‌ترتیب در ازای شیر و لبنیاتی که در بهار به آنها می‌دهند، در محصول خرما شریک می‌شوند.
📃/۸۴
💠 @balochs_history
🌍 گلچین بهترین‌های علمی، تاریخی، آموزشی و فرهنگی در یک لیست!✨
🔎 این لینک را از دست ندهید! 👇
🎁 /channel/addlist/lCx0Gnp9DQhjZjU0
🔹 درخت کهنسال انجیر معابد
💠 بندر تنگ
#طبیعت
💠 @balochs_history
🔹 رقص راست چاپی بلوچی
💠 قلعه‌گنج کرمان
💠 @balochs_history
🔹 نخلستانی در دلگان
💠 #طبیعت
💠 @balochs_history
🔹 سه چاپی زیبای بانوان بلوچ
💠 قلعه گنج
💠 @balochs_history
🔹 قسمت دوم مستند از ساختمان تلگراف خانه انگلیسی‌ها در چابهار
🔹دیدن قسمت اول
#تاریخ
💠 @balochs_history
🔹 کلات میر کریم در کنار گورستان هفتادملا
🔹 غارهای تاریخی روستای روپس
#تاریخ
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 دین و معتقدات بلوچها
🪶 منسِل لانگ‌ورث دیمز
━━━≼🔸≽━━━
💠 پایبندی کامل نسبت بدانچه قبیله آن را محترم می‌شمارد نزد همهٔ بلوچها دارای اهمیتی والاست، و این اصول نزد ایشان از معتقدات مذهب اسمی آنها نفوذ بیشتری دارد. حفظ شرف خانوادگی با تنبیه بی‌عفتی در همسران نیز بسیار مهم، و مکافات همسر و مرد خاطی مرگ است، گو اینکه در دوران اخیر غرامت نیز پذیرفته می‌شود. غرامت به صورت نقدی است، ولی در عمل ادای دین معمولاً از طریق ازدواج یا نامزدی زنی از خانوادهٔ مرد خاطی با مردی از خانوادهٔ شوی آسیب‌دیده انجام می‌پذیرد.
💠 به این سنت‌ها رسوم دیگری متضمن جنبه‌های خرافاتی نیز منضم است؛ به علائم و نشانه‌ها معتقدند و با بررسی رگ‌های سطحی کتف گوسفندی که تازه ذبح شده، به تفال می‌پردازند. رؤیت آلاگَزَنه در سمت چپ هنگام عزیمت به مسافرت، بدیمن است، و همین کافی است که دسته‌ای از سواران را از سفر منصرف کنند. گوشت خوک البته حرام است، ولی بلوچها محرّمات ملی یا قبیله‌ای خاص خود را نیز دارند؛ مثلاً همگان از خوردن ماهی خودداری می‌کنند و توجیه ایشان این است که آن را نمی‌توانند به شیوه مقرره یعنی سر بریدن، ذبح کنند؛ تخم‌مرغ را نیز غالباً مردار یا حرام می‌شمارند. افراد عشیرهٔ سردار کِهل، که از رندهای کچهی هستند گوشت شتر را نمی‌خورند. برخی از این محرّمات محتملاً دارای اصلی توتمیستی است. وجود چند نام قبیله یا عشیره که از اسامی گیاهان با جانوران گرفته شده تا حدى مؤید این نظریه است. ولی، در میان بلوچها و براهویی‌ها هیچ موردی از وجود اعمال توتمیستی دیده نشده است.
💠 موردی از «آزمون از طریق آتش» را در میان بزدارها در ١٣٠٧ / ۱۸۸۹ نویسنده شخصاً شاهد بوده و هیوز - بولر نیز نمونهٔ دیگری از آن را با مختصر تفاوتی، و همچنین موردی از «آزمون از طریق آب» را توصیف کرده است.
💠 برخی از قبایل یا بخش‌هایی از آنها را دارای نیروی شفادهنده می‌دانند و معتقدند که ایشان با دمیدن بر بیمار، می‌توانند سلامت او را به وی بازگردانند. عشیرهٔ نوتهنی از بوگطی، قبیلهٔ کهیری و قبیله کلمتی از این جمله‌اند. قبیلهٔ کلمتی احتمالاً در اصل بلوچ نیستند ولی در حال حاضر در ایشان ادغام شده‌اند. شاید ایشان اخلاف بدعت‌گذاران قرمطی باشند که در ابتدای قرن چهارم، محمود غزنوی ایشان را از ملتان رانده بود.
پ.ن: بخش عمده‌ای از این سّنت‌ها و باورهای قدیمی که نویسنده در آن زمان دیده است امروزه منسوخ یا کمرنگ شده‌اند.
📃/۹۰
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 دین و معتقدات بلوچها
🪶 منسِل لانگ‌ورث دیمز
━━━≼🔸≽━━━
💠 فرشته [در تاریخ فرشته] اظهار می‌دارد که شهزاد پسر میر چاکر نخستین کسی بود که تشیع را در مُلتان باب روز کرد. افسانه‌های بلوچی به شهزاد اصل و نسبی رمزآلود نسبت می‌دهند. از این زمان به بعد، چنین به نظر می‌رسد که به تدریج بلوچها، دست کم اسماً به مذهب اهل سنت روی آورده باشند، گواینکه این امر تفاوت عملی چندانی نداشته است.
💠 مزار مشایخ یا پیران، در سراسر این سرزمین مرکز عبادت و زیارت هستند، و زیارت مهم‌ترین جنبهٔ عملی مذهب این قوم است. شکی نیست که در بسیاری موارد، این مزارها به زمانی قبل از ورود اسلام به منطقه تعلق دارند و بیشتر آنها هنگام مهاجرت بلوچها و براهویی‌ها وجود داشته‌اند. برخی از آنها از اهمیت بسیار برخوردارند و زوّار از دور و نزدیک به زیارت آنها می‌روند. در حالی که بعضی از آنها فقط شهرت محلّی دارند. به منظور تحقّق نذر خود، زوّار تکه‌هایی از پارچه زنگوله، شیپور، سنگواره یا اشیای دیگر به ضریح می‌بندند.
💠 از جمله زیارتگاه‌های مهم مورد توجه، اینها هستند: سخی سرور؛ سلیمان شاهِ تونسا شریف، که زیارتگاه نسبتاً جدیدی است برای مسلمانان سنی؛ حضرت غوث در کوه چهل تن با چهل پیر که وجه تسمیهٔ آن چهل فرزند غوث اند که بر روی کوه رها شده بودند؛ پیر سُهری در سهری کُشتَغ [کُشتَکْهه] در منطقهٔ بُغتی [بوگطی] که زیارتگاهی واقعاً بلوچی است؛ چتن شاه در نزدیکی کلات؛ پیر عمر در نزدیکی خُزدار، جایی که آزمون گناه و بی‌گناهی از طریق آب اعمال می‌شود؛ سلطان شاه در زِهری، که افراد مبتلا به تب به زیارت آن می‌روند؛ و جیوه لال [لعل] که نام دیگرش لال شاهباز است، در سِهوان سند.
📃/۸۹
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 دین و معتقدات بلوچها
🪶 م. لانگ‌ورث دیمز *
━━━≼🔸≽━━━
💠 در سرزمین بلوچستان به معنای وسیع آن، دو گروه اصلی یعنی بلوچها و براهویی‌ها، گرچه از نظر قومی، وضع ظاهری و زبان با یکدیگر تفاوت دارند، ولی به صورت سازمان اجتماعی واحدی به هم پیوسته‌اند. قبایلی از هر دو گروه در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و معتقدات و اعمال مذهبی آنها را نمی توان به آسانی از هم باز شناخت. بلوچها و براهویی‌ها همگان پیرو مذهب تسنن‌اند، ولی در عمل تسامح بسیار نشان می‌دهند و بسیاری از آداب آنها به آداب اهل تشیع و دیگران، شباهت دارد. تسامح ایشان این حسن را نیز دارد که با روحی مداراکننده همراه است. گیسوی بلوچها عموماً بلند است و ریش و موی سرِ خود را کوتاه نمی‌کنند مگر موی شارب، که آن را کوتاه می‌کنند. بسیاری از همسایگانِ درست‌آیین‌تر آنها برآن‌اند که حنفیّت بلوچ چندان فراتر از این نمی‌رود و در واقع اعتقاد ایشان را به دینی مگر از نوع منفی آن، منکرند. تعداد ملایّان و سادات در میان بلوچ اندک است؛ از طرف دیگر، بقاع مشایخ یا پیران بسیار مورد احترام است. مساجد رواج چندانی ندارد، و هر کجا که یافت شود غالباً عبارت است از طرحی از سنگ‌هایی که بر روی تپه‌ای، ناشیانه در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند تا قبله را نشان دهند. بلوچها و براهویی‌ها پیش از مهاجرت به سرزمینی که اکنون بلوچستان نامیده می‌شود اسلام آوردند. این امر را می توان به دورهٔ متعاقب نخستین فتوحات اسلامی در جنوب شرقی ایران مربوط دانست. اصطخری اسلام آوردن آنها را به دوران خلفای عباسی نسبت می‌دهد.
* دانشمند بریتانیاییِ بلوچ و بلوچستان پژوه در قرن نوزده و بیست میلادی (۱۸۵۰ - ۱۹۲۲)
📃/۸۸
💠 @balochs_history
🏛📚46 کانال جذاب تاریخی، علمی، فرهنگی و ادبی!
🎓👌اگه دنبال یادگیری مفید و محتواهای خاص هستی، حتماً یه نگاه بنداز!👇
📌 /channel/addlist/hx6xNiawF5I0ODNk
⤵️ این پایین دو کانال نمونه رو بدون جوین هم می‌تونی ببینی👀
🔹 ساحل زیبای دَرَک
💠 تلاقی ریگزار و دریا
#طبیعت
💠 @balochs_history
🔹 رقص دسته‌جمعی بلوچی (چاپ)
💠 قلعه‌گنج کرمان
💠 @balochs_history
🔹 درخت کهنسال انجیر معابد
💠 بندر تنگ
#طبیعت
💠 @balochs_history
🔹 چاپ زیبای کلمپور در قلعه گنج
💠 این چاپ، از رقص‌های فولکلوریک و کهن مردمان بلوچ است. در این چاپ دو نفر با همدیگر و در مقابل هم می‌رقصند. نوع خاصی از ریتم موسیقی را دارد که نوازندهٔ سرنا می‌گوید: «ترا تی‌تی چاپ کلمپور» و نوازندهٔ دُهل هم همین آواز را تکرار می‌کند.
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
💠 فرهنگ مادی و صناعات بلوچ نیز با همسایگان آنها چندان تفاوتی ندارد. لباس مردان عبارت از شلوار گشادی است که در مچ پا تنگ می‌شود، با پیراهن بلند و دستار. لباس زنان نیز پیراهنی است بلند با جیبی بزرگ در جلوی آن. لباس زنان هنوز سوزن‌دوزی می‌شود، لباس مردان نیز در گذشته چنین بود. معلوم نیست که ظاهر آراستهٔ لباس مردان تا ایام اخیر چه اندازه به تقلید از زرق و برقی باشد که در زمان انگلیسیان در دربار خان کلات پیدا شد و بسا که مقتبس از هند بوده باشد. یافتن پیوند میان طرح‌های سوزده روزی زنان بلوچ -که به طور کلی دارای نقش‌های هندسی است (مانند لباسهای ترکستان)- با اصل و منشأ غیر بلوچ مشکل است. گذشته از البسه، تنها منسوجات مهمی که به صورت سنتی در بلوچستان تهیه می‌شد عبارت بود از نوعی پارچه درشت بافتِ خشن و ضخیم و یک رویه، و نوعی گلیم پنبه‌ای که در لس‌بلا بافته می‌شد.
💠 از دیگر #صنایع_دستی بلوچها، محصولات ساخته شده از درخت «پیش» [درختچه‌ای از خانواده نخل] است که در همه جا هست. چادرنشینان با [جمع‌آوری] برگ‌های خشک آن، حصیر و زنبیل‌های ظریف و حتی قاشق و قلیان می‌بافند، با در هم پیچیدن آنها طناب درست می‌کنند و سپس از طناب، صندل (بلوچی: سواس) و براق می‌سازند.
💠 وسایل سفالی محلی نیز وجود دارد که در چند روستا (کوهمیتگ، کلپورگان و هولنچکان) به دست افراد خبره تهیه می‌شود.
📃/۸۳
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
💠 در مورد کشتن به خونخواهی کسی، توجه به این امر جالب است که آنهایی که به ایجاد قدرت متمرکز در جامعهٔ بلوچ علاقه‌مند بوده‌اند (نه فقط خان)، این مقررات را تعدیل کرده‌اند. شورای ایلیِ مَری خونبهای مردان را درجه‌بندی کرده است. در اوایل قرن چهاردهم، اگر مردی از قبیلهٔ دیگری یکی از افراد ایل رند را می‌کشت، برای رفع غائله دوازده هزار روپیه می‌بایست به خانوادهٔ مقتول داده می‌شد، ولی معمولاً به صورت نقدی پرداخت نمی‌شد و تبدیل به جنس می‌شد که بر اساس شرایط موجود فرق می‌کرد. از این گذشته، حل مسئله مستلزم آن بود که طرفین با هم ملاقات کنند، و این کاری دشوار بود، مگر آنکه هر دو از اتباع یک سردار باشند. اگر چنین بود، سردار جریمه‌ای (مثلاً پانصد روپیه) از خاطی می‌گرفت و می‌کوشید تا آنها به توافق برسند. اگر به توافق نمی‌رسیدند، یکی از خویشاوندان نزدیک مقبول می‌کوشید که قاتل یا در برخی موارد شخصی از آن ایل را که همتای مقتول باشد، بکشد. قتل دوم، بار دیگر مستلزم تراضی به همان طریق بود و مذاکرات بار دیگر آغاز می‌شد. پس از رسیدن به توافق، گاهی طرف خاطی، زنی (دارای موقعیت اجتماعی مناسب) را به ازدواج یکی از خویشاوندان نزدیک مقتول درمی‌آورد تا دعوا را كاملاً فیصله دهد؛ یا قاتل بر اساس اصل پناهندگی موجود در مقررات شرف به خانه مقتول می‌رفت. ولی او در صورتی این کار را می کرد که قتل تصادفی باشد یا قاتل از عمل خود سخت ابراز ندامت کند. معمولاً او شیخ یا «کماش» دیگری را همراه می‌برد. بارکزایی‌ها که مایل به ایجاد حکومت متمرکز بودند ادعا می‌کردند که «هون» (خون) ندارند، یا می‌کشند یا می‌بخشند.
📃/۸۲
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
💠 از ارزش‌های دیگری که در گفتار بلوچها دربارهٔ جامعهٔ آرمانی بلوچ شایان توجه است از جمله این اصل است که بلوچ به سوداگری نمی‌پردازد. ممکن است گوشت و غله‌ای را که تولید می‌کند بفروشد، اما میوه یا سبزی‌جات را نمی‌فروشد. هر مسافری حق دارد که هنگام عبور، از محصول مزارع رفع گرسنگی کند. اصل اصیل رابطهٔ بلوچ با زمین خود بر این معنی استوار است که این سرزمین (که همهٔ بیگانگان آن را به عنوان بیابان و کوه بی آب و علف تحقیر می‌کنند) وطن آرمانی است، و بر بلوچ است که خود را با آن سازگار سازد، منابع آن را بشناسد و از آنها بهره‌مند شود. بلوچ پیش و بیش از هر چیز جنگجو و شبان است، و با وفاداری بی چون و چرا به سردار خویش خدمت می‌کند. گو اینکه ممکن است او به کارهای دیگر نیز بپردازد، آنچه را که وی را بلوچ می‌کند از یاد نمی‌برد.
💠 اهمیتی که بلوچ برای «حال» قائل است حاکی از آن است که جامعهٔ بلوچ جامعهٔ مسافران است. «حال» عبارت است از مراسم احوالپرسی و مبادلهٔ اطلاعات که هرگاه دو یا چند بلوچ با هم ملاقات می‌کنند، اعم از اینکه مهمان و میزبان باشند یا دور از روستا و اردوگاه، با درجات مختلف تشریفات بدان عمل می‌کنند. در نمونهٔ اعلای آن دو گروه سوار که در بیابان به هم می‌رسند، نخست از مرکب پیاده می‌شوند و با هم دست می‌دهند و روبه‌روی هم می‌نشینند. قدم بعدی تشخیص «کماش» یا کسی است که ارشدِ همه است. معمولاً این مطلب برای همگان واضح است، یا با اشارهٔ سر تعیین می‌شود. آنگاه کماش احوالپرسی می‌کند -یعنی جلسه‌ای را اداره می‌کند که در آن هر یک از سلامت دیگران و خانوادهٔ آنها جویا می‌شود و اخبار تازه‌ای از زندگی خود را که گفتنی بداند نقل می‌کند. این مراسم می‌تواند شامل اخبار واقعی یا مهم باشد یا نباشد. حتی اگر دو گروه اخیراً با هم ملاقات کرده باشند، باز هم مراسم اجرا می‌شود. حتی مسافرانی که زبان مادریشان بلوچی نیست غالباً این مراسم را به زبان بلوچی اجرا می‌کنند. بیشتر جملات قالبی و از پیش تعیین شده است و به آهنگی خاص ادا می‌شود. در مکران، حق احوالپرسی نشانهٔ رتبهٔ اجتماعی شخص است.
💠 مقررات شرف و ارزش‌های ذکر شده، آرمانی به وجود می‌آورد که کیفیت بلوچ بودن را با آن می‌سنجند. در عمل، انحرافات بسیاری دیده می‌شود.
📃/۸۱
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
💠 افزایش آگاهی اسلامی در میان بلوچ در دهه‌های اخیر ممکن است معلول چند عامل باشد: از قدرت سردارها در هر سه کشور بر اثر سلطهٔ دولت کاسته شده است؛ مولوی‌ها (مقامات مذهبی که در هند تحصیل کرده‌اند) در بسیاری از جوامع به‌ویژه در ایران نمایندهٔ اسلام اهل‌سنت بلوچها هستند و جایگزین قدرت غیرمذهبی سردارها شده‌اند. با افزایش آگاهی‌های اسلامی جدا کردن زنان از مردان در میان طبقات بالای جوامع آبادی‌نشین رو به افزایش است.
💠 با این حال، آن علاقهٔ مذهبی که بسیاری از بلوچها را مستعد پذیرش آیین ذکری کرد، در توجه گستردهٔ ایشان به زیارتگاه‌ها -که ممکن است قبر کسی یا صرفاً پدیده‌ای طبیعی مانند درخت با تپه باشد- و نیز به درویشان دوره‌گرد، هنوز هم مشهود است. موی بلند درویشان شاید حایز اهمیت باشد، زیرا احتمالاً در گذشته در میان بلوچ موی بلند رسم بوده است.
💠 ارزش‌های شبانان بلوچ مهم‌ترین ارزش‌های جامعهٔ بلوچ است و هرگاه با مفاهیم اسلامی در تعارض باشد دومی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. بلوچها به مقررات حفظ شرف خود افتخار می‌کنند. این مقررات به این شرح است: از کسی که به خانهٔ ایشان پناهنده شده است تا حد مرگ دفاع می‌کنند و چنین است دفاع از هر چیزی که نزد ایشان به امانت گذاشته شده باشد؛ پذیرایی بی چون و چرا از هر کس که به خانهٔ ایشان بیاید و دفاع از مهمان با جان خود تا زمانی که مایل به ماندن باشد؛ همراهی کردن مهمان تا مرز ناحیهٔ او (در صورت لزوم) هر گاه تصمیم به رفتن بگیرد (اما، اگر مهمانی بیش از سه روز اقامت کند پناهنده به شمار می‌رود و موظف به توجیه وضع خویش است)؛ هرگز زنان و افراد نابالغ و غیرمسلمان را نمی‌کشند؛ در مورد قتل نفس یا ضرب و جرح، شفاهت زنی از خانوادهٔ خاطی را می‌پذیرند؛ هرگز در حریم زیارتگاه کسی را نمی‌کشند؛ و در صورت مداخلهٔ ملا یا سید یا زنی که قرآنی بر روی سر دارد از جنگ و نزاع دست می‌کشند. هیچ یک از این اصول با مقررات مشابه نزد پشتون‌ها یا جوامع ایلی دیگر در جنوب غربی آسیا، تفاوت اساسی ندارد.
📃/۸۰
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
🔹 امروزه اکثریت قریب به اتفاق بلوچها حنفی مذهب‌اند و یا اینکه در تعهد و عمل به فرایض مذهبی تفاوت بسیار به چشم می‌خورد، در نظر آنها اسلام یکی از لوازم اساسی بلوچ بودن است. دو جماعت غیر حنفی هم وجود دارد: یکی طایفه بامری که در دلگان در غرب بمپور ساکن‌اند و شیعی مذهب‌اند، شاید به سبب نزدیکی محل سکونت آنها به مقامات قاجار (ولی تاریخ شیعه شدن ایشان مشخص نیست، و باید به خاطر داشت که در برخی از منابع متقدم اسلامی به شیعه بودن بعضی از بلوچها اشاره‌هایی دیده می‌شود) [به نوشته لانگ‌ورث دیمز در د. دین و اخلاق (ذیل مادّه) در میان بلوچ‌های ترکمنستان هم شیعه یافت می شود. مقدسی (ص۱۶۷) اکثر بلوچها را شیعه دانسته است]؛ جماعت دوم در قرون دوازدهم و سیزدهم در مکران و ماشکی و ساحل لس‌بلا پیروان فراوانی داشت که خود را ذِکری (در بلوچی: زِگری) می‌نامیدند. این گروه ظاهراً به صورت شاخه‌ای از فرقهٔ مهدوی به وجود آمده است. فرقهٔ مهدوی نیز در اواخر قرن نهم به پیشوایی سید محمد کاظمی جونپوری (۸۴۷-۹۱۰) که خود را مهدی خواند تشکیل گردید. رهبران این فرقه در مکران کتاب‌هایی دارند از جمله "صفانامهٔ مهدی" و "تردید مهدویت". به احتمال بسیار، مریدان جونپوری عقاید او را به مکران آوردند، و میان موفقیت ذکریان و افزایش قدرت بليده‌ای‌ها پیوندی دیده می‌شد.
🔹 در آغاز قرن دوازدهم، هنگامی که ملا مراد گیچکی (که مقام ویژه ای در تاریخ ذکری دارد) بلیدی‌ها را بیرون راند، فرقهٔ ذکری بار دیگر گسترش یافت. اندیشهٔ گزینش کوه مراد به جای کعبه ممکن است از آن ملامراد بوده باشد، و همو ممکن است چاه معروف زمزم را در بیرون قلعه تربت کنده باشد. در زمان حکومت ملک دینار، پسر ملامراد، نصیر خان اول کوشید که این بدعت را از میان بردارد و یکی از دلایل حملهٔ موفقیت‌آمیز او به مکران همین بود.
📃/۷۹
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
🔹 قسمت اعظم فرهنگ بلوچ برای پژوهندگان دیگر ایل‌های ایرانی ناشناخته نیست، ولی این فرهنگ جنبه‌های اختصاصی نیز دارد؛ یکی از آنها احترام فوق‌العادهٔ بلوچها به موقعیت اجتماعی و قدرت و به‌ویژه قدرت سردار و حاکم است. مری‌ها از «پاگ واجه» یا سرکردهٔ دستار به سرسخن می‌گویند و نشانه تأیید کسی در منصب سرداری، بستن دستار بر سر اوست. پایگاه سردار و بیش از او «حاکم» یا «نواب» یا خود خان که مقامی فوق ایلی برای خود ایجاد کرده بودند، در قلعه‌ای واقع در مرکز زراعی عمدهٔ ناحیهٔ تحت تسلط او بود. عایدات او بیشتر از آنچه در سلطهٔ او بود حاصل می‌شد تا از دارایی‌های خودش. این عایدات مشتمل بود بر حاصل زمینی که به خود او تعلق داشت؛ عشریهٔ (ده یک) تمام محصولات «شهری»های تحت سلطه او؛ خدمت (در بلوچی سْرِین‌بندی) به او از جانب تمام بلوچ‌هایی که سرداری او را پذیرفته بودند؛ و مالیات که «شهری»ها و «بلوچ»ها می‌پرداختند (این مالیات در اصل به نمایندگان «قجر» یا خان یا انگلیس پرداخت می‌شد).
🔹 در این عایدات، از جایی به جای دیگر تفاوت‌هایی دیده می‌شد. در اصل، کار زارعان تحت امر حاکم، منبع درآمد او و وفاداری شبانان چادرنشین منبع قدرت او بود. سردار مکلف بود که در اختیار افراد ایل خود باشد و به اختلافات و دادخواهی‌های آنها رسیدگی کند، که این کار را «مردُم‌داری» می‌خوانند. هر کسی حق مراجعهٔ مستقیم به سردار را دارد، و بخش اعظم روزهایی که سردار در قلعهٔ خود به سر می‌برد، به دیدن ارباب رجوع می‌گذرد. حکام آبادی‌های زراعی در جلب وفاداری چادرنشینان با یکدیگر رقابت می‌کنند.
🔹 یکی از واژه‌های نسبتاً رایج زبان بلوچی «کماش» به معنای «بزرگتر» است. در هر موقعیت اجتماعی شخصی به طور ضمنی «بزرگتر» تلقی می‌شود و جز در موارد خصومت آشکار هرگز تردیدی در این باره که کدام‌یک «کماش» است پیش نمی‌آید.
📃/۷۸
💠 @balochs_history
🔹 بلوچ و بلوچستان در دانشنامه جهان اسلام
━━━≼🔸≽━━━
📃 اصل و منشأ، تاریخ و قوم‌نگاری بلوچها
🪶 برایان اسپونر
━━━≼🔸≽━━━
🔹 قوم‌شناسی بلوچها
🔹 گروه‌های دیگری نیز در بلوچستان زندگی می‌کنند که بخشی از جامعهٔ بلوچ به شمار نمی‌آیند یا نمی‌توانند در بلوچها جذب شوند. اهم آنها عبارت‌اند از هندوها و سیک‌ها و اسماعیلی‌ها، که در طول زمان پیرامون قلعه‌های سردارها و در بندرها، گروه‌های بازرگانی کوچکی تشکیل داده‌اند. در آن بخش شبه قاره که امروزه پاکستان است. انگلیسیان و سردارها آنها را حمایت و تشویق می‌کردند. تجزیهٔ هند به کاهش عدهٔ معتنابهی از این گروه‌ها در سمت پاکستان انجامید. گروه‌هایی از هزاره‌ها نیز به‌ویژه در کویته یافت می‌شوند که در اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم از افغانستان مهاجرت کرده‌اند. سرانجام، ایرانیان (به‌ویژه از یزد) و پاکستانی‌ها (عمدتاً از پنجاب) به عنوان مأمور دولت به بلوچستان رفتند و در آنجا زمین خریدند و ساکن شدند.
🔹 مهم‌ترین رویداد در زندگی هر بلوچ ازدواج است. حتی در مواره نسبتاً معدودی که مردی بیش از یک بار ازدواج می‌کند. ازدواج نخستین از نظر اجتماعی از همه مهم‌تر است. ازدواج وضع اجتماعی بلوچ را تا پایان عمر (اعم از اینکه مرد باشد یا زن) تثبیت می‌کند. هزینهٔ عمده‌ای که این امر دارد «مَهر» است. که در ۱۳۴۳ش برای بلوچ‌های چادرنشین مکران شرقی ایران به ده هزار ریال بالغ می‌شد. در مورد «حاكُمزات»، معادل ۷۵ درصد ارثیه‌ای بود که داماد انتظار دریافت آن را داشت، از این طریق تضمین می‌شد که سه چهارم اموال داماد را فرزندان عروس به ارث می‌برند. طلاق در بیشتر جوامع بلوچ نادر است.
🔹 نمونهٔ اعلای جشن در میان بلوچها جشن عروسی است. جزئیات آن از محل به محل تفاوت دارد ولی آنچه در اینجا می‌آید در میان بلوچ‌های نسبتاً مستغنی رایج است. عقد و جشن ازدواج در محل سکونت عروس برپا می‌شود و مراسم آن عبارت است از رقص و موسیقی، «تاس گَردین» (دور گردانیدن کاسه برای جمع‌آوری پول جهت کمک به مخارج برخی تشریفات) و «حنا گردین» (گردانیدن حنایی که با آن ناخن‌های عروس را رنگ کرده‌اندبه منظور جمع‌آوری پول برای دایهٔ عروس)، «چم دیدگانی» به معنای رونما. هر مرحله آوازهای به‌خصوصی داشته است.
📃/۷۷
💠 @balochs_history