1259
📚📚📚 کاناڵێک بۆ فێرکاریی زمانی کوردی و هەروەها بۆ ناساندنی شاعیران و نووسەران.☟ @f_zimanikurdi دەستپێکی کاناڵ: https://t.me/f_zimanikurdi/200
هەواڵێکی دڵخۆشکەر 🥳: ئاسۆسۆفت خزمەتگوزاری دەرهێنانی دەق لە وێنە 🖼 بۆ بۆتی تێلیگرام 🤖 زیاد دەکات!
هەواڵێکی دڵخۆشکەر 🥳: ئاسۆسۆفت خزمەتگوزاری دەرهێنانی دەق لە وێنە 🖼 بۆ بۆتی تێلیگرام 🤖 زیاد دەکات!
ئێمە زۆر دڵخۆشین بە ڕاگەیاندنی نوێترین پێشکەوتنی بۆتی تێلیگرامی ئاسۆسۆفت، کە زیادکردنی خزمەتگوزاری دەرهێنانی دەقە لە وێنە (OCR). ئەم تایبەتمەندییە نوێیە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات کە بە ئاسانی دەق لە وێنەکان دەربهێنن و بەکاریبهێنن، ئەمەش دەبێتە هۆی ئاسانکارییەکی زۆر لە کارەکانی ڕۆژانەیاندا. 🚀
ئاسانکاری و خێرایی لە دەرهێنانی دەق ⚡️
ئیتر پێویست ناکات کات بە نوسینەوەی دەقی ناو وێنەکان بەسەر ببەیت! بەهۆی تایبەتمەندییە نوێیەکەی ئاسۆسۆفتەوە، دەتوانیت بە خێرایی دەقەکان لە وێنەکان دەربهێنیت، چ وێنەی بەڵگەنامە 📄 بێت، چ سکرینشۆتی نووسین 📝 بێت، یان هەر وێنەیەکی تر کە دەقی لەسەر بێت. ئەمەش بە شێوەیەکی بەرچاو کات و هەوڵت دەپارێزێت و ڕێگەت بۆ خۆش دەکات بۆ ئەنجامدانی کارەکانی تر. ✅
زمانی چاکچی وشەگەلێکی ھەیە کە لە ژمارەیەکی زۆر مۆرفیم پێکھاتووە: وشەی "təmeyŋəlevtpəγtərkən" لە ھەشت مۆرفیمی t-ə-meyŋ-ə-levt-pəγt-ə-rkən پێکھاتووە کە دەکرێ ئاوا لێک بدرێتەوە:
SG.SUBJ-great-head-hurt-PRES (زیان، سەر، گەورە) واتە «ژانەسەرێکی سەیرم ھەیە». مۆرفۆلۆجی ئەم جۆرە زمانانە بە ھەر دەنگدار و بێدەنگێ ڕێ دەدا کە وەک مۆرفیم دەور بگێڕێ.
مێژووی مۆرفۆلۆجی بۆ زمانەوانی ھیندی کەونارا، پانینی دەگەڕێتەوە کە ٣٬٩٥٩ قانوونی مۆرفیمی زمانی سانسکریتی لە کتێبی Aṣṭādhyāyīدا کۆ کردۆتەوە. مۆرفۆلۆجی زمانی عەرەبیش، لە لایەن "مرح الاروە، احمد ب و علی مسعود"، بۆ ١٬٧٠٠ ساڵ پێش دەگەڕێتەوە.
(ئەو بابەتانەی وەرگیراو لە زانستپەروەرانی کوردە)
کاری سەرەکی زمانەوان بۆ لێکۆڵینەوە لە مۆرفۆلۆجی زمانێک بریتییە لە: شی کردنەوەی ڕستە، دۆزینەوەی مۆرفیمەکان و وشەکان و دەستە-دەستە کردنیان بە پێی پۆلێنەکانی ڕێزمانی ئەو زمانە.
مۆرفۆلۆجی بریتییە لە زانستی لێکۆڵینەوە لە وشەکانی زمان. ئەم بەشەی زمانەوانی لە چۆنیەتی پێکھاتنی وشەکان، بنوشەکان، لکێنەکان یان دابڕەکان، پێشگر و پاشگرەکان و ھتد دەکۆڵێتەوە. لە مۆرفۆلۆجیشدا، وەکوو ھەموو بوارێکی زانستی، ھێندێک چەمکی گرینگ و تایبەتی ھەن.
بۆ نموونە، دەنگناسی ساغیدەکاتەوە کە «ژ» دەنگێکی سەرەکییە (فۆنیم) لە زمانی کوردیدا؛ ئەو دەنگە دەنگێکی «خشۆک»ە، لە سازکردنیدا، سەری زمان دەچێت بۆ سەر سەختەمەڵاژ، پشتەوەی زمانیش بەرەو مەڵاشوو بەرز دەبێتەوە. لە لایەکی دیکەوە فۆنۆلۆجی لەوە دەکۆڵێتەوە کە دەنگی «ژ» لە کوێی وشەکاندا دێ. ھەر لەم پێوەندییەشدا، وەڵامی پرسیارێکی ئاوا دەداتەوە:
Читать полностью…
فۆنۆلۆجی
فۆنۆلۆجی یان واچناسی
(بە ئینگلیزی: Phonology) یەکێک لە لق وپۆکانی زمانەوانییە کە دەپەرژێتە سەر سیستەمی دەنگی زمان و جێ و شوێنی توخمەکانی دەنگ لە زنجیرەی وتەدا دەسنیشان دەکا.
لەم لقەدا، لە بابەتی وەک دەنگ، فۆنیم، بڕگە، وشە، سترێس، نەزم (ئاھەنگ) و کێشی ھۆنراوە قسە دەکرێت.
#ئیتمۆلۆژی (Etemology)
ئیتمۆلۆژی واتە بنەمای وشە یان ڕەچەڵەکی وشە.
ئەم چەمک و زاراوەیە پتر لە زمانەوانیدا بەکار دێت.
لێرەدا وشەی ڕەچەڵەک جیاوازە لە وشەی ڕەچەڵەکی مانای #ئۆرجیناڵ Original
#ئیتمۆلۆژی لە عەرەبیدا (علم الاشتقاق وٲصل الکلمة).
لە یۆنانیدا (Etumes) واتە ڕاستەقینە (logy) واتە لێکۆڵینەوە، یان زانست.
هەر دوو وشەکە بەسەریەکەوە واتەی زانستی ڕەچەڵەکی وشەکەیە.
ئەم زاراوەیە ئەمڕۆ مانای: گەڕان بەدوای ڕەچەڵەکی وشەکان و پێشکەوتنیان لە سەرەتای دەرکەوتنیانەوە تا ئەمڕۆ، دەگەیەنێت.
#فێردیناند_دی_سوسێر لە تۆژینەوە زمانەوانییەکاندا بایەخێکی تایبەتی بەم زاراوەیە دەدات.
کاناڵی زاراوە زانستییەکان.
@fzk_z_s
4_وەر بە مانای تێکەڵ بوون وەکوو ، وەردان، دەست وەردان
هەروەها چەندین واتای دیکەش کە لێرەدا پێویست بە ناو هێنانیان ناکات چون پێوەندی بە باسەکەوە نییە، ئەوەی گرینگ بوو واتای یەکەمی "وەر" بە مانای گەورە بوو کە باسی لێکرا
ئامادەکردنی ڕامان.
@f_zimanikurdi
بەڵام ماناکانی دیکەی وەر
2_وەر بەواتای دەور ، گرد ، گەڕان
وەکووە بەکارهێنانی لەم وشانەدا
وەرچەرخان ، وەرەگەڕان ، لە فارسیشدا وەکوو ، دانشوەر و ...
وشەی کیشوەر ، کێشوەر ، کەشوەر
لێرەدا هەر لە ڕووی بڕگەکانیەوە دەر دەکەوێت کە پێکهاتەی وشەکە ( کیش+ وەر) یا (کێش+ وەرە) یا (کەش + وەر)ە
بەڵام کیش چییە ، وەر چییە
کەش لە کوردیدا بەو جێگایە دەوترێت لە باری کشت وکاڵییەوە ئاوەدان دەکرێتەوە، واتە دەکێڵدرێت
(فارس گوتەنی کشت دەکرێت)
بۆ زانیاریتان وشەگەلی کەش ، کەش و هەوا ، کەشاو ، کەشاوەرز ، کشت و کاڵ و (کشت ) یش لە فارسیدا لە هەمان ڕیشەن
بەڵام پاشگری وەر
وەر لە زمانی کوردی و فارسیشدا بوونی هەیە و بە چەندین مانا هاتووە
بۆ نموونە ئەگەر وشەکە لە ناو و پاشگر پێک هاتبوو ، دەبێ به تەواوەتی مانای ناوەکە و پاشگرەکەش بزانین ،ئەگەر مانای پاشگرەکەمان نەزانی دەبێت لانیکەم ڕۆڵەکەی بزانین کە ئەم پاشگرە چی درووست دەکات بۆ ئەم کارەش پێویستە چاو لە نموونەی هاوشێوەی بکرێت
Читать полностью…
رێنووسی دەنگەزمان
(ئۆرتۆگرافیorthography):
زانستی رێنووسی زمان، واتە: چۆن وبە چ شێوازێ وژی زمان وێنا بکەین.
ئێستاکە دەنگی وژی زمانی کوردی بەرێنووسی عەرەبی وشێوەی زمانی فارسی دەنووسرێن .
کەمێکیش بە رێنووسی سریانی وئەرمەنی نووسراون .ئێستاکە بەرێنووسی لاتین لە زۆر شوێندا زۆربەی نووسەران نووسینەکانیان دەنووسن.
چەن وژێکی زمانی کوردی کە لە رێنووسی عەرەبیدا بێژەیان دەرنەدەکەوت ،بەرێنووسی لاتین بەجوانی بزوێنیان دەردەکەوێت..
ئەگەر کورد کیان و دەسەڵاتی بەرەوامی هەبووبا ،بێگومان رێنووسی تایبەت بەزمانمان هەبوو .
هەرئەوەش وایکردووە کە چەندین رێنووس ،زمانەکەشمان چوارپارچە بکات .رێنوسی فارسی وعەرەبی ولاتینی وسریانی ،
رێنوسی یەکگرتوو ،بەرەبەرە زمانی یەکگرتووش بەدوای خۆیدا دێنێ.
٭٭٭٭٭٭
کۆتایی بەشی یەکەم
دەنگەناسی زمان
(فۆنۆلۆژی phonology):
ئەم زانستە بریتییە لە،ناسین و دابەشکردنی دەنگەکانی زمان و جۆری دەربڕین تەواوی وژ(واج)ی زمانی کوردییە.لێکدانەوەی وژەکان (واج ها)لە تێکڕای زاراوە کوردییەکان لە رووی جیاوازی بێژە و دەربڕیندا.
بۆوێنە: وژی (د ڐd)لە هۆرامی وسۆرانی،
وژی(ل ڵl )لەکرمانجی ژوورو.
هێشتا رێنوسی عەرەبی و لاتینی نەیتوانیوە زۆربەی دەنگی زمان و ئاوازی زمانی کوردی وەک خۆی لە چوارچێوەی پیت دا بنەخشێنێ.
سروشتی کوردستان چەندە چڕ وپڕە لەرووی دەنگەوە ،زمانی کوردیش بەگشتی پڕاوپڕە لە دەنگ .
واتە سی وحەوت وژ بۆ نوسینی زمانی کوردی بەس نییە
مۆرفۆلۆجی لەم چەشنە پرسیارانە دەکۆڵێتەوە: وشە چییە؟ مۆرف، مۆرفیم و ئەلەمۆرف چین؟ وشەی «تێکھەڵچوونەوە»، بۆ نموونە، لە چەند وشەی بچووکتر، یان لە چەند مۆرف و مۆرفیم پێکھاتووە؟
ئەم وتارە چەند وشەی تێدایە، چۆن دەزانین و پێوانەمان چییە؟ بە چەند شێوە ئێمە دەتوانین وشەی نوێ لە زمانی کوردیدا داتاشین و دروست بکەین؟ مۆرفۆلۆجی لە وڵامی ئەم پرسیارانە و پرسیاری لەم چەشنە دەگەڕێ. مۆرفۆلۆجی لە دوای ئەوە دەگەڕێ کە یاسای ڕێک کەوتن، پێکەوەلکان، تێکەڵ بوون و تێکبەزینی وشەکان دیاری بکا. لەم ڕووەوە، مۆرفۆلۆجی وەکوو بەشێکی گرینگی ڕێزمان (گرامێر) چاوی لێدەکرێ.
مۆرفۆلۆجی (زمانەوانی):
ئەم وتارە سەبارەت بە مۆرفۆلۆجی لە زمانەوانیدا نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە مۆرفۆلۆجی.
مۆرفۆلۆجی یا پێکھاتەناسی وشە (بە ئینگلیزی: Morphology) بەشێکە لە ڕێزمان کە لە پێکھاتنی وشە دەکۆڵێتەوە. بە واتایەکی تر، مۆرفۆلۆجی دەپەرژێتە سەر ناسینی مۆرفیمەکان و چۆنیەتی پێکەوەنیشتنیان لە ناو ڕستەدا.
بۆچی دەنگی «ژ» لەم وشانەدا ھەیە، وەکوو «کوژران»، «بکوژ»، یان «کوژراو»، بەڵام لە وشەیەکی دیکەدا، وەکوو ”کوشتن”، نییە و دەبێت بە «ش»؟ ئایا «ش» دەبێت بە «ژ» یان بە پێچەوانەوە، یان ھەردووکیان؟ ئەو جێگۆڕکەی «ش» و «ژ»، بە ھەر شێوەیەک کە ببێ، ئایا ھەر لەم چەند وشەدایە و ھەڵکەوتە، یان بە پێی یاسایەکی تایبەتە و لە وشەی دیکەشدا ڕوو دەدا؟ ئەگەر بە پێی یاسایەکە، ئەو ھەلومەرجە چییە کە ئەو یاسایە تێیدا دێتە ئاراوە؟ ئەمانە ئەو چەشنە پرسیارانەن کە فۆنۆلۆجی یان واچناسی دەیانکا و لە وەڵامەکانیان دەگەڕێ.
کەوابوو فۆنۆلۆجی لە سیستەمی رێککەوتن و رێکخستنی دەنگەکانی زمانێکی تایبەت دەکۆڵێتەوە.
#بێــزار
@Ismaeilb
لە حاڵێکدا کە دەنگناسی خۆ بە دیاریکردن و ساغکردنەوەی دەنگەکانی زمانەوە خەریک دەکا، فۆنۆلۆجی لە چۆنیەتی سیستەمی رێکخستنی ئەو دەنگانە دەکۆڵێتەوە.
Читать полностью…
دەنگ یا فۆن
زۆرجار دەکوترێت کاتێک ئێمە لە زوانی خۆمان، وشەمان هەیە بۆ لە زوانی نامۆ، کەڵک وەربگرین!
ئەمە قسەی کەسانێکە کە شارەزایی و پسپۆڕیان لەم بەشەی زانستەوە نیە و لە ڕوی ڕوانگەی ئاخێندراو و خزێندراوی نێو مێشکیان لە بازنەی بەراییخوازی Linguistic prescription بەردەوام بەدوای پەتیخوازی زوانن Linguistic purism و ئەم هەستە سەرچاوە لە هەستێکی ناسیۆنالیزمی و فاشیزمی و ڕەسیزمی تێکەڵ بە زوان دەکەن و زوان وەکو چوارچێوەی زانستی خۆی، ناپارێزن و ڕەچاوی ناکەن. ئەوان هەردەم دژی وەرگرتن و هاتنی وشەی نوێ بۆ زوانەکەیانن و بە پەنا بردن بە کۆمەڵێک بابەتی بێبنەما و ڕەمەکی، بەردەوام وشەی نازانستی، ساز دەکەن!
لە زانستی تێرمینۆلۆجی کاتێک هەر زوانێک، باوەشی بۆ تێرم ـ زاراوەی زانستی لە چوارچێوەی وامواژەیی و قەرزوەرگرتنی وشەیی، دەکاتەوە، وشەکان وەکو خۆی بە پانتاییەکی بەرین لە جیهانی وشە لە نێو تەواوی زوانەکانی جیهان، بەکار دەهێنێت و ئەگەریش بیهەوێت زاراوەسازی بکات، پسپۆڕی تایبەت بە بەشی خۆی کە لە ڕوی زانستی خۆی، قسەی لەسەر بکات، ئەم کارە دەکات.
واژەی "فۆن" یەکێک لەم زاراوانەیە کە کاتێک وشەی "دەنگ" بەرانبەر، بەکار دەهێنین، ئەمە پسپۆڕی فۆنێتیک و فۆنۆلۆجی و ئاکۆستیک، دەزانێت کە ئەم وشەیە توانایی نیە کە بەرانبەر بەم وشەیە، پلەیەکی زانستی وەربگرێت و بچێتە بازنەی فەرهەنگی ئەم زوانەوە.
سەرەتا پسپۆڕی ئەم زانستانە دەزانێت کە "دەنگ" sound و "دەنگ" vioce و "دەنگ" phoneme و "دەنگ" tone و "دەنگ" phone هەمو هەر بەواتای "دەنگ" دێن، بەڵام تەواو لە یەک جودا و جیاوازن. گشتی ئەم دیاردانەی کە تاڵە فڕەکەنس وەرگرەکان و تاڵە وەرگریەکان دەنگ لەم شەپۆلانەی کە لە دەرەوە وەبەر تاڵە عەسەبیەکانی گوێجکە دەکەن و دەیان‌لەرێنەوە، "دەنگ" پێک دێت و ساز دەبێت و ئەمە "دەنگ" دەکرێت کە دەنگی (قیژە، هاژە، قیرە، زیقە، دەنگی باڵندەکان، دەنگی باران، دەنگی مۆسێقا، دەنگی گیانداران...) و هەر دەنگێک کە مرۆڤ لە ژینگە و جیهانی دەوروبەری دەیبیستێت، پێک‌بێت، بەڵام "phone فۆن" بابەتێکی تەواو جیاوازە کە تەنیا تاڵە دەنگیەکان و ئەندامانی ئاخاڤتن و بەرهەمهێنانی فۆنسازی مرۆڤ، سازیان دەکەن و "فۆنێم phoneme" پێک‌دێنن و ساز دەکەن کە ئەم تایبەتمەندیە، تەنیا لە نێو مرۆڤەوە هەیە، پاش ئەم "فۆنە" ئەمە دیاردەی دیکە وەکو "فۆنێم و واج" دەردەکەوێت، دوبارە ئەمانەش هەر دەچنە خانەی دەنگەوە، بەڵام دەنگانێکن کە بنەڕەتی فەرهەنگی وشەکان، دەگۆڕن و واتاگۆڕن! لەم دۆخەیە کە ناکرێت بێبنەما و ڕەمەکی، زاراوەسازی بکەین و پێش لە گەشە و نوێ‌بونەوەی زوان بگرین!
#سابیرژاکاو
چەنێلی زمانناسی:
@zimannasi
زانستی ئێتیمۆلۆژی یان وشەناسی زۆر یارمەتیدەرە کە بزانین وشەیەک ڕیشەکەی چییە و تایبەتی کام زمان و سەردەمە.
Читать полностью…
3_ وەر بە واتای ماسین ، هەڵماسین و بەرز بوونەوە وەکوو وەرهەم
Читать полностью…
1_وەر بە مانای "گەورە" و "پڕ"کە لە زمانی سەکاییەکانیشدا بە wara و vara هاتووە کە هەمان کورتکراوەی "گەورا"و "گەورە"یە
لە کوردیدا وەکوو دادوەر، مازوەر(نێوی گوندێکە)و ...
لە فارسیشدا وەکوو
نامور (پُرآوازه) ، بارور (پُرمیوه) و آزور (پُرآز)
کە واتە کیشوەر ، کێشوەر ، کەشوەر یانی شوێنی بەرفراوان و گەورە لە باری کشت و کاڵییەوە
بە داخەوە ماوەیێکە هەندێ کەس نەشیاوانە هەوڵیان کوتاوەتە سەر وشەکان و بێ گوێدان بە بنەما سەرەکیەکانی لێکدانەوەی وشە دەیانەوێت تەنانەت وشە حاشا لێنەکراوەکانیش، حاشایان پێ بکەن و بەپاکانە کردن بیانکەن بە کوردی و بە پێچەوانەشەوە لە ڕووی نەزانیەوە بەرگی وشه ڕەسەنە کوردیەکانیش بە یەکجاری داماڵن
Читать полностью…
بۆ پەیداکردنی ڕیشەی وشەیەک ئێمە دەبێ سەرەتا لە سادەبوون و لێکدراوی وشەکە دڵنیا بین، کە توانیمان کەرتەکانی وشەکە دیاری بکەین ئینجا دەبێ جۆری کەرتەکان دیاری بکەین
(وەک ناو ، ئاوەڵناو ، جێناو ، چاوگ ، کردار ، بکەر ، بەرکار، پێشگر ، پاشگر و... )
ئامراز: لە زماندا لە ڕووی کارکردن بەکارهێنانەوە، وەکوو ئامێریک وایە، کە بە هۆیەوە شتی جۆربەجۆری پێ دەکرێ و بۆ مەبەستی جیاجیاکانی قسەکردن بەکار دەهێندرێت. هەندێک جۆری بەشداریی داڕشتن و پێکهاتنی وشە دەکەن و لە ڕستەشدا دەوریان چالاکە و بە بەشێکی ئاخاوتن دادەنرێن و واتادار و بێواتان.
🟨ئامرازەکان بەگشتی دابەش دەبن بۆ دوو جۆر.
1️⃣ئامرازی بەستنەوە. ⬇️
🔶ئامرازی پەیوەندی.
◾ئامرازی لێکدەر.
🔷ئامرازی دانەپاڵ.
2️⃣ئامرازی نیاز و مەبەست. ⬇️
◾ئامرازی سەرسوڕمان⬅️ادوات التعجب.
◾ئامرازی بانگکردن⬅️ادوات الندا.
◾ئامرازی وەڵام بۆ ئەرێ و نەرێ⬅️ادوات الاستجواب.
◾ئامرازی خۆزگە⬅️ادوات التمني.
◾ئامرازی گومان⬅️ادوات الشك.
◾ئامرازی بێجگە⬅️ الاستثناء.
◾ئامرازی لێکچواندن⬅️ ادوات التشبیە.
◾ئامرازی دڵنیایی⬅️ادوات التاءكيد.
◾ئامرازی مەرج⬅️ ادوات الشرط.
◾ئامرازی وریاکردنەوە⬅️ادوات التنبيه.
◾ئامرازی نەرێ⬅️ادوات النفي.
◾ئامرازی گاڵتەپێکردن و سەرزەنشتکردن⬅️اداوت الاستهزات والسخرية.
1️⃣ئامرازی سەرسوڕمان: (پەکوو، پەح تەح، ئاخ، ئۆف، وای، ئای، ئۆی ئۆی، ئۆخەی، ئۆخەیش، ئافەرین، هەیهۆ، دەیهۆ، هەی، هەو، ئەیڕۆ)
نموونە: پەکوو لەو درۆزنە!
2️⃣ئامرازی بانگکردن: بۆ مرۆڤ (هۆ، هۆو، ئەی، هێی، وەی، یا، ئەی، ئەرێ، ە، ۆ)
نموونە: یا خودا بمپارێزە.
بۆ ئاژەڵ: (هۆش، هەچە، چغە، پش پش، جوو جوو، کس کس، کوچ کوچ، ئۆحە، وەحێ، هڕە، تەس، گدی گدی.. هتد)
نموونە: هەچە کەرە.
3️⃣ئامرازی وەڵام: بۆ ئەرێ( ئا، بەڵێ، بەدی، ئێ، ها، هۆی، ئەدی)
نموونە: بەدی نانم خوارد.
بۆ نەرێ (نا، نەخێر، نە)
نا نان ناخۆم.
4️⃣ئامرازی خۆزگە: (خۆزیا، بریا، کاشکی، ئاوات، خۆزگە)
نموونە: بریا کۆماری کوردستان نەڕووخایە.
خۆزگە و ئاوات: وەکوو ناویش بەکار دێن.
5️⃣ئامرازی گومان: (بەشکو، لەوانەیە، ئەبێ، ئەگونجێ، پێدەچێت، ڕەنگە، بەڵکوو، سا، بشێ)
نموونە: سا وەرە لام خوا کەریمە.
ئەم بابەته درێژەی هەیە.
ئامادەکردنی: ئازاد هەولێری
@Fergyrezmanikurdi63
دێرینە واژە (لێکسیکۆلۆژیlexicoology):
زانستی ناسینی ئەو وشانەی کە لە زۆربەی یان هەموو زاراوەکان بەکاردەهێنرێن و تاڕادەیەک لە ڕەگدا وێک دەچن .
ئەم زانستە ،چۆنیەتی داڕشتە و پێکهاتە و رەگ وسەڕچاوەی وشە و مانای بنەڕەتی واژەکان دەگرێتەوە .
ئەو وشانەی کە دەگەڕێنەوە بۆ سەردەمی کشت وکاڵی وئاژەڵداری و ژیانی سەرەتایی مرۆڤی کورد،
زۆرتر لەم بەشە زانستەیەدا باسیان لەسەر دەکرێ.
واژە لەمێژینەکان (واژەگان کهنسال)،
هەست و هەوێنی هەنزانی(فلسفی)
زمانی کوردین .
وەکوو: ژی، ها، هە و....
ئەم بەشە لەزانستی زمانەوانی ،بەداخەوە زۆر سەرەڕۆیانە ونازانستیانە خوێندنەوەیان بۆ کردووە،یان هەر ئاوڕی لێ نەدراوەتەوە.
فاڕواژە(مۆرفۆلۆژی
morphology
زانستی چۆنیەتی پێکهاتن و فاڕان و گۆڕینی وشەی زمان لە درێژەی زەماندا.
ئەم زانستە، زۆرتر باسی گۆڕین دەکات کە لە کاتی گەردانکردن و بزواندن و بێژەکردنی وشەدا ئاڵوگۆڕی بەسەردادێت.هەروەها ئەم زانستە بەشی گەردانی نێوەکان و گەردانی کارەکان دەگرێتەوە.
زۆربەی وشەکانی فارسی وتەنانەت عەرەبی وئینگلیزیش و....،دوای ئاڵۆگۆڕی لە رووی شێواز و وژەوە ،جۆرێک گۆڕانی بەسەردا هاتووە کەس هەست بەوە ناکات کە وشەیەکی ڕەسەنی کوردی بووە.
وەکو: ویژە لە فارسیدا .
وەکوو:حس لە عەرەبیدا
وەکوو: name لەئینگلیزیدا