Telegram-канал pezeshkanghanon - پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا): Unsorted

پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)

04 January 2021 14:35

💢 در ستایش نتیجه منفی

✍️ یادداشتی به قلم دکتر بابک زمانی

بی‌تردید در یک مطالعه علمی، نتایج منفی -اگر نه بیشتر- حداقل به اندازه نتایج مثبت دارای اهمیت هستند. نتیجه منفی یعنی اینکه مثلا در مطالعه روی یک دارو یا یک ماده‌ای که اثرات درمانی دارد یک گروه تحقیقاتی بعد از زحمات و هزینه‌های فراوان نتایجی را اعلام کنند که معنای آن عدم تأثیر آن درمان بخصوص باشد. از آنجا که اساسا تحقیقات برای اثبات اثربخشی یک درمان بخصوص صورت می‌گیرد یعنی این تأثیر هنوز به اثبات نرسیده و امکان منفی‌بودن نتایج هم وجود دارد و فرض بر این است که گروه تحقیقاتی هم این موضوع را اعلام خواهند کرد. اما داستان به این سادگی‌ها نیست. موضوع به این سادگی هم نیست که گروهی عامدانه و از روی اراده و بر اساس منافع خود بخواهند نتایج را به صورت مثبت تفسیر کنند و با دورکردن افراد ناباب تحقیق درستی انجام دهیم.
مداخلاتی که ذهنیات و برداشت‌های افراد در تعیین نتیجه تحقیق به عمل می‌آورند، بسیار پیچیده‌تر از اینها هستند. به همین دلایل پیچیده و به دلیل تأثیر ناخودآگاه منافع و برداشت‌ها و زمینه‌های شخصیتی افراد بر نتایج مطالعات است که روند تحقیق هرچه پیچیده و پیچیده‌تر می‌شود و اظهارنظر بر‌اساس سطوح مختلف طب بر مبنای شاهد مستلزم استانداردهای متعددی است: باید گروه شاهد وجود داشته باشد که دارونمایی شبیه داروی اصلی دریافت کرده باشند. باید تعداد بیماری که دارو را مصرف می‌کنند بر اساس دانش آمار قابل قبول باشد. بیماران در گروه شاهد باید از نظر سن و جنس و شدت بیماری شبیه بیماران در گروه اصلی باشند.
دارو و دارونما باید کاملا شبیه یکدیگر باشند و هیچ‌کس نداند که کدام بیمار داروی واقعی و کدام بیمار داروی کاذب مصرف کرده است. به‌علاوه میزان بهبودی باید بر اساس یک مقیاس واحد استاندارد و شناخته‌شده صورت بگیرد و برای اطمینان بیشتر از نتیجه حاصله باید مطالعه در چند مرکز صورت بگیرد. همه این اقدامات تنها برای جلوگیری از تقلب و ساختن اطلاعات قلابی نیستند؛ نکته بسیار بسیار مهم‌‌تر اجتناب از تأثیر نظرات و دیدگاه‌هایی است که ممکن است برخی افراد یا گروه‌ها داشته باشند به‌خصوص در کار بالینی بسیاری از گروه‌های پزشکی در مواردی خاص به‌ طور سنتی درمان‌هایی را انجام می‌دهند و به درمان‌هایی اعتقاد دارند که تاکنون به‌ طور علمی مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته‌اند و بسیاری از پزشکان در رویارویی با این روش‌ها نه‌تنها درباره آن تحقیق خاص بلکه درباره کاری که ده‌ها سال روی بیماران انجام داده‌اند به ده‌ها دستیار و فلو آموزش داده‌اند، باید قضاوت کنند. بی‌تردید چنین سابقه‌ای پیش‌فرضی عمیق در این گروه از پزشکان پدید می‌آورد که بسیاری از احتیاطات پیش‌گفته برای اجتناب از آنها طراحی شده‌اند و بالطبع این موضوع در میان افراد و گروه‌هایی که چنین سابقه آکادمیکی هم ندارند مثل معتقدین به روش‌های سنتی ابعاد بسیار عظیمی پیدا می‌کند. از همین‌جاست که می‌توان ارزش والای نتیجه منفی در تحقیقات پزشکی را باز‌شناخت و قدر گذاشت. نتیجه منفی در بسیاری از موارد معنایی ندارد جز توان فراروییدن از گفتمان و افق دیدی که همه ما مبتلا به آن هستیم. نشانه بارزی است از علاقه‌مندی به حقیقت بیش از علاقه‌مندی به خود یا دیگری. فراروییدن از پرده‌ای است که بسیاری از ما از خوف دریده‌شدن آن حتی توان اندیشیدن به آن را هم نداریم چه برسد به آنکه از تن درآورده، چشم‌ها را ببندیم و به محقق بسپاریم. نتایج منفی کاذب هم قطعا وجود دارند یعنی دارویی مؤثر ممکن است در روند تحقیقات بی‌اثر از کار در‌بیاید اما از آنجا که عوامل بسیاری باعث نشاط از نتایج مثبت می‌شوند نتایج منفی کاذب در مقایسه عددی نیستند. تبلیغ عمومی در شروع یک تحقیق، ایجاد امیدواری عمومی به موضوعی که هیچ چیز بیش از یک تحقیقات پزشکی -با تمام مختصات پیش‌گفته- نیست، همه و همه عواملی است که بهای نتیجه منفی و اعلام آن را هرچه بیشتر و بیشتر بالا می‌برد و باعث می‌شود اعلام نتیجه منفی نیازمند توانایی‌های شخصیتی -رندی- بالاتری باشد. در عوض به ‌جای تبلیغ در عرصه عمومی می‌توان چارچوب تحقیق و روش دوسر کورکردن مطالعه و استفاده از دارونما و تعداد زیاد و زمان طولانی اجرای تحقیق را نه برای عموم مردم بلکه برای جوامع علمی توضیح داد تا بتوانند به نتیجه مثبت احتمالی اطمینان کنند. در چنین مواردی تنها آن اطمینانی که از پایه‌های کارشناسی جامعه نشئت می‌گیرد و به عرصه عمومی سرازیر می‌شود باارزش و ماندگار است و به اعتمادی عمومی و تاریخی می‌انجامد.

کانال تلگرام پزشکان و قانون
📢 @pezeshkanghanon