فکتنامه اولین سایت درستیسنجی (فکتچکینگ) سیاسی دربارهی ایران است. وبسایت: factnameh.com بات تلگرامی فکتنامه: @FactnamehBot ارتباط مستقیم: @FactNamehAdmin twitter.com/factnameh fb.com/factnameh instagram.com/factnameh
🎥 ادعای عجیب درباره موی دانشجوها در کانادا
🔹محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر پیشین ستاد امر به معروف، بهتازگی در مناظرهای ادعا کرده که در دانشکده اقتصاد کانادا، زنها باید موهای خود را ببندند.
🔹معلوم نیست اشاره او به کدام دانشکده اقتصاد در کاناداست، اما به هر حال هیچ دانشگاه یا دانشکده اقتصادی در کانادا وجود ندارد که چنین قانونی داشته باشد.
🔹در کانادا و کشورهای دیگر، اگر کسی در رشتههای مرتبط با سلامت یا در آزمایشگاهها کار کند یا درس بخواند و موهای بلندی داشته باشد، باید موهای خود را ببندد.
🔹این مساله به رعایت بهداشت و ایمنی مربوط است و تفاوتی بین زن و مرد نیز وجود ندارد؛ ضمن اینکه هیچ ربطی هم به مساله موسوم به حجاب و عفاف ندارد.
🔹 ویدیوهای کوتاه درستیسنجی را در کانال یوتیوب فکتنامه ببینید:
FactNameh/shorts" rel="nofollow">https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts
👈 مقاله مرتبط را در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ ادعای شاخدار مکارمشیرازی درباره استقلال حوزههای علمیه و مراجع
🔹آیتالله ناصر مکارمشیرازی مدعی شده «حوزه و مراجع هیچگاه وابسته به دولت نبودهاند و کمک دولتی را نمیپذیرند».
🔹در قوانین بودجه سالانه هزاران میلیارد تومان از منابع عمومی در اختیار حوزههای علمیه و روحانیون قرار میگیرد.
🔹در بودجه امسال، تنها در بخش ردیفهای اصلی، بیش از ۲۶ هزار میلیارد تومان به شش ردیف وابسته به شورای عالی حوزههای علمیه اختصاص پیدا کرده است.
🔹این رقم که صرفا بخشی از ردیفهای نهادهای مذهبی در بودجه سال ۱۴۰۴ است، بیش از چهار برابر بودجه وزارت خارجه، سه برابر بودجه نهاد ریاستجمهوری است.
🔹به جز این، گزارشهایی وجود دارد که نشان میدهد موسسات وابسته به حوزههای علمیه و دفتر برخی مراجع، از جمله آیتالله مکارم شیرازی در فعالیتهای اقتصادی مشکوک به رانت و فساد حضور داشتهاند.
🔹از نظر تشکیلاتی نیز، حوزههای علمیه تحت نفوذ و کنترل کامل حکومت اداره میشوند. رهبر جمهوری اسلامی در نصب مدیران حوزهها و تعیین مراجع ارشد (عظام) نقش مستقیم و تعیینکننده دارد.
🔹با این اوصاف فکتنامه به این ادعای مکارمشیرازی نشان «شاخدار» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ ویدیوی ساختگی از «آناکوندای غولپیکر خزنده در برزیل»
🔹این روزها ویدیویی با عنوان «آناکوندای عظیمالجثه در برزیل» به طور گستردهای در شبکههای اجتماعی دستبهدست میشود و به نظر میرسد یک مار آبی بسیار بزرگ را در حال حرکت روی آب میبینیم.
🔹این ادعا بیاساس و ویدیوی آن نیز بهنظر ساختگی است.
🔹با وجود اینکه خبرهای زیادی مربوط به پیدا شدن مارهای عظیمالجثه و آناکونداها (بوآهای آبی) در رسانههای معتبر منتشر شده، اما در هیچکدام گزارشی مبنی بر واقعیبودن این ویدیو به چشم نمیخورد.
🔹همچنین، با کمی دقت میتوان نشانههای ساختگی بودن ویدیو را مشاهده کرد. مثلا در بخشی از ویدیو، در سمت راست نزدیک به سر مار، ناگهان یک سر دیگر ظاهر میشود.
🔹مورد دیگر، حرکت و موقعیت مار است. آناکونداها میتوانند زیر آب شنا کنند و هم در کف آب و هم روی زمین، بخزند، اما مشخص نیست آنها چگونه میتوانند «روی» آب بخزند.
🔹با توجه به این ابهامها و اینکه هیچ منبع معتبری، دیده شدن چنین ماری را گزارش نکرده، فکتنامه به این ادعا نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
📝 از تابش زمینه طبیعی در شهر رامسر چه میدانیم؟
🔹در شبکههای اجتماعی ویدیویی منتشر شده که مدعیست «مردم رامسر، مناسبترین افراد برای سکونت در مریخ هستند».
🔹این ایده که «مردم رامسر، مناسبترین افراد برای سکونت در مریخ هستند» را نخستینبار نشریه C-Net در سال ۲۰۱۵ منتشر کرد و در رسانههای ایران هم مورد توجه قرار گرفت.
🔹پرتوزایی در شهر رامسر، اصلا چیز جدیدی نیست و گزارشها و مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده و پیش از این نیز در رسانههای ایران گزارش شده بود.
🔹سال ۲۰۱۸ مجله علمی عمومی «پاپیولار ساینس» در مقالهای میزان تشعشع در سطح مریخ را با رامسر مقایسه کرد.
🔹میانگین دوز سالانه تابش طبیعی رامسر حدود ۶ تا ۱۰ میلی سیورت در سال و تقریبا ۳ تا ۴ برابر میانگین جهانی است، اما حداکثر دوز گزارش شده در رامسر (تا ۲۶۰ میلی سیورت در سال) بیش از ۱۰۰ برابر میانگین جهانی است.
🔹برخی پژوهشها، شواهدی برای وجود پاسخ تطبیقی رادیویی (کاهش حساسیت به دوزهای چالشی بالا) در لنفوسیتهای ساکنان مناطق با سطح بالای تابش NBR نشان میدهد.
🔹پژوهشی نشان میدهد که نرخ ابتلا به سرطان ریه در میان ساکنان منطقه، کمتر از میانگین جهانی است و ژنی که مسئول تولید سلولهای مبارزهکننده با تومورها است، در میان جمعیت رامسر بهطور قویتری فعال است.
🔹با همه اینها، برای نتیجهگیری قطعی در مورد اثرات بهداشتی تابش طبیعی سطح بالا در رامسر، به ویژه در مورد خطر سرطان، اطلاعات فعلی، حداقل تا حدودی به دلیل حجم نمونه کوچک، کافی نیست و مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
🔹تنها بخش بسیار کمی از جمعیت رامسر در مناطق با تشعشع زمینه بالا هستند و به دلیل حجم نمونه کم، نمیتوان نتیجه قطعی در مورد آن گرفت.
🔹در نتیجه، این ادعا با وجود اینکه در رسانههای معتبر عمومی علمی مانند پاپیولار ساینس و سینت تکرار شده، اما صرفا یک تیتر ژورنالیستی برای مقایسه شدت تشعشع در سطح مریخ با ماکزیمم شهر رامسر است و با اطلاعات موجود، فعلا از فکتنامه نشان «غیرقابل اثبات» میگیرد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹 اثر سیگارهای الکترونیک بر بیماری ریه پاپکورنی
🔹در شبکههای اجتماعی و رسانههای داخلی ایران خبری با این تیتر منتشر شده است: «ریه پاپ کورنی؛ بیماری خطرناکی که میتواند با کشیدن ویپ پدید آید».
🔹این ادعا نیمه درست است و توضیح دقیق آن به جزییات بیشتری نیاز دارد.
🔹بیماری «ریه پاپکورنی» (برونشیولیت انسدادی) یک بیماری جدی و غیرقابل بازگشت است و به دلیل آسیب به کوچکترین راههای هوایی ریه ایجاد میشود و علائمی مانند سرفه مداوم، تنگی نفس و خسخس سینه دارد.
🔹این بیماری ابتدا در کارگران کارخانه پاپکورن مایکروویوی به دلیل استنشاق ماده شیمیایی دیاستیل شناسایی شد.
🔹در مورد ارتباط ویپ یا سیگارهای الکترونیک و این بیماری، سازمانهای بهداشتی در کشورهای مختلف نظرات متفاوتی دارند. برخی مانند مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها آمریکا (CDC) و انجمن سرطان آمریکا (ACS) هشدار میدهند که بخار ویپ حاوی مواد مضر و دیاستیل است که با بیماری ریوی خطرناک مرتبط است.
🔹اما نهادهای بهداشتی و درمانی بریتانیایی مانند خدمات بهداشت ملی انگلستان (NHS) و تحقیقات سرطان انگلستان (Cancer Research UK) میگویند ویپهای قانونی و تنظیمشده در انگلستان به دلیل ممنوعیت دیاستیل، موجب این بیماری نمیشوند و انتخاب کمخطرتری از سیگار کشیدن هستند.
🔹مطالعهای در دانشگاه هاروارد نشان داد که بسیاری از طعمدهندههای ویپ حاوی دیاستیل و مواد شیمیایی مشابه هستند. همچنین، گزارشهای موردی از ابتلا به برونشیولیت انسدادی در نوجوانان مصرفکننده ویپ وجود دارد.
🔹کارشناسان میگویند استفاده از سیگارهای الکترونیک ممکن است برای بزرگسالان سیگاری جایگزینی کمخطرتر باشد، اما کاملاً بیخطر نیست و حاوی مواد شیمیایی مضر و نیکوتین است.
🔹استفاده از ویپ برای کودکان و افراد غیرسیگاری توصیه نمیشود.
🔹اروپا سعی کرده با حذف موارد مضری مانند دیاستیل نمونههای کمخطرتری از این سیگارها را وارد بازار کند.
🔹نهادهای بهداشت و درمان بریتانیایی استفاده از سیگارهای الکترونیک با محصولات قانونی و تنظیمشده را گزینهای کمخطرتر از سیگار برای افراد سیگاری میدانند.
🔹کارشناسان میگویند با توجه به وجود مواد شیمیایی مضر در سیگارهای الکترونیکی، نیاز به تحقیقات علمی دقیقتر در مورد اثرات کوتاهمدت و بلندمدت آنها وجود دارد.
🔹بنابراین، فکتنامه به ادعای مطرحشده درباره اثر ویپ بر بیماری ریه پاپکورنی، نشان «نیمهدرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ نقل قول نادرست از وزیر دفاع پیشین اسرائیل درباره خسارات حمله موشکی ایران
🔹رسانهها در ایران به نقل از شبکه المیادین نوشتهاند «وزیر دفاع پیشین اسرائیل بعد از هشت ماه اعتراف کرده اکثر موشکهای ایران در داخل اسرائیل به اهداف اصابت کرده و خسارات سنگینی به بار آوردهاند».
🔹المیادین، رسانه نزدیک به حزبالله لبنان، این ادعا را روز ۱۶ اردیبهشت در قالب «خبر فوری» به نقل از «رسانههای اسرائیلی» منتشر کرده، اما پیش از المیادین هیچ رسانهای (از جمله رسانههای اسرائیلی) خبری با این مضمون منتشر نکردهاند.
🔹یوآو گالانت در زمان حمله موشکی جمهوری اسلامی به اسرائیل (موسوم به وعده صادق ۲) وزیر دفاع اسرائیل بود و آن زمان حمله ایران را «شکستخورده» توصیف کرد.
🔹او بعد از برکناری از مقام خود، در مصاحبههایی گفت این حمله تلفات انسانی نداشته، اما در بعضی جاها «خسارتهای زیادی» به بار آورد.
🔹ادعای اصابت «اکثر موشکها» به داخل اسرائیل، بیاساس است. تقریبا تمام گزارشها تاکید دارند که اکثر موشکهای ایران پیش از ورود به آسمان اسرائیل ردگیری و منهدم شدهاند.
🔹گزارشهای مستندی هم وجود دارد که نشان میدهد چند موشک یا بقایایی از موشک منهدمشده، به برخی نقاط داخل خاک اسرائیل برخورد کرده و خسارت به بار آوردهاند.
🔹قضاوت درباره ابعاد خسارت، بستگی به تعریف و تفسیر هر شخص از بزرگی یا کوچکی خسارتها دارد.
🔹برخی منابع اسرائیلی خسارتهای وارده را ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار برآورد کردهاند و گزارشی در دست نیست که نشان دهد ابعاد تخریب و خسارتها، از این ارقام بیشتر باشد.
🔹با این اوصاف فکتنامه به این ادعا نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ نمایش تصویر جعلی از خاموشی اسپانیا در تلویزیون ایران
🔹ظهر دوشنبه، ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ یکی از گستردهترین خاموشیهای برق در تاریخ معاصر اروپا، بخشهای بزرگی از شبهجزیره ایبری (اسپانیا، پرتغال) و بخشهایی از جنوب فرانسه را درگیر و زندگی میلیونها تن را مختل کرد، ۸ تن جان باختند و پیشبینی میشود ۱/۳ میلیارد دلار خسارت وارد شدهاست.
🔹در یک برنامه تلویزیونی که از صدا و سیمای جمهوی اسلامی ایران پخش شد، تصویری ماهوارهای نشان داده شد که در آن بخش زیادی تاریک بود و مجری برنامه میگفت «در سمتی که تاریک است و در این وسط دارید مشاهده میکنید، بحرانِ نبودِ انرژی و برق در جنوب و جنوب غربی اروپاست».
🔹اما این تصویر، جعلی و ساختگی است و با دستکاری یک عکس ماهوارهای که دستکم از سال ۲۰۱۷ در اینترنت بوده و این قسمت آن سیاه شده، در ابعاد خاموشی اخیر، اغراق میکند.
🔹بر اساس فکتهای غیرقابل انکار از رسانههای اسپانیایی و شبکه برق دولتی اسپانیا، پیش از غروب کامل آفتاب و تاریکی شب، حداقل ۳۵ درصد اسپانیا به وضع عادی بازگشته بود. بنابراین این تصویر نمیتواند درست باشد.
🔹در مرکز تصویر جزایر بالئاری (مایورکا و مینورکا و …) تاریک دیده میشوند درحالی که هیچ گزارشی از خاموشی در این جزایر منتشر نشده و نیز وضعیت برق این جزایر در آن شب، عادی بود.
🔹یکی از حسابهای کاربری که این تصویر را منتشر کرده، آواتاری شبیه لوگوی «ناسا» دارد و با عنوان «خاموشی از فضا» فعالیت میکند. همین مساله ممکن است باعث این گمراهی شود که ناسا چنین تصویری را منتشر کردهاست.
🔹تصاویر ماهوارهای از سرویس Worldview ناسا نشان میدهد که شبهجزیره ایبری در طول شب ۲۸ آوریل روشن بوده است.
🔹برخی تحلیلگران هشدار دادند که سهم روزافزون انرژیهای تجدیدپذیر بهویژه انرژی خورشیدی و بادی در ترکیب انرژی، بدون ایجاد زیرساختهای کافی برای ذخیرهسازی یا پاسخدهی سریع، شبکه را در برابر نوسانات ناگهانی آسیبپذیر کردهاست.
🔹بنابراین فکتنامه به تصویر نشاندادهشده در صداوسیما و ادعای مجری درباره آن، نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ ادعای شاخدار درباره ممنوعیت باز گذاشتن مو در دانشکده اقتصاد در کانادا
🔹روز ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴، وبسایت انتخاب مناظرهای میان محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر سابق ستاد امر به معروف، و بهاره آروین، عضو پیشین شورای شهر تهران، درباره حجاب برگزار کرد.
🔹در این مناظره گلپایگانی اظهارات قابل فکتچک زیادی مطرح کرد؛ از جمله اینکه ادعا کرد: «در دانشکده اقتصاد کانادا زنان باید موی خود را ببندند و نمیتوانند باز بگذارند».
🔹این ادعا شاخدار است. هرچند او نگفت درباره کدام دانشگاه اقتصاد در کانادا حرف میزند، اما چنین قانونی برای هیچ دانشکده اقتصادی در این کشور وجود ندارد.
🔹بستن مو فقط در برخی رشتههای مرتبط با سلامت مانند پرستاری به دلایل ایمنی و بهداشتی مطرح است.
🔹هاشمی گلپایگانی همچنین ادعا کرده در دانشگاه هاروارد قانون پوشش وجود دارد.
🔹ما این ادعا را پیش از این در مورد هاروارد و خیلی از دانشگاههای غربی دیگر بررسی کرده و به آن نشان شاخدار داده بودیم.
🔹در کتابچه راهنمای دانشجویان هاروارد و قوانین عمومی این دانشگاه اثری از قوانین پوشش یا Dress code نیست.
🔹در این دانشگاه نیز بعضی رشتهها مانند حقوق، طراحی یا کسبوکار یا رشتههایی که با آزمایشگاه سروکار دارند ممکن است دستورالعملهای مشخصتری برای ایمنی یا توصیههایی برای ظاهر متناسب با شغل داشته باشند.
🔹هاشمی گلپایگانی همچنین ادعا کرد «بعد از حفظ نظام و ولی فقیه بالاترین وصیت شهدا، حجاب است». این ادعا را نیز پیشتر در فکتنامه بررسی و رد کرده بودیم.
🔹این ادعا با بررسی منابع موجود از وصیتنامههای شهدا، که نشان میدهد اشاره به حجاب در آنها محدود و نهایتا ببین ۸ تا ۱۶ درصد بوده است، رد میشود.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ از مشارکت شرکت هپکو در شتابگر بزرگ هادرونی در سرن چه میدانیم؟
🔹در ویدیویی در شبکههای اجتماعی ادعا شده که «حساسترین قطعه پروژه سرن» در شرکت هپکو اراک طراحی، ساخته، تجهیز و مونتاژ شده است.
🔹این ادعا نادرست است. هپکو، سازههای فلزی پشتیبان برای یکی از آشکارسازهای فرعی پروژه CMS در سرن ساخته است، نه اجزای حساس علمی یا فناوری پیشرفته آن را.
🔹آشکارساز CMS شامل بخشهایی مثل آشکارسازهای سیلیکونی، کالریمتر هادرونی و آهنرباهای ابررساناست که طراحی آنها توسط کنسرسیومهای جهانی از جمله دانشگاههای آمریکا و اروپا انجام شده است.
🔹قطعه مرتبط با ایران، بخشی از پوشش و پایه نگهدارنده کالریمتر HF است که طراحی آن در دانشگاه فنی تگزاس انجام شده، قطعات آن در ژاپن ساخته شده و مونتاژ نهایی آن در اروپا صورت گرفته است.
🔹«پروژه سرن» یک همکاری علمی جهانی با مشارکت صدها نهاد از بیش از ۴۰ کشور است. ایران از سال ۲۰۰۱ همکاری خود با سرن را آغاز کرد و شرکت هپکو تنها یکی از صدها پیمانکار صنعتی این پروژه بوده است.
🔹هپکو به دلیل دقت بالا در ساخت قطعه، موفق به دریافت Industry Award از پروژه CMS شد؛ اما این جایزه به دهها شرکت دیگر نیز اعطا شده و نشاندهنده «حساسترین بودن» قطعه نیست.
🔹با وجود اغراق در روایت منتشر شده، مشارکت صنعتی هپکو در پروژه CMS واقعیت دارد و نقطهای مثبت در تاریخ صنعت ماشینسازی ایران است.
🔹بنابراین، هرچند نقش فنی و همکاری صنعتی هپکو با پروژه CMS، واقعی و حائز اهمیت است، اما این همکاری در حد یک دستاورد بزرگ علمی و فناورانه جهانی نیست و ابعاد اغراقشده در این ادعا به اندازهای است که فکتنامه به آن نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
📝 بررسی ادعای میزان بالای نیترات در هندوانههای ایرانی
🔹در رسانهها و شبکههای اجتماعی ایران ویدیویی منتشر شده که در آن یک عضو دومای روسیه ادعا میکند هندوانههای وارداتی از ایران نیترات بالایی دارند و سرطانزا هستند.
🔹این ویدیو بازتاب گستردهای در ایران داشته و سوالاتی را در مورد صحت این ادعا و استانداردهای نیترات هندوانه ایجاد کرده است.
🔹سلطان حمزایف، عضو دومای روسیه، روز ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ در حین بازرسی از یک بازار در مسکو، نگرانی خود را از کیفیت هندوانه و سایر مواد غذایی در این بازار ابراز کرده و با استفاده از یک دستگاه پرتابل اندازهگیری نیترات، نشان داد میزان نیترات در هندوانههای وارداتی از ایران «پنج برابر حد مجاز» است.
🔹در مورد میزان استاندارد نیترات در هندوانه، استاندارد بینالمللی مدونی وجود ندارد و اتحادیه اروپا هم برای هندوانه میزان نیترات استاندارد مشخص نکرده است.
🔹کارشناسان، حد مجازی برای میزان نیترات غیر مضر در هندوانه پیشنهاد کردهاند که بین ۶۰ تا ۹۵ میلیگرم در کیلوگرم است.
🔹در مورد دقت دستگاههای پرتابل اندازهگیری نیترات هم تردیدهایی وجود دارد و کارشناسان میگویند برای موارد نظارتی باید از روشهای آزمایشگاهی استفاده کرد.
🔹کارشناسان در ایران معتقدند ادعای نیترات بالای هندوانههای ایرانی بدون شواهد رسمی قابل تایید نیست و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
🔹آنها همچنین تأکید میکنند که ادعای سرطانزا بودن هندوانههای ایرانی نیاز به بررسی علمی و مدارک آزمایشگاهی دارد.
🔹مطالعات در ایران نشان میدهد میزان نیترات در هندوانههای کشتشده در مناطق مختلف ایران، متفاوت است و ممکن است در برخی موارد بالاتر و گاه پایینتر از حد مجاز باشد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ ادعای نادرست درباره روشهای طبیعی موثر بر انتخاب جنسیت نوزاد
🔹در شبکههای اجتماعی، بهویژه اینستاگرام، مطالب متعددی منتشر میشود که ادعا میکنند با استفاده از روشهای سنتی مانند رژیم غذایی خاص، زمانبندی رابطه جنسی و پوزیشنهای خاص در حین رابطه، میتوان جنسیت نوزاد را به دلخواه تعیین کرد.
🔹نتایج بررسیهای ما نشان میدهد که روشهای سنتی/طبیعی تعیین جنسیت، مانند روش شتلز یا ویلان، رژیم غذایی خاص یا پوزیشنهای جنسی خاص، هیچکدام از نظر علمی تایید نشدهاند و شواهد کافی برای اثبات تأثیر آنها بر تعیین جنسیت وجود ندارد.
🔹حتی برخی مطالعات نشان میدهند که توصیههای این روشها متناقض و گاه مخالف یکدیگر هستند.
🔹هرچند مشاهدات محدودی حاکی از موفقیت نسبی بعضی از این روشهاست اما بررسیها و مطالعات فراگیرتر درباره میزان اثرگذاری این روشها نشان میدهد که آنها فاقد شواهد علمی معتبر هستند و اغلب بر پایه گزارشهای تجربی، باورهای فرهنگی یا نظریههای زیستی قدیمی (و اثباتنشده یا رد شده) استوارند.
🔹در مقابل، روشهای علمی و مدرن تعیین جنسیت نوزاد، مانند آزمایش ژنتیکی پیش از لانهگزینی (PGT) همراه با لقاح مصنوعی (IVF) و تکنیکهای جداسازی اسپرم، وجود دارند که جنسیت جنین را به دقت خوبی تضمین میکنند؛ اما این روشها گرانقیمت و پیچیده هستند و اغلب با چالشهای اخلاقی همراهند.
🔹روشهای سنتی / طبیعی با وجود آنکه اغلب تهاجمی و آسیبرسان نیستند، اما تاکید بر موثر بودن یا «تضمینی» بودن آن برای تعیین جنسیت نوزاد، نادرست و بدون پایههای علمی است و ممکن است امید واهی ایجاد کند و زمان و منابع مالی والدین را هدر دهد.
🔹بعلاوه، این تبلیغات گسترده و بهویژه تاکید بر «پسرزایی»، به بازتولید کلیشههای جنسیتی دامن میزند.
🔹بنابراین فکتنامه به ادعاهای مطرحشده درباره این راهکارها نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🎙 انفجار در بندرعباس
🔹در ابتدای قسمت ۲۱۳ پادکست هفتگی فکتنامه، کمی مفصل درباره متن و حواشی انفجار بندر رجایی در بندرعباس صحبت کردهایم و توضیح دادیم که فعلا درباره آن چه میدانیم و چه ابهاماتی وجود دارد.
🔹در ادامه ادعای مهم عراقچی درباره میزان نظارت آژانس بر تمام اورانیوم غنیشده ایران را بررسی کردیم و توضیح دادیم که چرا این ادعا نادرست است.
🔹ادعای آزادسازی بخشی از اموال بلوکهشده ایران از سوی آمریکا و نصب پرچمهای ایران و آمریکا در کنار یکدیگر برای نخستینبار، دو سوژهای است که با مذاکرات هستهای در ارتباط است.
🔹بهتازگی احسان خاندوزی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم، با مقایسه سرمایهگذاری خارجی در سه کشور، به ادعاهای اخیر درباره سرمایهگذاری احتمالی آمریکا در ایران پرداخته بود که در این قسمت درباره آن توضیح دادهایم.
🔹زمینلرزه ترکیه موجب شد در برخی حسابهای کاربری ادعایی درباره سیستم هشدار گوگل مطرح شود که فکتچک آن را در این اپیزود مرور کردهایم.
🔹ادعای ردهبندی فرماندهان کاریزماتیک نظامی جهان و نام دریادار سیاری در این فهرست، موضوع دیگری است که درباره نادرست بودن آن صحبت کردیم.
🔹چرخش یک خبر جعلی در برخی رسانهها و شبکههای اجتماعی درباره بازداشت یک تبعه افغانستانی در ایران، ماجرایی دارد که درباره آن توضیح دادهایم.
🔹گزارشهای رسانههای ایران درباره جدیدترین بمب غیرهستهای چین، از یک منشاء ناموثق شروع شد و به اغراق در بازنشر آن رسید. داستان این بمب را در این قسمت بشنوید.
🔹پیش از مرور کامنتها، به دو فکتچک کوتاه درباره عکس فرار ناموفق یک زندانی و ویدیوی دستگیری یک غارنشین نگاهی انداختهایم.
🎙 پادکست فکتنامه را از همه اپلیکیشنهای دریافت پادکست بشنوید.
📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.
👈 در کستباکس بشنوید
👈 در اپل پادکست بشنوید
👈 در اسپاتیفای بشنوید
00:01:33 مقدمه
00:04:34 انتساب تصاویر قدیمی به ماجرای انفجار بندرعباس
00:08:41 ادعای نادرست درباره حرکت راکت به سوی بندرعباس
00:10:02 فکتها و ابهامها درباره انفجار انبار اسکله شهید رجایی بندرعباس
00:26:35 ادعای نادرست عراقچی درباره نظارت آژانس بر تمام اورانیوم غنیشده ایران
00:31:26 ادعای نادرست آزاد شدن داراییهای بلوکهشده ایران به دستور ترامپ
00:34:00 ادعای نادرست درباره نصب بیسابقه پرچمهای ایران و آمریکا کنار یکدیگر
00:41:32 مقایسه سرمایهگذاری خارجی در هند و ترکیه و عربستان با ایران
00:49:02 ادعای نادرست درباره هشدار گوگل یک دقیقه قبل از زلزله استانبول
00:52:05 ادعای نادرست درباره کاریزمای دریادار سیاری
00:55:57 خبر جعلی بازداشت مدیر کانال «نئوطالبان» در ایران
01:02:32 ادعای بیاساس و اغراقآمیز از بمب هیدروژنی غیرهستهای چین
01:07:35 فرار ناموفق زندانی به دلیل اندازه کوچک حفره کنده شده
01:09:25 ادعای شاخدار درباره دستگیری یک غارنشین در کوههای زاگرس
01:13:15 کامنتها
🌐 @Factnameh
❌ ادعای شاخدار کاظم صدیقی درباره اعتراضهای صنفی کارگران
🔹کاظم صدیقی، امام جمعه تهران، در نماز جمعه گفته است: «در ۴۶ سال گذشته حتی یک مورد کارگران ما به خاطر حقوق یا ناراحتی به خیابان نیامدهاند».
🔹این ادعا آشکارا خلاف واقعیت است. یک روز پیش در مراسم رسمی روز کارگر در ایران، کارگران با شعار «کارگر کارگر اتحاد اتحاد» خواستار پیوستن همه کارگران کشور به صف کارگران معترض شدند.
🔹به رغم سرکوب گسترده و خشونتبار اعتراضات در ایران، باز هم سالانه صدها تجمع اعتراضی در ایران برگزار میشود که حتی در رسانههای رسمی در داخل نیز بازتاب دارند.
🔹بر اساس گزارش سالانه «تریبون کارگری» در سال گذشته (۱۴۰۳) نزدیک ۲۸۰۰ اعتراض و تجمع کارگری در سراسر کشور برگزار شده که به نسبت سال قبل حدود ۱۰ درصد رشد داشته است.
🔹بر اساس گزارش هرانا نیز در یک سال گذشته ۷۳۸ تجمع کارگری، ۱۱۴۵ تجمع صنفی، ۱۳۷۳ اعتصاب کارگری و ۶۹ اعتصاب صنفی گزارش شده است.
🔹بررسیهای فکتنامه نیز نشان میدهد تنها در یک ماه اخیر بیش از ۱۰ تجمع کارگری در ایران برگزار شده که گزارش آنها در خبرگزاری ایلنا منتشر شده است.
🔹با این اوصاف فکتنامه به ادعای کاظم صدیقی نشان «شاخدار» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🎙 انفجار در بندرعباس
🔹در ابتدای قسمت ۲۱۳ پادکست هفتگی فکتنامه، کمی مفصل درباره متن و حواشی انفجار بندر رجایی در بندرعباس صحبت کردهایم و توضیح دادیم که فعلا درباره آن چه میدانیم و چه ابهاماتی وجود دارد.
🔹در ادامه ادعای مهم عراقچی درباره میزان نظارت آژانس بر تمام اورانیوم غنیشده ایران را بررسی کردیم و توضیح دادیم که چرا این ادعا نادرست است.
🔹ادعای آزادسازی بخشی از اموال بلوکهشده ایران از سوی آمریکا و نصب پرچمهای ایران و آمریکا در کنار یکدیگر برای نخستینبار، دو سوژهای است که با مذاکرات هستهای در ارتباط است.
🔹بهتازگی احسان خاندوزی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم، با مقایسه سرمایهگذاری خارجی در سه کشور، به ادعاهای اخیر درباره سرمایهگذاری احتمالی آمریکا در ایران پرداخته بود که در این قسمت درباره آن توضیح دادهایم.
🔹زمینلرزه ترکیه موجب شد در برخی حسابهای کاربری ادعایی درباره سیستم هشدار گوگل مطرح شود که فکتچک آن را در این اپیزود مرور کردهایم.
🔹ادعای ردهبندی فرماندهان کاریزماتیک نظامی جهان و نام دریادار سیاری در این فهرست، موضوع دیگری است که درباره نادرست بودن آن صحبت کردیم.
🔹چرخش یک خبر جعلی در برخی رسانهها و شبکههای اجتماعی درباره بازداشت یک تبعه افغانستانی در ایران، ماجرایی دارد که درباره آن توضیح دادهایم.
🔹گزارشهای رسانههای ایران درباره جدیدترین بمب غیرهستهای چین، از یک منشاء ناموثق شروع شد و به اغراق در بازنشر آن رسید. داستان این بمب را در این قسمت بشنوید.
🔹پیش از مرور کامنتها، به دو فکتچک کوتاه درباره عکس فرار ناموفق یک زندانی و ویدیوی دستگیری یک غارنشین نگاهی انداختهایم.
📷 طرح کاور بر اساس عکس محمدمهدی دورانی
🎙 پادکست فکتنامه را از همه اپلیکیشنهای دریافت پادکست بشنوید.
📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.
👈 در کستباکس بشنوید
👈 در اپل پادکست بشنوید
👈 در اسپاتیفای بشنوید
🌐 @Factnameh
❌ ادعای نادرست رونمایی از قرص هستهای در برنامه زنده تلویزیونی
🔹در مطبوعات و رسانهها ادعا شده «دانشمند هستهای در برنامه زنده تلویزیونی، قرص اورانیوم هستهای رونمایی کرد».
🔹این ویدیو، بخشی از برنامه تلویزیونی «به اضافه یک» است که روز ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴، از شبکه سوم تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، پخش شد.
🔹کارشناس برنامه، محمودرضا آقامیری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی و عضو هیات علمی دانشکده مهندسی هستهای است.
🔹چیزی که نشان داده میشود، یک قرص ساختگی (Dummy) برای مقایسه انرژی تولیدی از این حجم کوچک، با معادل آن از گاز و نفت و زغالسنگ است و آقامیری هم همین مساله را توضیح داده است.
🔹برگهای که در دست اوست، کاتالوگی است که شرکت انرژی اتمی کانادا برای بازاریابی راکتورهای CANDU در سال ۱۹۸۵ منتشر کرد.
🔹بنابراین فکتنامه به ادعای رسانهها مبنی بر «رونمایی از قرص اورانیوم هستهای در تلویزیون» نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ ادعای نادرست درباره کتابهای دینی و میزان محبوبیت آن در میان مردم ایران
🔹خبرگزاری تسنیم میگوید «طبق آمار نشر، تمایل مخاطبان در سالهای اخیر بیشتر معطوف به خرید کتابهای ادعیه و دینی است که با زبانی ساده به مسائل روز بپردازد.»
🔹این ادعا با آمارهای رسمی نشر در ایران همخوانی ندارد.
🔹بر اساس آمارهای رسمی، هم تعداد عناوین و هم شمارگان کتاب در حوزههای «کودک»، «ادبیات»، «کمکدرسی» و «علوم اجتماعی» بیشتر از کتابهای دینی است.
🔹طبق آمار وزارت ارشاد در سال ۱۴۰۲ تعداد عناوین کتاب کودک دو برابر و شمارگان آنها چهار برابر کتابهای دینی بوده است.
🔹برخی نظرسنجیهای سالهای اخیر در داخل ایران، از تمایل بالای مردم به مطالعه کتابهای مذهبی حکایت دارند. حتی اگر نتیجه این پیمایشها را معتبر بدانیم، مشخص است که این تمایل، نمودی در آمار نشر نداشته است.
🔹بنابراین فکتنامه به این ادعای خبرگزاری تسنیم نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🎥 ماجرای مسابقه اسپرمها چه بود؟
🔹چندی قبل، بسیاری از سایتهای خبری اعلام کردند که «مسابقه زنده اسپرمها» در لسآنجلس برگزار شده است. درباره این مسابقه و جزئیات آن، بزرگنماییهای زیادی شد.
🔹ماجرا چه بود؟ استارتآپ آمریکایی «اسپرمریسینگ» این رویداد را برگزار کرده بود، اما این مسابقه زنده نبوده و تصاویری که تماشاگران میدیدند نیز تصویرسازی کامپیوتری بوده و واقعا در حال مسابقه اسپرمها نبودند.
🔹نمونههای اسپرمها از قبل جمعآوری و غربال شده بودند و در یک محیط کنترلشده قرار گرفتند و حتی برنده این مسابقه هم قبل از شروع مسابقه مشخص شده بود.
🔹ظاهرا انگیزه اصلی برگزاری این رویداد، تلاش برای افزایش آگاهی درباره کاهش نرخ باروری مردان بوده است.
🔹 ویدیوهای کوتاه درستیسنجی را در کانال یوتیوب فکتنامه ببینید:
FactNameh/shorts" rel="nofollow">https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts
👈 مقاله مرتبط را در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ سران کشورهای اروپایی در سفرشان به سمت اوکراین کوکایین مصرف نکردند
🔹ویدئویی در شبکههای اجتماعی منتشر شده که ادعا میکند امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه و فریدریش مرتس، صدراعظم جدید آلمان را در حال پنهان کردن یک بسته کوکائین در دیدارشان در قطاری به مقصد کیف نشان میدهد.
🔹رسانهها و شبکههای اجتماعی موسوم به ارزشی در ایران و الکس جونز، نظریهپرداز توطئه اهل ایالات متحده، این ادعا را بازنشر کردهاند.
🔹به نظر میرسد منبع اولیه ادعا، کاربران شبکههای اجتماعی نزدیک به روسیه باشند. سخنگوی وزارت خارجه روسیه هم آن را در تلگرام خود منتشر و سران کشورهای اروپایی را به مصرف مواد مخدر متهم کرده است.
🔹بررسی دقیقتر ویدیوها و عکسهای متعدد و باکیفیتی که از دیدار سران فرانسه، آلمان و انگلستان در قطاری به سمت کییف در روز جمعه ۹ می ۲۰۲۵ منتشر شد، نشان میدهد که این ادعا بیاساس و شاخدار است.
🔹جسم سفیدرنگِ مورد اشاره، یک دستمال کاغذی مچاله شده است که مکرون در زمان عکسبرداری آن را از روی میز برمیدارد.
🔹کاخ الیزه هم این ادعا را رد کرد و آن را اطلاعات نادرستی خواند که از سوی دشمنان فرانسه منتشر شده است.
🔹از این رو فکتنامه به این ادعا نشان «شاخدار» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🎥 حرف شاخدار امام جمعه درباره کارگران
🔹کاظم صدیقی، امام جمعه تهران، گفته کارگران در ۴۶ سال گذشته یک بار هم برای حقوق یا رنجشی که داشتند، به خیابانها نیامدهاند.
🔹این ادعا شاخدار است. در یکی از تازهترین موارد، همزمان با مراسم روز کارگر در ایران، کارگران با شعار «کارگر کارگر اتحاد اتحاد» به خیابانها آمدند.
🔹گزارشها نشان میدهد که در سال ۱۴۰۳ حدود ۲۸۰۰ مورد اعتراض کارگری در ایران انجام شده بود.
🔹همچنین، تنها در ۴۰ روز نخست امسال دستکم ۱۲ گزارش از اعتراضهای کارگری، در خبرگزاری ایلنا منتشر شده است.
🔹ویدیوهای کوتاه درستیسنجی را در کانال یوتیوب فکتنامه ببینید:
FactNameh/shorts" rel="nofollow">https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts
👈 مقاله مرتبط را در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🎙 مسابقه اسپرمها
🔹در ابتدای قسمت ۲۱۴ پادکست هفتگی فکتنامه، مانند اپیزود قبل، کمی درباره متن و حواشی انفجار بندرعباس صحبت کردیم؛ از جمله نقش اقتصادی بندر رجایی و ادعایی که درباره کمک میلیاردی علی دایی شده بود.
🔹کاظم صدیقی، امام جمعه موقت تهران، همزمان با روز کارگر، ادعای عجیبی را درباره اعتراضات کارگران در ایران بیان کرد. در این قسمت، به این ادعا نیز پرداختهایم.
🔹در ادامه، دو ادعایی را مرور کردیم که با یک مصاحبه تلویزیونی ارتباط داشت؛ نخست، برداشت نادرست رسانهها از «قرص هستهای» و دوم، ادعای شاخداری که در همان گفتگو مطرح شد.
🔹دو ادعای مقامهای جمهوری اسلامی درباره دو موضوع اقتصادی، نشانهای نادرست و نیمهدرست گرفتند که درباره آنها نیز توضیح دادهایم.
🔹ادعای ناسالم و سرطانزا بودن هندوانههای ایران از سوی یک مقام روسیه، در شبکههای اجتماعی و رسانههای فارسی بسیار پربازدید شده بود که در این قسمت توضیحاتی درباره آن دادهایم.
🔹ویدیوهایی منتشر شده که درباره تعیین جنسیت فرزند، ادعاهای مختلفی را مطرح میکند. خلاصهای از مقاله مفصل فکتنامه درباره این موضوع را در این قسمت مرور کردیم.
🔹بزرگنمایی در انتشار خبر «مسابقه اسپرمها» و ماجرای جالب این رویداد، موضوع دیگری است که درباره آن صحبت کردهایم.
🔹پیش از مرور کامنتها، دو فکتچک کوتاه درباره ماجرای لخت شدن یک نماینده مجلس مکزیک و عکسی منتسب به فرودگاه صنعا در یمن را مرور کردیم.
🔹در پایان این قسمت، یک سوژه را برای مخاطبان فکتنامه مطرح کردیم تا درستیسنجی کنند و نتیجه را برای ما بفرستند.
🎙 پادکست فکتنامه را از همه اپلیکیشنهای دریافت پادکست بشنوید.
📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.
👈 در کستباکس بشنوید
👈 در اپل پادکست بشنوید
👈 در اسپاتیفای بشنوید
00:01:40 مقدمه
00:03:48 نقش بندر رجایی در تامین کالاهای اساسی، دارو و واردات ضروری
00:07:25 ادعای نادرست درباره سفر علی دایی به بندرعباس
00:09:42 ادعای شاخدار کاظم صدیقی درباره اعتراضهای صنفی کارگران
00:17:18 ادعای نادرست رونمایی از قرص هستهای در برنامه زنده تلویزیونی
00:22:00 ادعای شاخدار درباره سطح غنیسازی برای استفاده از انرژی هستهای
00:26:38 مصرف آب و برق در ایران در مقایسه با متوسط جهانی
00:31:53 مقایسه نرخ مشارکت اقتصادی در ایران و کشورهای منطقه
00:36:22 بررسی ادعای میزان بالای نیترات در هندوانههای ایرانی
00:43:35 ادعای نادرست درباره روشهای موثر بر انتخاب جنسیت نوزاد
00:51:37 ادعاهای اغراق شده درباره مسابقه اسپرمها
00:57:00 ماجرای عکس نماینده مکزیکی که لخت شده چیست؟
00:58:26 عکس ساختگی با عنوان انفجار هواپیما در فرودگاه صنعا
00:59:38 کامنتها
🌐 @Factnameh
🎥 همه دارن اشتباه میزنن!
🔹تصویری که از صداوسیما به عنوان خاموشی بخشهایی از اروپا منتشر شده، نادرست است.
🔹یک کاربر اینستاگرام گفته مجری صداوسیما در حال نشان دادن دریا است، اما حرف این کاربر هم نادرست است.
🔹مجری صداوسیما به دریا اشاره نمیکند و اشارهاش دقیقا به خاک اسپانیا است و دریا را به جای آن، اشتباه نگرفته است.
🔹با این حال، تصویری که نشان میدهد، دستکاریشده و جعلی است و بخشهایی از آن به عمد سیاه شده است.
🔹 ویدیوهای کوتاه درستیسنجی را در کانال یوتیوب فکتنامه ببینید:
FactNameh/shorts" rel="nofollow">https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts
👈 مقاله مرتبط را در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🎙 مسابقه اسپرمها
🔹در ابتدای قسمت ۲۱۴ پادکست هفتگی فکتنامه، مانند اپیزود قبل، کمی درباره متن و حواشی انفجار بندرعباس صحبت کردیم؛ از جمله نقش اقتصادی بندر رجایی و ادعایی که درباره کمک میلیاردی علی دایی شده بود.
🔹کاظم صدیقی، امام جمعه موقت تهران، همزمان با روز کارگر، ادعای عجیبی را درباره اعتراضات کارگران در ایران بیان کرد. در این قسمت، به این ادعا نیز پرداختهایم.
🔹در ادامه، دو ادعایی را مرور کردیم که با یک مصاحبه تلویزیونی ارتباط داشت؛ نخست، برداشت نادرست رسانهها از «قرص هستهای» و دوم، ادعای شاخداری که در همان گفتگو مطرح شد.
🔹دو ادعای مقامهای جمهوری اسلامی درباره دو موضوع اقتصادی، نشانهای نادرست و نیمهدرست گرفتند که درباره آنها نیز توضیح دادهایم.
🔹ادعای ناسالم و سرطانزا بودن هندوانههای ایران از سوی یک مقام روسیه، در شبکههای اجتماعی و رسانههای فارسی بسیار پربازدید شده بود که در این قسمت توضیحاتی درباره آن دادهایم.
🔹ویدیوهایی منتشر شده که درباره تعیین جنسیت فرزند، ادعاهای مختلفی را مطرح میکند. خلاصهای از مقاله مفصل فکتنامه درباره این موضوع را در این قسمت مرور کردیم.
🔹بزرگنمایی در انتشار خبر «مسابقه اسپرمها» و ماجرای جالب این رویداد، موضوع دیگری است که درباره آن صحبت کردهایم.
🔹پیش از مرور کامنتها، دو فکتچک کوتاه درباره ماجرای لخت شدن یک نماینده مجلس مکزیک و عکسی منتسب به فرودگاه صنعا در یمن را مرور کردیم.
🔹در پایان این قسمت، یک سوژه را برای مخاطبان فکتنامه مطرح کردیم تا درستیسنجی کنند و نتیجه را برای ما بفرستند.
🎙 پادکست فکتنامه را از همه اپلیکیشنهای دریافت پادکست بشنوید.
📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.
👈 در کستباکس بشنوید
👈 در اپل پادکست بشنوید
👈 در اسپاتیفای بشنوید
🌐 @Factnameh
🔹 مقایسه نرخ مشارکت اقتصادی در ایران و کشورهای منطقه
🔹سیدمالک حسینی، معاون وزیر کار، میگوید نرخ مشارکت اقتصادی در منطقه حدود ۶۰ درصد و در کشور ما حدود ۴۱ درصد است.
🔹این آمار دقیق نیست. نرخ مشارکت اقتصادی در ایران، همین حدود و در بسیاری از کشورهای منطقه ۶۰ درصد و بالاتر است، اما اگر متوسط را به نسبت جمعیت برای کل خاورمیانه و شمال آفریقا حساب کنیم، متوسط ۴۵ درصد میشود.
🔹آنچه باعث شده متوسط آمار منطقه پایین بیاید، آمار پایین کشورهایی مانند جیبوتی، یمن، افغانستان، اردن، سوریه، ایران و عراق است که نرخ مشارکت اقتصادی در آنها حدود ۴۰ درصد یا کمتر است.
🔹بالاترین نرخ مشارکت منطقه برای کشورهای قطر، امارات متحده عربی، کویت، بحرین، عمان، اسرائیل و عربستان سعودی است که نرخ مشارکت در آنها بین ۶۴ تا ۸۷ درصد است.
🔹نرخ مشارکت اقتصادی نسبت جمعیت فعال، شامل شاغل و بیکار به کل جمعیت سن کار، یعنی جمعیت ۱۵ سال به بالا است که بر اساس گزارشهای مرکز آمار ایران در سال گذشته ۴۱ درصد اعلام شده است.
🔹بر همین اساس، فکتنامه به این اظهارات معاون وزیر کار، نشان «نیمهدرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ عکس ساختگی با عنوان انفجار هواپیمای یمنی در فرودگاه صنعا
🔹همزمان با حملات اسرائیل به فرودگاه صنعا در یمن، برخی از رسانهها و حسابهای کاربری عکسی از یک هواپیما را که به نظر میرسد آتش گرفته و مربوط به یمن است، با عنوان «عکس از خسارتهای حمله اسرائیل به فرودگاه صنعا» منتشر کردهاند.
🔹با وجود انتشار تصاویر درست از انفجارهای فرودگاه صنعا، اما این عکس، ساختگی است و با کمک نرمافزارهای هوش مصنوعی ساخته شده است.
🔹فکتنامه نیز به این ادعا که این عکس مربوط به سوختن هواپیما در فرودگاه صنعا است، نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ مصرف آب و برق در ایران در مقایسه با متوسط جهانی
🔹رسانهها در ایران به نقل از عباس علیآبادی، وزیر نیرو، نوشتهاند: «مصرف آب و برق هر ایرانی، بیش از ۲ برابر سرانه جهانی است».
🔹اینطور نیست. طبق آخرین آمارهای معتبر جهانی، ایران در سال ۲۰۲۳ با با رکورد مصرف ۳/۹۴ کیلووات ساعت به ازای هر نفر، شصت و هفتمین کشور دنیا با بالاترین سرانه مصرف برق بوده است.
🔹سرانه مصرف برق در ایران حدود ۱۰ درصد بیشتر از متوسط جهانی است.
🔹در مورد مصرف آب نیز بر اساس آمار سال ۲۰۲۱، ایران با سرانه مصرف کل ۱۱۰۷ مترمکعب به ازای هر نفر، سیزدهمین کشور در ردهبندی جهانی است.
🔹اگر مصرف خانگی آب را مبنای ردهبندی قرار دهیم، ایران با رکورد ۷۴ مترمکعب به ازای هر نفر در رتبه ۶۱ قرار میگیرد.
🔹روشن است که آنچه وزیر نیرو گفته، تصویری خلاف واقعیت ترسیم میکند و به همین دلیل فکتنامه به آن نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹 ماجرای عکس نماینده مکزیکی که لخت شده، چیست؟
🔹در شبکههای اجتماعی با انتشار عکسی ادعا شده که یک نماینده مجلس مکزیک در اعتراض به فساد در این کشور و لختکردن مردم (نشانهای از فقیر کردن مردم) لباسهای خود را درآورده است.
🔹این عکس، واقعی است اما ارتباطی به این روزها ندارد و مربوط به دسامبر ۲۰۱۳ است و داستان آن نیز متفاوت است.
🔹آن زمان در جریان تصویب قانونی جدید در صنعت نفت مکزیک، آنتونیو گارسیا، یکی از نمایندگان مخالف این لایحه، به نشانه اعتراض لباسهای خود را در صحن علنی مجلس درآورد و اقدام نمادین را به عنوان نشانهای از «لختشدن منابع طبیعی در مکزیک» انجام داد.
🔹با توجه به اینکه عکس قدیمی است و ماجرای آن هیچ ارتباطی با ادعاهای مطرحشده در شبکههای اجتماعی ندارد، فکتنامه به آن نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹 ادعاهای اغراق شده درباره مسابقه اسپرمها
🔹در شبکههای اجتماعی و رسانهها، آمده است: «مسابقه زنده اسپرمها در لسآنجلس برگزار شد».
🔹این رویداد در بسیاری از رسانههای دنیا مورد توجه قرار گرفته اما درباره ماهیت آن، بزرگنماییهایی شدهاست.
🔹از جمله اینکه این رقابت، زنده نبوده و تصاویری که از حرکت اسپرمها در یک مسیر دیده میشود نیز تصویرسازی کامپیوتری است.
🔹این رویداد را یک استارتاپ حوزه سلامت بهنام «Sperm Racing» سازماندهی کرده بود. در این مسابقه وعده داده شد که اسپرم دو دانشجو از دانشگاه جنوبی کالیفرنیا (USC) و دانشگاه کالیفرنیا در لسآنجلس (UCLA) رقابت خواهند کرد.
🔹مسیر مسابقه اسپرم، با فناوری مشابه ساخت مدارهای برد کامپیوتری درست شده و از لیتوگرافی نرم برای ایجاد الگوی کانالهای میکروسکوپی روی یک ویفر سیلیکونی استفاده میشود.
🔹برای جذابتر کردن تجربه تماشاگران، موقعیت اسپرم پیشتاز هر شرکتکننده را فریمبهفریم روی یک مسیر سهبعدی با تصویرسازی گرافیکی نمایش میدهند.
🔹این کار علاوه بر افزایش دقت در نمایش رقابت، باعث میشود که مسابقه، قابل تماشا و سرگرمکننده شود؛ چون ویدیوی خامِ مربوط به اسن مسابقه، آنهم در زیر میکروسکوپ، بهتنهایی بسیار کسلکننده است.
🔹سازماندهندگان این رویداد، هدف اصلی خود را افزایش آگاهی درباره کاهش نرخ باروری مردان اعلام کردند. آنها مدعیاند که با تبدیل سلامت باروری به یک رقابت، میتوان مردان را به سبک زندگی سالمتر ترغیب کرد.
🔹تصور عمومی از باروری این است که اسپرمها در یک رقابت شدید برای رسیدن به تخمک شرکت میکنند و سریعترین آنها موفق به باروری میشود؛ اما تحقیقات علمی نشان میدهد حرکت اسپرمها بیشتر شبیه مسابقه استقامت با مانع است، تا مسابقه سرعت.
🔹با این توضیحات و با توجه به اینکه چنین رویدادی برگزار شده اما اخبار و اطلاعات آن به شکل اغراقآمیزی منتشر شده، فکتنامه به خبرهای رسانهها از این رویداد نشان «نیمهدرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ ادعای نادرست درباره سفر علی دایی به بندرعباس
🔹این روزها همزمان با انتشار خبرهای مختلف درباره انفجار در بندر شهید رجایی، برخی از حسابها در شبکههای اجتماعی ادعا میکنند علی دایی به بندرعباس سفر کرده است.
🔹برخی نیز ادعا کردند او کمکی ۲۰ میلیارد تومانی به مردم این منطقه کرده است.
🔹علی دایی این خبر را تکذیب کرده و گفته در زمان انفجار در ایران نبوده است. ضمن اینکه هیچ گزارشی از حضور دایی منتشر نشده است.
🔹ویدیویی که برخی آن را مربوط به حضور دایی در بندرعباس میدانند، مربوط به حضور او در مسجد ابراهیمآباد در شهر اردبیل است. دایی شهریور سال گذشته برای حضور در مراسم مربی فقید خود به این مسجد رفته بود.
🔹بنابراین فکتنامه به این ادعاها درباره علی دایی نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ ادعای شاخدار آقامیری درباره سطح غنیسازی برای استفاده از انرژی هستهای
🔹سید محمودرضا آقامیری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی، در تلویزیون در پاسخ به این سوال که برای داشتن نیروگاه هستهای، چه میزان غنیسازی احتیاج داریم گفت: «۵/۱ درصد…»
🔹او در ادامه توضیح داد برای نیروگاههای آبسبک معمولی مانند بوشهر از ۳/۶ تا ۵/۱ درصد کافی است، اما نیروگاههای دیگری هم هستند که به ۲۰ درصد غنیسازی احتیاج دارند.
🔹این ادعا درست نیست. آقامیری در حالی این صحبتها را مطرح کرد که خود او دقایقی قبل از آن، کاتالوگ تبلیغاتی فناوری CANDU را در دست گرفته بود و از مزیتها آن در تولید انرژی میگفت.
🔹مهمترین شاخصه فناوری CANDU این است که «بدون ذرهای غنیسازی» و تنها با اورانیوم طبیعی فرآوریشده کار میکند.
🔹این ویژگی از نوآوریهای مهم تاریخ صنعت هستهای است و دومین نیروگاه بزرگ هستهای جهان (بروس) و تمام برق هستهای کانادا «بدون غنیسازی» تولید میشود.
🔹بنابراین فکتنامه به این اظهارات آقامیری نشان «شاخدار» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹 نقش بندر شهید رجایی در تامین کالاهای اساسی، دارو و واردات ضروری چقدر است؟
🔹رسانههای رسمی در ایران میگویند تنها ۸ درصد از کالاهای اساسی از بندر رجایی ترخیص میشود و در صورت اختلال در فعالیت این بندر نگرانی از بابت تامین کالاهای ضروری وجود ندارد.
🔹این آمار، دقیق و درست نیست؛ به اضافه اینکه ممکن است تصویری گمراهکننده از نقش بندر رجایی در تامین کالاهای ضروری ترسیم کند.
🔹سهم بندر شهید رجایی در واردات «کالاهای اساسی»، (به معنی گندم، برنج، شکر خام، روغن خام، دانههای روغنی، ذرت، کنجاله سویا، جو، حبوبات، گوشت قرمز و گوشت مرغ) در حدود ۶ درصد است.
🔹اما این بندر در واردات داروهای ضروری، مواد اولیه دارو و ملزومات پزشکی مورد نیاز ایران (بر اساس فهرست کالاهای ضروری تعیینشده در هیات وزیران) نقش زیادی دارد.
🔹بررسی دادههای گمرک در سال ۱۴۰۳ نشان میدهد ۴۵ درصد واردات داروهای ضروری، ۶۹ درصد واردات مواد اولیه دارویی و ۵۱ درصد ملزومات پزشکی مورد نیاز ایران از گمرک بندر شهید رجایی وارد کشور شده است.
🔹سهم این بندر در واردات «نهادههای دامی و کشاورزی» ضروری (بر اساس فهرست تعرفه کالاهای ضروری) بیش از ۲۰ درصد است.
🔹هنوز مشخص نیست در محدوده انفجار بندر شهید رجایی چه کالاهایی قرار داشتهاند، اما روشن است که این بندر نقش بسیار مهمی در تامین بسیاری از کالاهای ضروری در ایران دارد.
🔹با این حساب، فکتنامه به این ادعای رسانهها درباره نقش بندر رجایی، نشان «گمراهکننده» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
🌐 @Factnameh