Telegram-канал sherwin_vakili - Sherwin Vakili (شروین وکیلی): Unsorted

Sherwin Vakili (شروین وکیلی)

04 December 2023 13:36

✅ ما و سرو کاشمر

❇️ آن چیست که در میان چیتگر و سرخه‌حصار و سعدآباد و هیرکانی و آستارا و مریوان و زاگرس مشترک است؟ این که جنگل دارند و درختانی سربلند و کهنسال؟ نه، شباهتشان در آن است که این درختان طی دهه‌ها و سال‌های گذشته به دست جانورانی دوپا بریده و سوزانده و نابود شده است.
آن چیست که بین مردم ایران و این نامردمان منحطِ جنگل‌خوار و درخت‌بُر مشترک نیست؟ این که یکی خاک و درخت می‌فروشد و دیگری نمی‌فروشد؟ نه، قدری ژرف‌تر: این که ادراکی ذاتی و شهودی بنیادین در مردمان وجود دارد که باعث می‌شود زیبایی درختان را ببینند و شکوه و عظمتشان را دریابند و قدر و ارجشان را بشناسند، و در این نامردمان چنین حس و فهمی گویا نیست.
و شگفتا که این دو قطب ناهمسان در سراسر تاریخ وجود داشته‌اند. از یکسو مردم ایران زمین که برای نخستین بار کاشتن درختان را آغاز کردند و شکوهش را مقدس شمردند، و از آنسو اشموغانی که گهگاه بر این بوم و بر غلبه می‌کنند و با هرچه ارجمند و باشکوه و زیباست دشمنی دارند، اگرچه که به قدر درخت بی‌زبان و بی‌زیان باشد.
در گروه اول مشهورترین زرتشت است که سرو کاشمر را کاشت و در گروه دوم منفورترین متوکل عباسی است که آن درخت را انداخت. تنها چون توصیف عظمتش را شنیده بود. عظمتی که فردوسی کمی بعد از او چنین توصیفش کرد:
«بهشتیش خوان ار ندانی همی/ چرا سرو کشمرش خوانی همی؟
چرا کش نخوانی نهال بهشت؟/ که شاه کیانش به کشمر بکشت»
ثعالبی در کتاب «ثمارالقلوب» نوشته که این سرو وقتی از پای افتاد ۱۴۵۰ سال سن داشت و بیش از هزار گوسفند در سایه‌اش می‌آرمیدند و گوناگونی و شمار مرغانی که در شاخسارش می‌خفتند و می‌زیستند بیرون از شمار بود. وقتی متوکل فرمان داد درخت را بیندازند و برای استفاده از چوبش به سامره منتقلش کنند، زرتشتیان خراسان بر عهده گرفتند تا پنجاه هزار دینار زر بدهند تا خلیفه از این تصمیم درگذرد. اما ربط متوکل و سرو کاشمر از جنس کینه‌ی حقیر به عظمت بود و چنین چاره نمی‌شد. پس پانصد هزار دینار خرج کرد تا درخت را بیندازند و به بغداد حملش کنند. اما وقتی سرو کاشمر به یک منزلی سامره رسید، غلامان خلیفه را کشتند و آن گوساله‌ی سامری آرزوی برخورداری از آن عظمت را به گور برد. ثعالبی نام سایر دست‌اندرکاران این جنایت را نیز ذکر کرده است: امیر عبدالله بن طاهر بن طاهر، خواجه ابوالطیب، عتاب ورقاء الشاعر الشیبانی، و حسین نجار. و آورده که اینان همه مانند اربابشان متوکل مدت کوتاهی پس از انداختن سرو کاشمر مردند. و معلوم است که چرا نام و نشان این گروه باقی مانده، چون در گذر قرون لنگر لعنتی بوده‌اند و عبارت عبرتی.
این که در مغز محقر این گروه چه می‌گذشته، درست دانسته نیست، این را هم نمی‌دانیم که اهالی کاشمر چرا به عاملان خلیفه‌ اجازه دادند به شهرشان چنین جفایی کنند و آن عاملان و حمالان و کارگزارانی که در این جرم شریک بودند، چگونه تباهی و انحطاط خویش را نزد اطرافیانشان توجیه می‌کرده‌اند. اما این را می‌دانیم که بعد از آن دیگر عظمت سرو کاشمر را نداریم، و به جایش گزارشی از پلشتی فرومایگانی را داریم که سرفرازی درختان را تاب نمی‌آوردند.
امروز که از هر گوشه بانگ درافتادن درختان برخاسته، آنچه درباره‌ی سرو کاشمر می‌دانیم، عبرت‌آموز است. هم برای آنان که در این بزهکاری و تاوانش سهیم‌اند، و هم آنان که بی‌تفاوت و سست از کنارش درمی‌گذرند. اگر مردمان بر نامردمان چیره شوند، هر درختی هزار سال بعد به سرو کاشمری بدل خواهد شد، و هر سرو کاشمری اگر کرختی مردمان با آزمندی و حقارت نامردان تلاقی کند، ‌از پای خواهد افتاد.
پس اینک این ما، و این سروهای کاشمر...
«ای باغبان ای باغبان آمد خزان آمد خزان
بر شاخ و برگ از درد دل بنگر نشان بنگر نشان
ای باغبان هین گوش کن ناله‌یْ درختان نوش کن
نوحه‌کنان از هر طرف صد بی‌زبان صد بی‌زبان
... حاصل درآمد زاغ غم در باغ و می‌کوبد قدم
پرسان به افسوس و ستم: کو گلسِتان؟ کو گلسِتان؟
...جمله درختان صف زده جامه سیه ماتم زده
بی‌برگ و زار و نوحه‌گر زان امتحان زان امتحان
... گفتند: ای زاغ عدو، آن آب بازآید به جو
عالم شود پررنگ و بو همچون جنان همچون جنان
ای زاغِ بیهوده سَخُن، سه ماه دیگر صبر کن
تا دررسد کوری تو عید جهان عید جهان
(مولانا جلال‌الدین محمد بلخی)

#درخت
#سروکاشمر

@sherwin_vakili