marathi | Education

Telegram-канал marathi - मराठी व्याकरण

208706

आम्ही आपले मराठी भाषेचे शब्दभांडार, आकलन आणि व्याकरणची समज वाढवण्यासाठी , विस्तारित करण्यासाठी मदत करू , आजच आपल्या मित्रांनाही आपल्या चॅनेल वर आमंत्रित करा. लगेच जॉईन करा @Marathi

Subscribe to a channel

मराठी व्याकरण

सरळसेवा, तलाठी, पोलीस भरती आणि यासारख्या सर्व विद्यार्थ्यांसाठी खुशखबर !! सर्वाधिक विश्वसनीय मो. रा. वाळंबे यांच्या पुस्तकाची सरळसेवा भरतीसाठी विशेष आवृत्ती.

खालील लिंकवर आताच नोंदणी करा व आकर्षक सवलत व घरपोच सेवा मिळवा
www.nitinprakashan.com

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷३) अनुकरणवाचक शब्द :- 🌷🌷 

ज्या शब्दांमध्ये एखाद्या ध्वनिवाचक शब्दांची पुनरावृत्ती झालेली असते, अशा शब्दांना अनुकरणवाचक शब्द असे म्हणतात. काही शब्दात एखाद्या ध्वनीवाचक शब्दाची पुनुरुक्ती साधलेली असते.     

उदाहरणार्थ  

बडबड, किरकिर, गुटगुटीत, कडकडाट, गडगडाट, फडफड, खदखदून, तुरुतुरु, चूटचूट, गडगड, वटवट अशा शब्दांना अनुकरणवाचक शब्द असे म्हणतात. 

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷२) अंशाभ्यस्त शब्द :-    

जेव्हा पूर्ण शब्द हा जोडशब्दात जशाच्या तसा पुन्हा येतो एखादे अक्षर बदलून येतो तेव्हा त्या जोडशब्दांना अंशाभ्यस्त शब्द असे म्हणतात.

उदाहरणार्थ  

अदलाबदल, उभाआडवा, लाडीगोडी, सोक्षमोक्ष, जिकडेतिकडे, गोडधोड, गडबड, दगडबिगड, घरबीर, शेजारीपाजारी, झाडबीड, बारीकसारीक, उरलासुरला, आडवातिडवा, अर्धामुर्धा, अघळपघळ, दगडबिगड, गोडधोड, किडूकमिडूक, घरबीर, उद्याबिया इत्यादी      

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷क) अभ्यस्त शब्द :-      

एखाद्या शब्दांत एका शब्दाची अथवा काही अक्षरांनी पुनरावृत्ती झालेली असते. अशा शब्दांना 'अभ्यस्त शब्द' असे म्हणतात.     

घरघर, हळूहळू, शेजारीपाजारी, दगडबीगड, यासारख्या शब्दात एकाच शब्दाचा किंवा काही अक्षरांची पुनरावृत्ती किंवा वित्व होऊन हे शब्द बनलेले असतात.        

अभ्यस्त म्हणजे वित्व किंवा दुप्पट करणे असा होतो.            

उदा.  

शेजरीपाजारी, किरकिर इ.  

अभ्यस्त शब्दाचे तीन प्रकार असतात.     

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷साधित शब्द 🌷🌷

सिद्ध शब्दाला म्हणजेच धातूच्या पूर्वी उपसर्ग किंवा नंतर प्रत्यय लागून 'साधित शब्द' तयार होतो.          

कर यासारख्या सिद्ध धातूपासून करू, करून, कर्ता, करणारा, होकार, प्रतिकार, यासारखे शब्द बनवितात त्यांना साधित शब्द असे म्हणतात.               

साधित शब्दांचे पुढील चार प्रकार पडतात. 

🌷अ) उपसर्गघटित :- 

मूळ शब्दाच्या मागे एक किंवा अधिक अक्षरे लावून काही साधित शब्द बनवितात. या अक्षरांना उपसर्ग असे म्हणतात.  

शब्दाच्या पूर्वी जी अक्षरे जोडली जातात त्यांना उपसर्ग असे म्हणतात तसेच अशी अक्षरे जोडून जे शब्द तयार होतात त्या शब्दांना 'उपसर्ग घटित शब्द' असे म्हणतात.  

शब्दांच्या पूर्वी उपसर्ग लागून जे शब्द तयार होतात त्यांना उपसर्गघटीत शब्द असे म्हणतात. 

उदाहरणार्थ  

आ + हार = आहार, याचप्रमाणे विहार, परिहार, विहार, अपहार, संहार, उपहार, प्रहार, उपाहार इत्यादी  

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷अ) परकीय किंवा विदेशी शब्द

🌿इंग्रजी शब्द –       

टेबल, पेपर, मार्क, नंबर, टीचर, सर, म्याडम, ऑफीस, ट्रेन, रेल्वे, बस, टिकीट, इयव्हर, मोटर, कडक्टर, स्टेशन, पोस्ट, कार्ड, पार्सल, नर्स, डॉक्टर, पेशंट, इंजेक्शन, हॉस्पिटल, शर्ट, पैंट, बटन, बट, बॉल, ड्रेस, ग्लास इत्यादी. 

🌿पोर्तुगीज शब्द –     

बटाटा, तंबाखू, पगार, बिजागरे, कोबी, हापूस, फणस इत्यादी. 

🌿फारसी शब्द –      

खाना, सामान, हकीकत, अत्तर, अब्रू, पेशवा, सौदागर, कामगार, गुन्हेगार, फडणवीस इत्यादी.                

🌿अरबी शब्द –

अर्ज, इनाम, हुकूम, मालक, मौताज, नक्कल, जबाब, उर्फ, पैज, मजबूत, वाद, मदत, बदल इत्यादी   

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷इ) देशी किंवा देशज शब्द -     

महाराष्ट्रातील मूळ रहिवाशांच्या बोलीभाषेमधील वापरल्या जाणार्या शब्दांना 'देशी शब्द' असे म्हणतात.    

उदाहरणार्थ       

झाड, दगड, धोंडा, घोडा, डोळा, डोके, हाड, पोट, गुडघा, बोका, रेडा, बाजरी, वांगे, लुगडे, झोप, खुळा, चिमणी, ढेकुण, कंबर इत्यादी. 

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷सिद्ध शब्दांचे चार प्रकार पडतात पुढीलप्रमाणे :-🌷🌷   

अ) तत्सम शब्द -          

जे संस्कृत शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बदल न होता आले आहेत त्यांना 'तत्सम शब्द' असे म्हणतात. 

उदाहरणार्थ           

कवि, मधु, गुरु, पिता, पुत्र, कन्या, वृक्ष, पुरुष, धर्म, सत्कार, समर्थन, उत्सव, पुष्प, जल, प्रीती, कर, ग्रंथ, पृथ्वी, भूगोल, विद्यवान, भगवान, परंतु, यद्यपि, यथामती, कर्ण, पर्ण, अरण्य, हस्त, मस्तक, कर्म, अग्नी, नदी, कमल इत्यादी       

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌿🌿शब्दसिद्धी 🌿🌿

शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे सिद्ध कसा झाला आहे यालाच 'शब्दसिद्धी' असे म्हणतात.       

शब्दांचे दोन प्रकार आहेत.      

१) सिद्ध शब्द  

२) साधित शब्द       

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷व्यंजना (व्यंगार्थ) 🌷🌷     

मूळ अर्थाला बाधा न आणता दुसरा अर्थ व्यक्त करण्याची शब्दाची जी शक्ती असते तिला व्यंजना असे म्हणतात. या शक्तीने प्रकट होणा-या अर्थाला व्यंगार्थ असे म्हणतात.  

उदाहरणार्थ      

१) समाजात वावरणारे असले साप ठेचून काढले पाहिजेत.         

२) भुंकणारे कुत्रे चावत नसतात.       

३) निवडणुका आल्या कि कावळ्याची कावकाव सुरु होते.         

४) समाजातील असल्या जळवा वेळीच नष्ट केल्या पाहिजेत.        

५) घड्याळाने पाचचे ठोके दिले.     

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

भारतीय रेल्वेच्या इंटिग्रल कोच फॅक्टरी, चेन्नई (Integral Coach Factory) यांच्या आस्थापनेवरील विविध पदांच्या एकूण १०१० जागा भरण्यासाठी पदांनुसार पात्रताधारक असणाऱ्या उमेदवारांकडून ऑनलाईन पद्धतीने अर्ज मागविण्यात येत आहेत.
विविध पदांच्या एकूण १०१० जागा
 प्रशिक्षणार्थी (शिकाऊ) पदांच्या जागा
शैक्षणिक पात्रता – पदांनुसार सविस्तर शैक्षणिक पात्रतेकरिता कृपया मूळ जाहिरात डाऊनलोड करून पाहावी.
अर्ज करण्याची शेवटची तारीख – दिनांक ११ ऑगस्ट २०२५ पर्यंत ऑनलाईन पद्धतीने अर्ज करता येतील.
अधिक माहितीसाठी कृपया मूळ जाहिरात डाऊनलोड करून वाचन करणे आवश्यक आहे.

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌿नामसाधित शब्दयोगी अव्यय – 

कडे, मध्ये प्रमाणे, पूर्वी, अंती, मुळे, विषयी इ.         

🌿विशेषणसाधित शब्दयोगी अव्यय – 

सम; सारखा, सहित, समान, योग्य, विरुद्ध  इ.

🌿धातुसाधित शब्दयोगी-  

अव्यय करीता, देखील, पावेतो, लागी, लागून इ.  

🌿क्रियाविशेषणसाधित शब्दयोगी अव्यय – 

खालून, मागून, वरून, आतून, जवळून इ.     

🌿संस्कृत शब्दसाधित – 

पर्यंत, विना, समक्ष, समीप, परोक्ष इ.

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷११. साहचर्यवाचक – 🌷🌷           

बरोबर, सह, संगे, सकट, सहित, सवे, निशी, समवेत इ.       

🌷🌷१२. भागवाचक 🌷🌷–            

पैकी, पोटी, आतून      

🌷🌷१३. विनिमयवाचक –  🌷🌷      

बद्दल, ऐवजी, जागी, बदली इ.      

उदा.  

१) त्याच्या जागी मी खेळतो.

२) सूरजची बदली पुण्याला झाली.         

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷९. संग्रहवाचक –  🌷🌷          

सुद्धा, देखील, हि, पण, बरिक, केवळ, फक्त इ.        

उदा.  

१) मी देखील त्या कार्यक्रमात सहभागी होईल.

२) रामही भक्तासाठी धावून येईल.

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷७. योग्यतावाचक –🌷🌷        

योग्य, सारखा, जोगा, सम, समान, प्रमाणे, बरहुकूम इ.          

उदा.  

१) तो ड्रेस माझा सारखा आहे.

२) आम्ही दोघे समान उंचीचे आहोत.        

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷ड) सामासिक शब्द :-🌷🌷

जेव्हा दोन किंवा अधिक शब्द एकमेकांमधील परस्पर संबंधामुळे एकत्र येऊन तयार होणार्या शब्दाला 'सामासिक शब्द' असे म्हणतात.         

उदा.  

देवघर, पोळपाट इ. 

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷कधी कधी पहिल्या नामाच्या अर्थाचेच नाम जोडून विरुक्ती होते.  🌷🌷

उदाहरणार्थ  

कागदपत्रे, कामगाज, कपडालत्ता, बाजारहाट, साजशृंगार, बाडबिस्तरा इत्यादी            

फारसी + फारसी = अक्कलहुशारी, डावपेच, जुलूमजबरी  

फारसी + मराठी = अंमलबजावणी, कागदपत्रे, खर्चवेच, मेवामिठाई, बाजारहाट इत्यादी  

मराठी + फारसी = दंगामस्ती, थटामस्करी, धनदौलत, मानमरातब, रीतरिवाज,

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷अभ्यस्त शब्दाचे तीन प्रकार असतात.  🌷   

१) पूर्णाभ्यस्त शब्द :-          

एक पूर्ण शब्द पुन्हा पुन्हा येवून एक जोडशब्द बनतो तेंव्हा त्याला पुर्नाभ्यस्त शब्द असे म्हणतात.         

उदा.     

जो जो, क्षणक्षण, आतल्या आत, कळकळ, मळमळ, बडबड, बारीक बारीक, समोरासमोर, हळूहळू, पुढेपुढे, पैसाच पैसा, मजाच मजा, हिरवेहिरवे इ.

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷ब) प्रत्ययघटित शब्द :-      

प्रत्ययघटीत शब्द शब्दांच्या किंवा धातूच्या पुढे एक किंवा अधिक अक्षरे लावून काही शब्द तयार होतात अशा अक्षरांना प्रत्यय असे म्हणतात.  

धातूच्या किंवा शब्दांच्या पुढे एक किंवा अधिक अक्षरे लावून प्रत्यय तयार होतात व तयार होणार्‍या शब्दांना 'प्रत्ययघटित शब्द' असे म्हणतात.

जन या धातूला प्रत्यय लागून जनन, जननी, जनता, जन्य यासारखे शब्द बनतात. या शब्दात न,क,ता,नी,य हे प्रत्यय होत. अशा त-हेचे प्रत्यय लागून बनलेल्या शब्दांना प्रत्ययघटीत शब्द असे म्हणतात.        

उदा.  

जनन, जनक, जननी, जनता, झोपाळू, ओढा         

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷ब. स्वदेशी शब्द ( परप्रांतीय भारतीय शब्द ) 

🌿कानडी शब्द –    

तूप, कुंची, हंडा, भांडे, अक्का, गाजर, भाकरी, अण्णा, पिशवी, खोली, बांगडी, लवंग, चाकरी, पापड, खलबत्ता, किल्ली, चिंधी, गुढी, विळी, आई, रजई, तंदूर, चिंच, खोबरे, कणीक, चिमटा, नथ इत्यादी    

🌿गुजराती शब्द –   

घी, दादर, शेट, दलाल, डबा, रिकामटेकडा इत्यादी     

🌿तामिळी शब्द –

चिल्लीपिल्ली, सार, मठ्ठा इत्यादी    

🌿तेलगु शब्द –

ताळा, शिकेकाई, अनरसा, किडूकमिडूक, बंडी, डबी इत्यादी

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷ई) परभाषीय शब्द –  

संस्कृत व्यतिरिक्त इतर भाषांमधून मराठीत आलेल्या शब्दांना 'परभाषीय शब्द' असे म्हणतात.

याचे दोन उपप्रकार पडतात.      

अ. परकीय किंवा विदेशी शब्द  

ब. स्वदेशी शब्द (परप्रांतीय भारतीय शब्द)

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷आ) तद्भव शब्द -    

जे शब्द संस्कृत मधून मराठीमध्ये येताना त्यांच्या मूळ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दांना ' तद्भव शब्द' असे म्हणतात.

उदाहरणार्थ  

कान, चाक, आग, पान, विनंती, घर, पाय, भाऊ, सासू, सासरा, गाव, दुध, घास, कोवळा, ओठ, घाम, काम, इत्यादी     

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷१) सिद्ध शब्द :-        

शब्द जसा आहे तसाच त्याचा भाषेत उपयोग केला म्हणजे त्या शब्दाला सिद्ध शब्द म्हणतात.      

सिद्ध, साधित, उपसर्ग, प्रत्यय जा, ये, कर, बस, बोल, पी यासारखे मूळ धातू किंवा शब्द भाषेत असतात त्यांना सिद्ध शब्द असे म्हणतात.           

उदा.

ये, जा, पी, उठ, कर, गा इ.            

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷लक्षणा (लक्षार्थ)   🌷🌷

शब्दाच्या मूळ अर्थाला बाधा येत असेल तर त्याला जुळेलसा दुसरा अर्थ घ्यावा लागतो, शब्दाच्या या शक्तीस लक्षणा शक्ती असे म्हणतात व या शक्तीमुळे प्रगट होणा-या अर्थास लक्षार्थे असे म्हणतात.  

ज्या शब्दशक्तीमध्ये शब्दांचा मूळ अर्थ लक्षात न घेता, त्याच्याशी सुसंगत असा दुसराच अर्थ घ्यावा लागतो. मनात शंका येते, हे कसे शक्य आहे तेव्हा ती शब्द लक्षणा असते.         

उदा.              

आम्ही ज्वारी खातो.  

याचा अर्थ आम्ही ज्वारीपासून केलेले पदार्थ खातो. शब्दाचा मूळ अर्थ न घेता त्याला साजेसा जो दुसरा अर्थ घेतला जातो त्याला ‘लक्ष्यार्थ’ म्हणतात.    

उदाहरणार्थ          

1) बाबा ताटावर बसले.      

2) घरावरून हत्ती गेला.       

3) आम्ही आजकाल ज्वारी खातो.  

4) मी शेक्सपिअर वाचला.          

5) सूर्य बुडाला.        

6) पानिपतावर सव्वा लाख बांगड्या फुटल्या. 

 

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷शब्दांच्या शक्ती🌷🌷

🌿अभिधा ( वाच्यार्थ )

अर्थ व्यक्त करण्याची शब्दाची जी शक्ती असते तिला अभिधा असे म्हणतात. या अभिधा शक्तीच्या सहाय्याने प्रगट होणा-या अर्थास वाच्यार्थ असे म्हणतात.  

उदाहरणार्थ   

१) साप मारायला हवा.  

२) मी एक लांडगा पाहिला.  

३) आमच्याकडे एक अमेरिकन कुत्रा आहे.  

४) बाबा जेवायला बसले.  

५) घरात फार जळवा झाल्या आहेत.  

६) आम्ही गहू खरेदी केला.     

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷शुद्ध शब्दयोगी अव्यय –🌷🌷           

च, देखील, ना, पण, मात्र, सुद्धा, हि - अशी शब्दयोगी अव्यय आहेत कि ती शब्दाला जोडून येताना मागील शब्दांची सामान्यरूपे, होत नाहीत, अशा शब्दयोगी अव्ययांना शुद्ध शब्दयोगी अव्यये असे म्हणतात. या शुद्ध शब्दयोगी अव्ययामुळे, मागील शब्दांच्या अर्थास विशेष जोर येतो.

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷१४. दिक्वाचक –  🌷🌷    

प्रत, प्रती, कडे, लागी इ.         

उदा.  

१. या पेपरच्या दहाप्रत काढून आण.

२. त्याच्याकडे पैसे दिले आहेत मी.

🌷🌷१५. विरोधवाचक –🌷🌷     

विरुद्ध, वीण, उलटे, उलट इ.        

उदा.  

१) भारताविरुद्ध आज पाकिस्तानची मॅच आहे.

२) त्याने उलट माझीच माफी मागितली.   

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷१०. संबंधवाचक – 🌷🌷 

विशी, विषयी, संबंधी इ.             

उदा.  

१) देवाविषयी आपल्या मनात फार भक्ति आहे.

२) त्यासंबंधी मी काहीच बोलणार नाही.      

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷८. कैवल्यवाचक –  🌷🌷      

च, मात्र, ना, पण, फक्त, केवळ इ.          

उदा.  

१) विराटच आपला सामना जिंकवेल.

२) किरण मात्र आपल्या सोबत येणार नाही.    

Читать полностью…

मराठी व्याकरण

🌷🌷६. तुलनावाचक –  🌷🌷     

पेक्षा, तर, तम, मध्ये, परिस इ.        

उदा.  

१) माणसांपेक्षा मेंढर बरी.

२) गावामध्ये संजय सर्वात हुशार आहे.           

Читать полностью…
Subscribe to a channel