MPSC Economics

26 April 2023 15:36

परकीय विनिमय व्यवहारांवरील बंधने/मर्यादा जर खूप मोठया प्रमाणावर असतील तर त्या व्यवस्थेला अ-परिवर्तनीय व्यवस्था (Non-Convertible System) म्हंटले जाऊ शकते.
भारतातील सधस्थिती: भारतात रूपयाच्या परिवर्तंनियेबाबत पुढील टप्पे दिसून येतात.
1) भारतात 1992 पूर्वी मोठया प्रमाणात विनिमय बंधने/नियंत्रणे होती. ही विनिमय नियंत्रणे (Exchange control) FERA कायदा. 1973 अंतर्गत लादण्यात आली होती.



2) 1992-93 च्या अर्थसंकल्पात सरकारने (LERMS) (Liberalised Exchange Rate Management System) या व्यवस्थेची घोषणा केली. त्यानुसार 1 मार्च 1992 पासून दुहेरी विनिमय दर पद्धती (Dual Exchange Rate System) लागू करण्यात आली.

🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸

MPSC Economics

26 April 2023 15:36

रुपयाची परिवर्तंनियता (Convertibility of Rupee) :

अर्थ: जगातील चलने परस्परांमध्ये विनिमयक्षम (Exchangeable) असतात. म्हणजे एका चलनाची अदलाबदल इतर चलनांमध्ये करता येते.
मात्र विविध सरकारे चलनाच्या विनिमयावर विविध बंधने/नियंत्रणे/मर्यादा(Exchange Control) टाकत असतात.
मात्र जेंव्हा एखादे चलन इतर देशाच्या चलनाच्या संदर्भात मुक्तपणे विनिमयक्षम असते व अशा विनिमयासाठी कोणत्याही प्रकारची सरकारी नियंत्रणे/मर्यादा नसते तेंव्हा ते चलन परिवर्तनीय आहे असे म्हंटले जाते.
उदा.
1) विनिमय करायच्या चलनाच्या संख्येवर बंधन नसते, म्हणजेच हवे तेवढया चलनाचा विनिमय करता येऊ शकेल.



2) विनिमय दर सरकार ठरविणार नाही. तर तो दोन्ही चालनाच्या मागणी आणि पुरवठयाच्या परस्पर संयोगाने परकीय चलन बाजारात ठरेल.



3) सर्व व्यवहारांसाठी असा बाजारात ठरलेला (Market Determined) एकच दर असेल म्हणूनच या व्यवस्थेला पूर्ण परिवर्तनीय व्यवस्था (Fully-Convertible System) असे म्हणतात.

🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀

MPSC Economics

26 April 2023 14:00

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

26 April 2023 04:40

चालू घडामोडींच्या अधिक अपडेटसाठी जॉईन करा - @Chalughadamodi

MPSC Economics

24 April 2023 20:03

https://www.snapchat.com/add/empsckatta

MPSC Economics

24 April 2023 11:34

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

23 April 2023 16:01

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

22 April 2023 14:00

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

21 April 2023 13:59

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

21 April 2023 05:53

मागील वर्षभरात स्पर्धा परीक्षा देणाऱ्या 30 हजाराहून जास्त विद्यार्थ्यांच्या पसंतीस उतरलेले तुमचे @SpardhaGram ॲप पुन्हा सुरू होत आहे, नव्या दमाने आणि नव्या अवतारात..!

लगेच खालील लिंक वरून ॲप डाऊनलोड करा : https://bit.ly/39vTCfr

सुरुवातीचे काही दिवस कोणताही कोर्स लॉन्चिंग ऑफरनुसार तुम्हास फक्त 99 मधे घेता येईल.

त्वरा करा...!

टीप: ज्यांनी जुन्या ॲप वर आधीच Registration केले होते त्यांनी आपला Registered mobile नंबर टाकून पासवर्ड 123456 असा टाकावा. किंवा forget Password प्रोसेस करून पुन्हा पासवर्ड सेट करावा.

अधिक माहितीसाठी जॉईन करा @SpardhaGram

MPSC Economics

20 April 2023 10:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

19 April 2023 14:00

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

19 April 2023 05:37

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

18 April 2023 12:53

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

17 April 2023 10:19

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

26 April 2023 15:36

याउलट, पूर्ण परिवर्तनीय व्यवस्थेवर कोणत्याही प्रकारची नियंत्रणे/मर्यादा टाकल्यास ती अंशत: परिवर्तनीय व्यवस्था (Partially Convertible System) ठरते.

उदा.
1) चलन फक्त काही व्यवहारांसाठी मुक्तपणे परिवर्तनीय असेल. उदा. फक्त वस्तूंच्या आयाती-निर्यातीसाठी किंवा फक्त सेवांच्या देवाण-घेवाणसाठी किंवा फक्त भांडवली व्यवहारांसाठी किंवा फक्त विशिष्ट वस्तु व सेवांच्या देवाण-घेवाणीसाठी.

 

2) एका पेक्षा अधिक विनिमय दरांचा वापर केला असेल तर. उदा. परदेशात मौजमजा ट्रिप्ससाठी परकीय चलन हवे असल्यास विनिमयाचा अधिक दर आकाराला जाऊ शकेल, याउलट अन्नधान्याच्या आयातीसाठी कमी दर आकाराला जाईल.

 

3) दुहेरी विनिमय दराचा (Dual Exchange Rate) वापर केला जाऊ शकतो. म्हणजेच काही सरकारी किंवा सरकार पुरस्कृत व्यवहारांसाठी सरकारी दर (Official Rate) तर इतर बिगर-सरकारी व सरकारने नियंत्रित न केलेल्या व्यवहारांसाठी बाजार दर (Market-Rate).


🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹

MPSC Economics

26 April 2023 15:36

व्यवहारतोलाची रचना :

व्यवहार तोलामध्ये चालू खात्यावरील व भांडवली खात्यावरील व्याहारांचा समावेश होतो.

चालू खात्यावर वस्तु व सेवांच्या देवाण-घेवाणीच्या व्यवहारांचा तर भांडवली खात्यावर कर्जे व गुंतवणुकीचे व्यवहारांचा समावेश होतो.

वरील तक्त्यावरुन दिसून येते की, व्यवहारतोलाच्या चालू खात्यापैकी दृश्य खाते म्हणजेच व्यापारतोल होय.

व्यवहारतोलाच्या चालू खात्याचा देशाच्या जनतेच्या उत्पन्न पातळीवर हा परिणाम प्रत्यक्षपणे तसेच फारसा वेळ न लागता दिसून येतो.

भारताने वस्तु व सेवांची आयात केल्यास खर्च होणारा पैसा देशाबाहेर जातो. तेवढया प्रमाणात लोंकांची उत्पन्न पातळी कमी होते.

भारताने वस्तु व सेवांची निर्यात केल्यास निर्यातदारांना पैसा प्राप्त होतो. तेवढया प्रमाणात लोकांची उत्पन्न पातळी वाढते.

व्यवहारतोलाच्या चालू व भांडवली खात्यांमधील शेष/तुटीची तुलना – चालू खात्यावरील शेष (surplus) हा भांडवली खात्यावरील तुटी (deficit) एवढा असावा किंवा चालू खात्यावरील तूट ही भांडवली खात्यावरील शेष एवढी असावी.

उत्पन्नापेक्षा खर्च कमी असल्यास: शेष (+चिन्ह)

उत्पन्नापेक्षा खर्च जास्त असल्यास: तूट (-चिन्ह)

MPSC Economics

26 April 2023 10:31

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

25 April 2023 05:11

चालू घडामोडींच्या अधिक अपडेटसाठी जॉईन करा - @Chalughadamodi

MPSC Economics

24 April 2023 14:00

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

23 April 2023 16:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

23 April 2023 08:01

मागील वर्षभरात स्पर्धा परीक्षा देणाऱ्या 30 हजाराहून जास्त विद्यार्थ्यांच्या पसंतीस उतरलेले तुमचे @SpardhaGram ॲप पुन्हा सुरू होत आहे, नव्या दमाने आणि नव्या अवतारात..!

लगेच खालील लिंक वरून ॲप डाऊनलोड करा : https://bit.ly/39vTCfr

सुरुवातीचे काही दिवस कोणताही कोर्स लॉन्चिंग ऑफरनुसार तुम्हास फक्त 99 मधे घेता येईल.

त्वरा करा...!

टीप: ज्यांनी जुन्या ॲप वर आधीच Registration केले होते त्यांनी आपला Registered mobile नंबर टाकून पासवर्ड 123456 असा टाकावा. किंवा forget Password प्रोसेस करून पुन्हा पासवर्ड सेट करावा.

अधिक माहितीसाठी जॉईन करा @SpardhaGram

MPSC Economics

22 April 2023 10:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

21 April 2023 10:29

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

20 April 2023 14:00

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

19 April 2023 16:12

मागील वर्षभरात स्पर्धा परीक्षा देणाऱ्या 30 हजाराहून जास्त विद्यार्थ्यांच्या पसंतीस उतरलेले तुमचे @SpardhaGram ॲप पुन्हा सुरू होत आहे, नव्या दमाने आणि नव्या अवतारात..!

लगेच खालील लिंक वरून ॲप डाऊनलोड करा : https://bit.ly/39vTCfr

सुरुवातीचे काही दिवस कोणताही कोर्स लॉन्चिंग ऑफरनुसार तुम्हास फक्त 99 मधे घेता येईल.

त्वरा करा...!

टीप: ज्यांनी जुन्या ॲप वर आधीच Registration केले होते त्यांनी आपला Registered mobile नंबर टाकून पासवर्ड 123456 असा टाकावा. किंवा forget Password प्रोसेस करून पुन्हा पासवर्ड सेट करावा.

अधिक माहितीसाठी जॉईन करा @SpardhaGram

MPSC Economics

19 April 2023 10:34

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

18 April 2023 14:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

17 April 2023 14:02

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

16 April 2023 14:00

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics