1260
📚📚📚 کاناڵێک بۆ فێرکاریی زمانی کوردی و هەروەها بۆ ناساندنی شاعیران و نووسەران.☟ @f_zimanikurdi دەستپێکی کاناڵ: https://t.me/f_zimanikurdi/200
(ڕەنگ لە زمانی کوردیدا)
نوسەر: مستەفا زەنگنە.
زوان: بازنەی ناوەندی.
🪩چەنێلی زمانناسی:
@zimannasi
معراجنامه ژاورود
(بخش دوم ) ۲/۲
🔸معراجنامه ژاورود ویژگیهایی نیز دارد که به گزارش آن در رابطه با شناسه کُردی زبان هورامی اعتبار خاصی می‌بخشد. نخست آنکه سراینده ( ملا شریف) و کاتب ( سید محمد چشمیدری) هردو اهل ژاورود و همانند صیدی و بیسارانی خود هورامی زبان بوده اند. دیگر اینکه زبانی معراجنامه ژاورود به زبان محاوره مردم ژاورود و هورامان نزدیکتر از دیگر آثار سنت ادبی گورانی است. بسیاری از ویژگی‌های زبان هورامی که در دیگر آثار سنت ادبی گورانی به شمول اشعار بیسارانی و بسیاری از اشعار صیدی، تحت تاثیر دیگر گویشهای کُردی یا زبان فارسی و عربی قرار گرفته اند ، از جمله ارگاتیو ،در معراجنامه ژاورود به فراوانی دیده می‌شود. بدون آنکه بخواهیم این موضوع را بیشتر از این بشکافیم ، به ذکر چند نمونه بسنده کرده و بررسی بیشتر موضوع را به زبانشناسان و متخصصین زبان و ادبیات کُردی احاله میکنیم.
در معراجنامه ژاورود :
واتش به بنده ی فقیر و حقیر...
در سنت ادبی گورانی:
وات به بنده ی...
در معراجنامه ژاورود:
نزانام چیشش نویسیان چنه
در سنت ادبی گورانی:
نزانام چیش نویسیان تیشدا ؟
در معراجنامه ژاورود:
پی عام جه گوره و وردی
در سنت ادبی گورانی:
پری عام جه بوزورگ و کوچک ؟!
در معراجنامه ژاوه رود:
کم منفتن پری عوام الناسی
در سنت ادبی گورانی:
کم منفعتن پری عوام الناس!
در معراجنامه ژاوه رود:
جو حضرتوه بکریو قسی
در سنت گورانی:
جو حضرت بواچوون کلام ؟!
✍مدرس سعیدی
__
کاناڵەو تاریخوو هەورامانی ↙️
@horamanhustory
معراجنامە ژاوەرود
تا معراجنامه به لفظ کُردی
بنویسون پَی عام جه گوره و وردی
اَر چه واچیان عربی و فارسی
کم منفعتن پری عوام الناسی
فارسی و عربی پی خاص و کرام
کُردیچ بو خاصن پی گرد(کُرد؟) و عوام
♦️محل نگهداری: کتابخانه ملی ایران
🔗یادداشت مرتبط در 👈(اینجا)
___
کاناڵەو تاریخوو هەورامانی ↙️
@horamanhistory
Muĥemed kurdî:
فرصت= هەل، دەرفەت، بوارە
✅✅✅✅
فرصت طلب= هەلخواز، هەڵپەرست، دەرفەتخواز
✅✅✅
مبتکر= داهێنەر، داهێن، تازەگەر، خوڵقێنەر، نوێگەر
✅✅✅✅
ابتکار= داهێنەری، تازەگەری، نوێگەری، خوڵقێنەری، داهێنان
✅✅✅✅
عقیده= باوەڕ، بڕوا، ڕا، بیروڕا، بۆچوون
✅✅✅
معتقد= باوەڕدار، بڕوامەند، باوەڕمەند، بەبڕوا، بەباوەڕ
✅✅✅✅
دفینە= ژێرخاکی، خەزێنە، گەنج/گەنجینەی شاراوە
✅✅✅
مراسم تدفین= ڕێوڕەسمی ناشتن/نێژتن/بەخاکسپاردن
✅✅✅
مدفون= نێژراو، ناشتراو، دەگۆڕنراو، بەخاکسپێردراو
✅✅✅✅
مدفن= گۆڕ، شوێنی ناشتن، گۆڕستان، نێژگە، قەبر
✅✅✅✅
ملغی= هەڵوەشاوە، پووچەوەکراو، پووچەڵکراوە، بەتاڵکراوە
✅✅✅✅
روابط شخصی= پەیوەندییە کەسییەکان/تاکەکەسییەکان/تایبەتییەکان
✅✅✅✅
🔻 ژنێکی مهابادی سەرپەرشتیی گەشتێکی ناسا و سپەیس ئێکس بۆ بۆشایی ئاسمان دەکات
🔹 کەشتیوانێکی مهابادی سەرپەرشتیی گەشتێکی ئاسمانیی هاوبەشی ناسا و کۆمپانیای سپەیس ئێکس بۆ بۆشایی ئاسمان دەکات.
🔹 رۆژی شەممە، 26ی ئابی 2023، ئاژانسی نیشتمانیی فڕۆکەوانی و بۆشایی ئاسمان ناسا بە هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیای سپەیس ئێکس، لە رێگەی کەشتیی ئاسمانیی دراگۆنەوە چوار کەشتیوانی ئاسمانی رەوانەی وێستگەی بۆشایی ئاسمان کرد.
🔹 یەکێک لەو کەشتیوانە ئاسمانییە، ناوی یاسمین موقبیلی-یە کە تەمەنی 40 ساڵە و خەڵکی شاری مهابادە.
🔹 یاسمین موقبیلی لە 24ـی حوزەیرانی 1983 لە شارۆچکەی باد نوهایمی ئەڵمانیا لەدایکبووە. یاسمین کەشتیوانێکی ناسایە و دەرچووی زانکۆی تەکنەلۆژیای ماسەچووسێتسی ئەمریکایە. تا ساڵی 2019، یاسمین ئەزموونی زیاتر لە دوو هەزار کاژێر فڕۆکەوانی و 150 ئۆپەراسیۆنی ئاسمانی هەبووە، لەنێویشیان ئۆپەراسیۆنی ئاسمانی لە ئەفغانستان.
🔹 دایک و باوکی یاسمین بەناوەکانی فریشتە و کامی موقبیلی، خەڵکی شاری مهابادی رۆژهەڵاتی کوردستانن و لە دوای شۆڕشی ئیسلامی ئێران لەساڵی 1979، چوونەتە ئەڵمانیا و دواتریش روویان لە ئەمریکا کردووە.
🔹 ئەوان لە ناوچەی بۆڵدوین لە ویلایەتی نیویۆرک نیشتەجێبوون. یاسمین هەر لەو شارۆچکەیە قۆناخەکانی سەرەتایی و ناوەندی دەخوێنێت.
🔹 لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ CNBCـی ئەمریکی، یاسمین دەڵێ: ئەو هەر لە منداڵییەوە هیوایەتی ئەوەبووە ببێتە بۆشاییگەڕ و کاتێکیش دەچێتە سوپای ئەمریکا و لە هێزی ئاسمانی خزمەت دەکات، ئامانجەکەی ئەوەبووە رۆژێک بێت، ببێتە کەشتیوانی ئاسمانی.
🔹 لەوبارەیەوەی یاسمین دەڵێت "ئەوە شتێکی پێکەنیناوییە، هەموو قوتابییەکان لە قۆناخی شەشی سەرەتایی پرسیاریان لێدەرکرێت حەز دەکەن لە داهاتوودا ببن بە چی؟ و وەڵامی منیش: ئەوەبوو کە حەزدەکەم ببمە کەشتیوان."
🔹 یاسمین یەکێکە لەو چوار کەشتیوانە و سەرپەرشتیار و فەرماندەی گەشتەکەیە، سێ کەشتیوانەکەی دیکەش خەڵکی ژاپۆن، رووسیا و دانیمارکن و بڕیاریشە گەشتەکەیان زیاتر لە 6 مانگ بخایەنێت.
🔹 موقبیلی لە ساڵی 2005 لەگەڵ بەدەستهێنانی بڕوانامەی بەکالۆریۆس، لە هێزی دەریایی ئەمریکا وەرگیرا و دواتریش راهێنانی کرد تاوەکو ببێتە فرۆکەوانی سەربازی.
🔹 یاسمین ماستەرنامەکەی لە بواری ئەندازیاری کەشتیوانی بۆشایی ئاسمانییە و ژیانی هاوسەری پێکهێناوە و دایکی دوو کچە. لە ساڵی 2017وە، لەلایەن ناساوە وەکو یەکێک لە 22 کەشتیوانی تازەپێگەیشتوو وەرگیرا بەمەبەستی راهێنان و مەشقپێکردنیان و لە ساڵی 2020 لەگەڵ 13 کەشتیوانی دیکە خولی ئەکادیمیای ناسای بە سەرکەوتوویی تەواو کرد.
🔹 یاسمین تائێستا چوار مەدالیای سەربازی هێزە دەریاییەکان و ئاسمانییەکانی ئەمریکای پێبەخشراوە.
تێلێگرام:@QENDILPRESS
تویتێر:QANDILPRESS@
فەیسبووک:https://www.facebook.com/Qandilpress1
ئینستاگرام:qandilpress
Muĥemed kurdî:
متداول= باو، بەبرەو، برەودار، لەگەڕ
✅✅✅
منفعت شخصی= بەرژەوەندیی کەسی، قازانجی کەسی
✅✅✅
پیش پا افتادە= بێبایەخ، بێنرخ، ئاسایی
✅✅✅✅
منوال= شێواز، جۆر، چەشن
✅✅✅
پیش پرداخت= پێشەکی
✅✅✅
بعضا= هێندێک جار، جاروبار، بڕێک جار
✅✅✅✅
بی حسی موضعی= سڕی ناوچەیی(شوێنی)، بێهۆشی ناوچەیی
✅✅✅
به موقع= لە کاتی خۆی(ـدا)، بەجێ، سەروەخت
✅✅✅✅
جای زخم(اسکار)= شوێنی(جێی) برین
✅✅✅✅
مستحق= شایان، شیاو
✅✅✅
شرط= مەرج، گرەو، گرێو
✅✅✅
مشروط= مەرجدار، بەمەرج
✅✅✅
اقتدار= هێز، توانایی، دەسەڵات، بڕشت، دەسەڵاتدارێتی
✅✅✅✅
علمی= زانستی
✅✅✅
عملی= کردەیی، کردەوەیی، کرداری، کردارەکی
✅✅✅
مەعنا ـ مانا
چەمکی (مانا) لەنێو زوانە PIE بەفۆرمی (mey, meyno*) بەواتای (شێوەی بیرکردنەوە، بیرکردنەوە، ڕێشوێنی بیرکردنەوە) هاتوە. بەهەمان باری پڕاگمەتیک و سێمەنتیکی (بیر + مادە + هۆش + مێشک + ڕوانگە + مێتۆد + فۆرمی بیکردن + فیزیک + ڕادە + بەرانبەر + واتا و مەعنا و مانا) بابەت و وشەیەک و هەرشتێکی دەوروبەر و جیهانی هەستی، دەردەکەوێت.
هەمان هێزی لێکسیکی (واتا، مانا) کە لە سەنسکریت بە فۆرمی (mīnk) دێت و لە زوانە ڕۆمیک و لاتینان (moenia) وەرگرتوە. ئینگلیک (menen ,mænan)، ئایرشیک (mían)، ساکسۆنیک (mēnian)، نۆرسیک (meina)، ئایسلاندیک (meina)، گۆتیک (maine)، عەرەبی (ma'nī)، کوردیک (mānā, manā)، فارس (ma'nī) بەپێی ئەم ڕیشانە، ئەمە دەردەکەوێت و بازنەی لێکسیمی و لێکسیکی خۆی پەیڕەو دەکات.
وشەکە بە ڕادەیەکی بەربڵاو و ئێگجار هاڵۆز لەنێو زوانەکانی PIE و PIG و PII و PHI بەربڵاوە و گەشەی کردوە کە ڕێک ڕون نیە بنچینەی وشەکە، هی کام زوانە و وەکو هەمیشە ئەمەی بۆ ئێمە گرنگ و جێی سەرسووڕمان و ئەفسوناوی لێکسیکۆلۆجی مێژویی زوانانی جیهانە لە ڕەهەندێکی ئۆنتۆلۆجی و بوونایەتی ئەم جیهانه پانوبەرینەی وشەییە، (هاوبەشی و هاواتایی و هاوفۆرم و هاونیگاری) ئەم وشانە بە بارێکی (ئیتیمۆلۆجی و فۆنۆلۆجی و مۆرفۆلۆجی مێژویی) تاکو ئێستاکانەیە.
#سابیرژاکاو
سەرچاوە: فەرهەنگی ئێتیمۆلۆجی ئاڤاشین.
چەنێلی زمانناسی:
@zimannasi
📚ᵖᵉⁿᵉˡ ᵘ ᵖᵉˣˢᵃⁿ
🖥پەنێلی حەوتەم: پەخشانی کوردی لە پەیوەندی لەگەڵ هزر و مەعریفەدا
👨💻بەڕێوەبەر: د.بەیان کەریمی
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان: سروە باباخانی
🎙گوتاربێژی یەکەم: د.مەسعوود بینەندە
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان: سروە باباخانی
🎙گوتاربێژی دووهەم: بەڕێز کاوان محەممەدپوور
♡ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
ᴏғғɪᴄɪᴀʟ ᴄʜᴀɴɴᴇʟ
@Mekoy_Edebi_Kurdi
📚ᵖᵉⁿᵉˡ ᵘ ᵖᵉˣˢᵃⁿ
🖥پەنێلی چوارەم: شێوازناسی پەخشانی کوردی و دەقی ڕەخنەیی
👨💻بەڕێوەبەر: مامۆستا حەمە ساڵح سووزەنی
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان: پووریا سادقی و ئەوین بروومەند
🎙گوتاربێژ: بەڕێز جەعفەر قارەمانی
🛑
🖥پەنێلی پێنجەم: پەخشانی کوردی و تەکنۆلۆژی زانیاری
🎙گوتاربێژی یەکەم: د.زانیار نەقشبەندی
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان:شەهریبان مورادی
🎙گوتاربێژی دووهەم: بەڕێز محەممەد محەممەد ئەمینی
♡ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
ᴏғғɪᴄɪᴀʟ ᴄʜᴀɴɴᴇʟ
@Mekoy_Edebi_Kurdi
📚ᵖᵉⁿᵉˡ ᵘ ᵖᵉˣˢᵃⁿ
🖥پەنێلی دووهەم: پەخشانی کوردی و وەرگێڕان
👨💻بەڕێوەبەر: مامۆستا محەممەد ڕەمەزانی
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشانی وەرگێڕدراو: سومەیە کەریمی و فەرهەنگ مستەفانژاد
🎙گوتاربێژی یەکەم: د.ئەحمەد ئەحمەدییان
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشانی وەرگێڕدراو: فەرزانە خوداوێردی
🎙گوتاربێژی دووهەم: مامۆستا ڕەحیم لوقمانی
♡ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
ᴏғғɪᴄɪᴀʟ ᴄʜᴀɴɴᴇʟ
@Mekoy_Edebi_Kurdi
📚ᵖᵉⁿᵉˡ ᵘ ᵖᵉˣˢᵃⁿ
🎙گوتاری کردنەوەی ﴿سەمپۆزیۆمی پەخشانی کوردی: ڕەوتی گەشە، تایبەتمەندی و کێشەکان﴾
📚لەلایەن: د.بەختیار سەجادی
🗽سنە، زانستگای کوردستان، تەلاری گۆران، 3ـێی خەزەڵوەری 1397ـی هەتاوی
♡ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
ᴏғғɪᴄɪᴀʟ ᴄʜᴀɴɴᴇʟ
@Mekoy_Edebi_Kurdi
دیاکۆ هاشمی:
کێشەی گەردانی چاوگی "ژیان"
کاری نائاسایی: چەند چاوگێک هەن گەردانکردنیان لە هەندێک دۆخدا ئاسایی نییە و ئاوارتە (ڕیزپەڕ)ن، وەک:
"ژیان"، "گریان"، "شیان" و هتد.
'ژیان" تێنەپەڕە، لە دۆخی ڕابردوو، بەپێی کۆمەڵەی ٢: (قەد + جێناوی لکاو) گەردان دەکرێت، واتە:
(ژیا + م، یت، -/ ین، ن، ن):
ژیام، ژیایت، ژیا.
ژیاین، ژیان، ژیان.
ڕانەبردوو:
(دە + ڕەگ + جێناوی لکاو): (دە + ژی + جێناوی لکاو):
دە + ژی + م = دەژیم،
دە + ژی + یت = دەژییت،
دە + ژی + ێت = دەژیێت.
(دەژیم، دەژییت، دژیێت)،
لێرەدا دەبینن کە لە سێیەم کەسی تاکدا (دەژیێت) وشەیەکی سەیرە، چونکە دوو بزوێن بەدوای یەکتردا هاتوون و بێژەکردنی وشەکەیان قورس کردووە. لە کوردیدا دوو بزوێن بەدوای یەکتردا نانووسرێن، یان دەبێت بڵێین دەژی، یان دەبێت "ی"ی ڕەگی کار لابەرین و بڵێین "دەژێت". هەر بۆیە کارێکی وەک "ژیان" لە کاتی ڕانەبردوودا لە سێیەم کەسی تاک کێشەی هەیە و مرۆڤ دوودڵ دەبێت ئاخۆ بڵێت "دەژیــــێـــت، دەژێت، یان دەژی"؟
(دەژیــێــت) هەڵەیە چونکە دوو بزوێن بەدوای یەکتردا هاتوون، مەگەر بێین "یـ"ی ناوبەند بخەینە نێوانی دوو بزوێنەکە و بنووسین "دەژیــیــــێــت"، کەو ئەویش بێژەکردنەکە زۆر قورس دەکات. باشترە هەر وازی لێ بهێنین و یەکێک لەو دوو شێوازەکەی تر (دەژێت، دەژی) بەکار بهێنین:
ئەو دەژی / ئەو دەژێت. ئەگەریش لەو دوو دانەیە یەکێکیان هەڵبژێرین باشترە بڵێین: ئەو دەژی.
بۆیە گەردانکردنی ئەو چاوگە لەم دۆخەدا دۆخێکی نائاسایییە.
لە دۆخی کۆدا کێشەی نییە. بەپێی خشتەکە گەردانیان دەکەین:
دۆخی یەکەم کۆ: (ئێمە) دەژیین،
دۆخی دووەم کۆ: (ئێوە) دەژین،
دۆخی سێیەم کۆ: (ئەوان) دەژین.
کورت و پوخت:
(من) دەژیم.
(تۆ) دەژییت.
(ئەو) دەژی یان (ئەو) دەژێت.
(ئێمە) دەژیین.
(ئێوە) دەژین.
(ئەوان) دەژین.
تێبینی: جیاوازییەکان ئەوەندە ورد و نزیکن لە یەکتر کە زۆر کەس بۆیان ئەستەمە لێکیان بکەنەوە، هەر بۆیە زۆر کەس هەر بە یەک "ی" دەیاننووسن و وەک هەڵەیەکی باوی لێ هاتووە. بەڵام ئەوانەی لە ڕێزماندا شارەزا بن لێکیان جیا دەکەنەوە و دەزانن کە ئەو جیاکردنەوەیە بەپێی ڕێسای ڕێزمان گرنگن.
داخوازی:
تاک: ئەگەر ڕەگ بە بزوێن کۆتاییی بێت، ئەوا
تاک: ب + ڕەگی کار.
ب + ژی = بژی.
تاک: بژی.
کۆ: ب + ڕەگی کار + ن.
کۆ: ب + ژی + ن.
کۆ: بژین.
***
بۆ دۆزینەوەی قەد، ڕەگ و بەکارهێنانی جێناوەکان:
http://diyako.yageyziman.com/%D8%AF%DB%86%D8%B2%DB%8C%D9%86%DB%95%D9%88%DB%95%DB%8C-%DA%95%DB%95%DA%AF%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%8C-%D8%AF%DB%86%D8%B2%DB%8C%D9%86%DB%95%D9%88%DB%95%DB%8C-%DA%95%DB%95%DA%AF%D8%8C-%D9%82%DB%95/05/06/2018/
📝 له سەقز پەردە لەسەر دوو کتێبی جەماڵ نەبەز لا درا
ئەنجومەنی فەرهەنگیی هیوای زانست لە شاری سەقز کۆڕێکی بۆ پەردەلادان لەسەر دوو کتێبی پڕۆفیسۆر "جەماڵ نەبەز" بەڕێوە برد.
لە ماوەی ڕۆژانی ڕابردوودا، لە کتێبخانەی نەشمیلان کە یەکێک لە بنکە فەرهەنگییەکانی ئەنجومەنی فەرهەنگیی هیوای زانست، لە کۆڕێکی کوردانەدا و بە بەشداریی جەماوەرێکی زۆر لە چالاکانی فەرهەنگیی ناوچەکە، پەردە لەسەر دوو کتێبی پڕۆفیسۆر جەماڵ نەبەز بە ناوەکانی ''سەبارەت بە کێشەی کورد'' و "خەباتی کورد'' لا درا.
لەو کۆڕەدا چوار کەس وەک وتاربێژ بە ناوەکانی سالار حوسێنی، فاتێح سەعیدی، مامۆستای زانکۆی سۆران لە باشووری کوردستان، حیسامەدین خاکپوور، وەرگێڕی کتێبی سەبارەت بە کێشەی کورد و کامیل شەریفپوور، وەرگێڕی کتێبی خەباتی کورد، لەسەر کێشە و پرسی نەتەوەی کورد، لەسەر کەسایەتیی جەماڵ نەبەز و ڕێبازی هزری و تێکۆشانەکانی لە پێناو نەتەوەکەیدا و ئەو کتێبانەی کە لەو کۆڕەدا پەردە لەسەریان لا درا، قسەیان کرد و خستیانە بەر باس و تاوتوێکردنەوە.
هەروەها لەلایەن ڕێبوار فەلاحی، وەک نوێنەری ئەنجومەنی فەرهەنگیی هیوای زانست، باسی کار و چالاکییەکانی ئەو ئەنجومەنە کرا کە لە شاری سەقز و ناوچەکەدا وەک پێگەیەکی فەرهەنگی ناسراوە و ئەو ڕێکخراوەیە و چالاکییەکانی بە بەشداربووانی کۆڕەکە ناسێندرا.
✍️: @NNKurdistan
📝 ئایا زمانی ستاندارد پێویستە؟
جەعفەر شێخولئیسلامی، پڕۆفێسۆری یاریدەدەر و مامۆستای زمانناسی و لێکۆڵینەوەی زمانی لە زانکۆی "کارلتۆن"ی کانادا و هەروەها زمانناس و لێکۆڵەری زمانەوانی، لە وتووێژ لەگەڵ ژمارە ١٢ی گۆڤاری زانستیی هۆژین و لە وڵامی پرسیاری "بە ڕای ئێوە زمانی ستاندارد پێویستە؟"، وتی:
هەبوونی زمانی ستاندارد زۆر پێویستە، چونکە ئەگەر نەبێت لەوانەیە ئاڵوگۆڕی زانیاری لە نێوان تاکی کورد بە شێوەزارە جۆراوجۆرەکانی ئاستەم بێت. ئێمە بە تایبەت بۆ ئەو کەسانەی کە خوێندن و نووسین نازانن کۆڵەکەیەکی زمانیمان پێویستە کە موکریانی بە کورمانجی و کەلهوڕییەوە گرێ بدات. کەوابوو زمانێکی هاوبەش پێویستە بەڵام گەلۆ ئەو زمانە هاوبەشە قەرارە زمانی ئاخاوتنی هەموو کەس بێت؟ وەڵامەکە «نا» یە.
ئەگەر چاو لێ بکەین زمانی عەرەبی بە هۆی کتێبی ئایینیی قورئان زمانێکی نووسینی یەکدەستی هەیە. بەڵام لە لایەکی ترەوە گەنجێکی جەزائیری لەوانەیە بەشێکی زۆر لە قسەکردنی عەرەبێکی عێراق تێ نەگات و بۆ تێگەیشتن لە یەکتر دەبێت بە عەرەبیی فوسحە یان کتێب، ستاندارد، قسە بکەن.
زمانی ئینگلیزیش تا ڕادەیەک ئاوای. ئاڵمانی هەر زۆر ئاوایە. ئێمە لە زمانناسیی جێبەجێکارانەدا باسی کەرتێک دەکەین بە ناوی «زمانە ئینگلیزییەکانی جیهان». ئێمە زۆر جار لە کۆنفرانسەکاندا باسی زمانە ئینگلیزییەکان دەکەین و لەسەری دەدوێین، بەڵام کەس لێمان تووڕە نابێت و لەگەڵمان بە شەڕ نایەت و چەقۆمان لەسەر هەڵناکێشێت! بە سەدان نووسەر کار لەسەر ئەم بوارە دەکەن و دەڵێن: ئەگەر کەسێکی خەڵکی هیندوستان بە شێوەزاری ئینگلیزیی خۆی قسە دەکات، یان بە شێوەیەکی تایبەت ئینگلیزی دەنووسێت، زۆر ئاساییە.
زۆر وشە کەڵک وەردەگرن کە لە وڵاتی بەریتانیا کەڵکی لێ وەرناگیرێت. بە پێی زمانی زگماکی و مێژووی کۆلۆنیالی خۆشیان تەنانەت دەستکاری ڕێزمان و ڕێنووسی ئینگلیزیشیان کردووە. ئەم ئینگلیزییەش بۆ ئەوان زۆر باش کار دەکات.
کەواتە خاوەن زمانە ئینگلیزییەکان بەو قەناعەتە گەیشتوون کە زمانەکەیان لەژێر یەک ناو، جیاوازی زۆرە. بەڵام بە داخەوە ئێمەی کورد زۆر هەستیار و چاوچنۆکانە لەوە دەڕوانین کە ئەگەر نەفەرێک بێت و باسی زمانە کوردییەکان بکات، هەست دەکەین ئاسمان دەگاتە زەوی و دونیا بەسەرماندا خرا دەبێت. ئێمە ناتوانین لە ڕاستییەکان هەڵبێین. ئێستا شێوەزاری موکریانی هەر لە ڕێزمان تا وشە و وشەدان جیاوازە لە شێوەزاری کورمانجی، جا ئێمە حەز بەم ڕاستییە بکەین یان نا، بەڵام دەبێت ئەم ڕاستییە بسەلمێنین و بە پێچەوانەوە ئەم جیاوازییە بکەینە خاڵێکی بەهێز. ئێمە جگە لەوەی کە دابەش بووینە بەسەر وڵاتانی جۆراوجۆر وشەی جۆراوجۆریش بۆ یەک شت بە کار دەهێنین جیاوازیی ڕێزمانی و تەنانەت ڕێنووسیشمان هەیە. ئەوەتا دەبینی تەنانەت ستانداردی سۆرانی لە ڕۆژهەڵات و باشوور بە یەک شێوە نانووسرێت. ئەوەی ڕۆژهەڵات لە ژێر کاریگەریی فارسیدا یە و ئەوەی باشوور لە ژێر کاریگەری عەرەبیدا یە.
ئەمەش سروشتییە. کەچی لە سەر ئەم حاڵەشڕا، سەرنجڕاکێشە کە کە سەرەڕای ئەو هەموو جیاوازییەی ناوچەکان، نووسەری کورد توانیویەتی کۆدێک دروست بکات بەبێ ئەوەی کە گرفتێکی گەورە و بەرچاوی هەبێت و پێی دەنووسێت و دەخوێنێتەوە؛ ئەمە دەستکەوتێکی یەکجار گەورەیە کە تۆ بتوانیت بەبێ وڵاتێکی سیاسی سەربەخۆ و سیستمێکی پەروەردە و بودجەیەکی تەرخانکراو ئەم کارە بکەیت. ئەم کارە لە باکوور و ڕۆژاواش کراوە؛ واتە، کوردەکانی ئەو دوو بەشەش دەتوانن بە یەک شێوەزاری هاوبەش و یەک ڕێنووسن بنووسن و بخوێننەوە. لە ڕۆژاوا کارێکی گەورەی دیکەش دەکەن: ئێستا لە زۆر فێرگە و زانکۆی ئەو دەڤەرە سۆرانیش دەخوێنن و فێر دەبن.
خۆزگە ئەمە لە باشوور و ڕۆژهەڵاتیش دەکرا، کە کوردی سنە و سلێمانیش بتوانن بە کورمانجی بخوێننەوە. دیارە ئەمە لە سلێمانی و هەولێر دەکرێت، بەڵام هیممەتی گەرەکە. ئێمە بەو هەلومەرج و ئەو بارودۆخەی کە تێیدا بووین دەبێت ئەم دەستکەوتە بە شانازی بزانین لەبەر ئەوەی کە زۆرێک لە گەلانی جیهان ئەم کارەیان بۆ نەکراوە. ئێمە دەبێت لە هەوڵمان بۆ زمانێکی ستانداردی کوردی بەردەوام ببین بەڵام هاوکات دەبێت ئاگامان لەوە بێت کە لەم ڕێیەدا گەنجەکانمان سارد نەکەینەوە. پێویستە ئێمە شێوەزارەکان بناسین، چونکە لە بواری زمانناسییەوە زۆر زانیاری بەنرخمان پێ دەدات کە پاشان لە شوێنی دیکە دەتوانین کەڵکیان لێ وەربگرین.
سەرچاوە: وتووێژی گۆڤاری زانستیی هۆژین لەگەڵ پرۆفیسۆر جەعفەر شێخولئیسلامی.
✍️: @NNKurdistan
دەقی بابەت👇👇
telegra.ph/ئایا-زمانی-ستاندارد-پێویستە-08-14
فەرهەنگی زمانناسی (1)
(phonetics) دەنگناسی
(Phonology) زانستی دەنگ، واچناسی
(Morphology) وشەناسی
(Lexiscology) وشەسازی
(Grammar) ڕێزمان
(Syntax) ڕستەناسی، ڕستەسازی
(Semantics) واتاناسی
(Pragmatics) مەبەستناسی
(Analysis Discourse) شیکردنەوەی کوتار
(Linguistics Applied) زمانناسی پێكگرتن
(Linguistics Cognitive) زمانناسی هۆشەکی، زانین
(Linguistics Computational) زمانناسی كەمپیوتەری
(Linguistics Corpus) زمانناسی پەیکەرەیی
(Dialectology) زارناسی
(Etymology) ڕیشەناسی
#سابیرژاکاو
سەرچاوە:
وشەناسی، سابیر ژاکاو، لە ژێر چاپ.
پرشەدارێکی زمانەوانی٢، سابیر ژاکاو، ١٣٩٩، زانکۆ.
Dictionary of linguistics and phonetics, david crystal, 2008.
وێبلۆگ:
http://zimannasi.blogfa.com/post/14
چەنێلی زمانناسی:
@zimannasi
Muĥemed kurdî:
متناسب= گونجاو، هاوڕێژە، هاوڕێک، شیاو
✅✅✅
تناسب= هاوڕێژەیی، گونجاوی، شیاوی، هاوڕێکی
✅✅✅✅
منتسب= وەپاڵنراو، ڕەپاڵدراو، وەپاڵدراو، بەستراوە
✅✅✅
مطیع= گوێڕایەڵ، ملکەچ، فرمانبەر
✅✅✅
اطاعت= ملکەچی، گوێڕایەڵێ، گوێدێری، فەرمانبەری،گوێداری
✅✅✅✅
استطاعت= توانایی، دەستڕۆیشتوویی، دەستچوویی، توانین
✅✅✅
اعطا= پێدان، بەخشین، دان
✅✅✅
اجابت شدن= قەبووڵبوون، گیرابوون، پەژیران
✅✅✅✅
مجاب شدن= ڕازیبوون، قانعبوون، وەڵام وەرگرتن، قسەپێنەمان
✅✅✅✅
مددکار= یارمەتیدەر، یاریدەدەر، ئاریکار
✅✅✅
استعانت= داوای یارمەتیکردن، یارمەتیخوازی، یارمەتیخواستن
✅✅✅✅
موهبت= بەهرە، خەڵات، دەسەنە، بەخشش
✅✅✅✅
معراجنامە ژاوەرود
✍مدرس سعیدی
۱/۲
🔸این اثر منظومه ای به زبان کُردی هورامی درباره معراج پیامبر اسلام است (اینجا) که در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود. معراجنامه بخشی از یک کشکول یا جُنگ اشعار است که علاوه بر معراجنامه منظومه‌های دیگری از جمله منظومه شیخ صنعان ، منظومه آسمان و زمین ، منظومه ای در صفت طاعت و منظومه ای دربارە آداب نماز گزاردن را شامل می‌شود. نام سراینده و تاریخ سرایش برخی از این منظومه ها مشخص نیست. تاریخ کتابت و نام کاتب نیز تنها در ذیل دو منظومه شیخ صنعان و آسمان و زمین ذکر شده که در سال ۱۳۱۷ هجری قمری به خط سید محمد نامی از اهالی روستای چشمیدر ژاوه رود بوده است. مسلم است که حداقل برخی از اشعار این کشکول و شاید تمام آنها قدمت بیشتری دارند و سید محمد چشمیدری تنها اقدام به بازنویسی انها از روی نسخه ای قدیمیتر کرده است. با توجه به نزدیکی و قرابتی که منظومه های این کشکول از لحاظ زبانی و سبک نگارش به هم دارند، بعید نیست که سراینده همه آنها یک نفر باشد. به هرحال در منظومه اول یعنی شیخ صنعان تاریخ سرایش در سال ۱۲۲۹ قمری ، در زمان سلطنت فتحعلیشاه قاجار ذکر شده است:
اگر بپرسان جه تاریخ و وخت
قجر نشته بی بشاد نه روی تخت
هزار و دویست بیست و نه سال بی
فتحعلیشاه بلند اقبال بی
بشاد پادشای ملکی ایران بی
رعیت جه ظلمش یانه ویران بی
🔸تاریخ سرایش معراجنامه را هم شاید با عطف به ابیات بالا بتوان دوره فتحلیشاه قاجار (۱۲۱۲_۱۲۵۰ ق) در نظر گرفت. قدر مسلم سراینده کسی غیر از کاتب آن یعنی سید محمد چشمیدری بوده و تاریخ سرایش آن از تاریخ کتابت یعنی ۱۳۱۷ هجری قمری کهنتر است. درباره نویسنده و‌سراینده معراجنامه تنها از روی یکی از ابیات پایانی معراجنامه میدانیم که نام او « شریف» بوده است:
یا رب به حاجت معراج رسول
کلام شریف بکری قبول
🔸شاعر معراجنامه اثر خود را به سفارش ملا اسماعیل نامی از دوستان خود ، که در ابیات آغازین معراجنامه با صفت مخدوم از او یاد شده، سروده است. به گفته شاعر ملا اسماعیل شیفته پیامبر اسلام بود و میل داشت که در هر مجلس و مکانی و در میان همه مردم، یاد و سیره پیامبر گرامی داشته شود:
مخدوم شفیع ملا اسماعیل
توفیق یارش بو جه رب جلیل
چون دائم نفکر رای آخرتن
قصدش چنی خلق هر نصیحتن
اخلاصش نَرای رسول زیادن
دایم الاوقات اوش نیادن
منظورش ایدن جه هر مجلیسی
جو حضرتوه بکریو قسی
🔸ارادت ملا اسماعیل به پیامبر اسلام و اندیشه نشر و تبلیغ سیره او در میان مردم منطقه و محال خود، سبب می‌شود که از ( ملا؟) شریف بخواهد که معراجنامه ای به زبان کُردی بسراید، زیرا به گفته سراینده معراجنامه ژاورود اگرچه کتابهای بسیاری در سیره نبوی به زبانهای عربی و فارسی در دست بوده که علما و خواص کُرد از آنها بهره می‌بردند ، اما از آنجا که عامه مردم کُرد، زبانِ این آثار را درک نمی‌کنند، لازم بود که به زبان کُردی نیز آثاری برای آشنایی مردم با سیره پیامبر نگاشته شود. از این رو ملا اسماعیل از سراینده معراجنامه درخواست کرد که معراجنامه ای به زبان کُردی تالیف کند:
واتش به بنده فقیر و حقیر
عاصی و شرمسار سراپا تقصیر
تا معراجنامه به لفظ کُردی
بنویسون پَی عام جه گوره و وردی
ار چه واچیان عربی و فارسی
کم منفعتن پری عوام الناسی
فارسی و عربی پی خاص و کرام
کُردیچ بو خاصن پی گرد( یا کُرد؟) و عوام
🔸زبانی که معراجنامه با آن نوشته شده است ، همان زبانی است که امروزه ( و شاید حداکثر از صد سال پیش به اینسو) برای بازشناسی آن از دیگر انواع و گویشهای کُردی، هورامی می‌نامیم. اما سراینده معراجنامه هم مانند آثار دیگری که به تواتر چنین کرده اند ، زبان اثر خود را بدون پیشوند یا پسوند، کُردی خوانده است. این امر اتفاقی نیست و با توجه به دوره و پارادایمی که این آثار در آنها به وجود آمده اند ، در راستای سیاست خاصی از قبیل آرمان ملت سازی هم نبوده است. در مقام تحلیل این موضوع تنها می‌توان گفت کُردی نامی نیست که در چهارچوب گرایشهایی ملی گرایی کُردی برای زبان هورامی مرسوم شده باشد ، بلکه دقیقا برخلاف نظر کسانی که به شناسه «کُردی هورامی » آلرژی دارند، کُردی شناسه کهن و تاریخی زبان هورامی است. تا جایی که در گذشته با توجه به هژمونی ادبی زبان هورامی در بخشهای وسیعی از کردستان ، برجسته ترین مدلولِ دال «زبان کُردی»، همان گویشی بوده است که امروزه «هورامی» می‌خوانیم. در چنین زمینه ای هنگامی که شاعران و سرایندگان از سرایندگان یارسان تا خانای قبادی و سراینده رستم و زنون و فقیه قادر هموند و علی اکبر خان قمشه ای و سراینده معراجنامه ژاورود ، زبان آثار خود را بدون پسوند یا پیشوند ، کُردی می‌خواندند ، مخاطب آنها میدانست که منظور از کُردی همان گویشی است که امروزه هورامی می‌خوانیم...
بخش دوم 👇👇👇
__
کاناڵەو تاریخوو هەورامانی ↙️
@horamanhistory
📝 نامیلکە "خاڵبەندی" لە ئامادەکردنی دیاکۆ هاشمی بڵاو کراوە
دیاکۆ هاشمی، ڕێنوێکاری زمانی کوردی و بەرێوەبەری ماڵپەڕی "فێرگەی زمانی کوردی" نامیلکەیەکی تایبەت بە خاڵبەندیی زمانی کوردی ئامادە و بڵاو کردەوە.
نامیلکەکە ئەو ڕێنوێنییانەن لەسەر خاڵبەندی کە پێشتر لە ماڵپەڕی فێرگەی زمانی کوردی بڵاو کرانەتەوە و لە پێشەکییەکەیدا لەسەر خاڵبەندی نووسراوە: "خاڵبەندی ئەو نیشانانەن کە لە پێوەندیی نووسراویدا خوێندنەوەی ڕستەکان بێهەڵە و ئاسان دەکەن، کورت و درێژی و شوێنی گت و وچان لە ڕستەدا دەستنیشان دەکەن. وا دەکەن کە ڕستەکان بە شێوەی پرسیاری، سەرسوڕمان یان دەربڕینێکی سادە هەست پێ بکرێن".
هەروەها لەسەر یاسا و ڕێساکانی خاڵبەندی هەر لە پێشەکیی نامیلکەکەدا نووسراوە: "بەشێکی زۆری ڕێساکانی خاڵبەندی نێونەتەوەیین و یاساکانیان چونیەک و گشتگیرن. بەشێکیان لە ئەلفبێیەکەوە بۆ ئەلفبێیەکی تر، بواری بەکارهێنانیان دەگۆڕێت. نیشانەکانی خاڵبەندی دەق لە ڕووی سینتاکس و واتاوە دابەش دەکەن".
ئەم نامیلکەیە ٢٥ لاپەڕەیە و ناوەڕۆکەکەی لە ١٢ بەش پێک هاتووە.
✍️: @NNKurdistan
Muĥemed kurdî:
وجود داشتن= هەبوون، بوون
✅✅✅
موجود زندە= بوونەوەری زیندوو، گیانلەبەر، گیاندار
✅✅✅✅
موجود زندە= بوونەوەری زیندوو، گیانلەبەر، گیاندار
✅✅✅✅
موجودی= هەبوو، بوو، دارایی، ئاشتەبا
✅✅✅✅
مضمون= ناوەرۆک، ناواخن، نێواخن، کاکڵە
✅✅✅✅
مظنون= بەرگومان، بەرشک، گومانلێکراو
✅✅✅✅
تقلید= لاسایی، چاولێکەری
✅✅✅
درس= وانە
✅✅✅
مدرس= وانەبێژ، فێرکار
✅✅✅
مقلد= چاولێکەر
✅✅✅
تدریس= وانەبێژی، وانەگوتنەوە
✅✅✅
مرهون(مدیون)= قەرزدار، منەتبار
✅✅✅
معدوم ساختن= لەناوبردن، تەفروتوناکردن، تیابردن، نەهێشتن، فەوتاندن
✅✅✅
عودت دادن= گەڕاندنەوە، دانەوە، ناردنەوە، وەگەڕاندن
✅✅✅✅
📕جنگلهای بلوط کردستان از تاریخ کرد می گویند.
✍ اسماعیل شمس
🔸در میان شاعران کرد گفتگو با درختان، سنت مرسوم و جا افتاده ای بود. شاعر با درختی کهنسال وارد گفتگو می شد و تاریخ را از زبان او به تصویر می کشید. برای نمونه ماموستا قانع که یکی از تاریخ محورترین شاعران کرد است درخت توتی را طرف گفتگویش قرار داده است تا برایش از تاریخ بگوید. می دانیم که تاریخنگاران بیشتر به تاریخ انسانها و جنگهایشان با یکدیگر و خرابی شهرها و روستاها و قلعه ها بها داده اند و کمتر از تاریخ طبیعت و محیط زیست سخن گفته اند. این در حالی است که کمتر پادشاه جهانگشایی است که طبیعت و محیط زیست اعم از جنگلها و جانوران و مانند آن از دست او در امان مانده باشند. سخن گفتن درختان با شاعران هرچند یکی از ژانرهای زیبای تاریخنگاری است، اما متٲسفانه جهانی خیالی است و درختان طبیعت نمی توانند به سخن آیند و از آنچه در تاریخ بر سر آنها آمده است، بگویند. به قول مولوی کاشکی هستی زبانی داشتی/تا ز هستان پرده برداشتی. راستی اگر جنگلهای بلوط کردستان زبانی داشتند چگونه پرده های تاریخ کرد را بر می داشتند و واقعیت را چنانکه بوده است روایت می کردند؟در غیاب چنین وضعیتی در برخی کتابهای تاریخ، گزارشهای هرچند اندکی از تخریب محیط زیست و نوع برخورد و تعامل پادشاهان و جهانگشایان با طبیعت آمده اند. در این یادداشت کوتاه تنها به چند نمونه کوچک از برخورد تیمور با زیست بوم کردستان اشاره می شود. امیدوارم پژوهشگری کوشا پیدا شود و این موضوع را در دوره های مختلف تاریخی بررسی کند.
🔸یکی از عادات تیمور این بود که پس از کشتار مردم و درست کردن کله منار از سرهای آنان و سوزاندن شهرها و ویران کردن خانه ها و قلعه ها و به قول شامی "ز بس کشته که افکند بر کوه و دشت/ جهان گفت بس کن که از حد گذشت،" بساط شکار و جشن و پایکوبی می گذاشت. به نوشتۀ سمرقندی تیمور پس از عبور از رود فرات در سال 803 «میل شکار فرمود و بعد از چند روز اصناف شکاری جمع آمده به تیغ و تیز و نیزه بسیاری کشته شد و بعضی به دست گرفتند و در سرچشمۀ رأس العین جرگه به هم رسیده خیمه ها از گوشت شکاری مالامال شد و ساغرها مالامال بر دست ساقیان صاحب جمال در گردش آمد. به کف جام و در گوش بانگ رباب/بر آتش سرین گوزنان کباب»( 2/1، 872-873). به نوشته حافظ ابرو، تیمور در اطراف ارزنجان « هرکس از یاغیان که پناه بدان جنگل برده بودند همه را غارتیده و گوشمال داده در آن موضع میل شکار کرد و گوزن و قوچ بسیار انداخته و در آن نواحی هر که سرکشی کرده بود و گریخته همه را پیدا ساخته غارت کردند و ایل و منقاد گردانیدند» ( 2/789- 793). او در ماردین ” لشکر را اجازت داد بر ولایت تاخت کرده بغارتند... لشکر بغارتیدند... و تاخت کردند و اسب و استر بسیار و گاو و گوسفند بیشمار گرفتند” .
🔸نظام الدین شامی نیز می گوید: تیمور و سپاهیانش در طول راه ماردین تا کنار دجله شروع به شکار کردند و “ شکاراندازان می رفتند و از بسیاری گورخر و گوزن و آهو رفاهیتی عظیم در لشکر پدید آمد و همه آسوده شدند” ( ٢٣٩). سمرقندی هم درباره غارت غازی عنتاب توسط تیمور می نویسد: « غنایم نامحصور به دست سپاه منصور افتاد، از جمله هشتصد هزار گوسفند بود به غیر از اسب و شتر و دیگر فتوحات.» سمرقندی در جای دیگری و پس از فتح دیگری می نویسد:« حضرت صاحبقران بعد از مجالس عیش نشاط شکار فرمود و بهادران تسلط شعار در آن صحاری شکاری بسیار و آهوی بیشمار انداختند و تمام آن عرصه را از وحوش و طیور خالی ساختند» ( 2/1، 898).
تاریخنگار مداح تیمور به خالی ساختن کوه و دشت کردستان از وحوش و طیور افتخار می کند و در گزارش بعدی خود از بلوطهای کردستان می گوید. به نوشته او، کاروان تیمور و شاهزادگان در طول راه شهرزور به آذربایجان « از کردان گمراه که در آن راه به قطع طریق اقدام می نمودند بسیاری را گرفته سی نفر را به حلق از درختهای بلوط که بر سر راه بود، آویختند»(2/1، 889- 890).
به حلق آویختن از جنگلهای بلوط تنها به این گروه از کردان محدود نبود، بلکه در سال 806ق یکی از سپاهیان تیمور سر ملک عزالدین فرمانروای لر کوچک را که تسلیم ظلم و زور تیمور نشده بود و به قول سمرقندی « در این مدت از جهالت دم از مخالفت می زد به درگاه جهان پناه آورد و عرضه داشت که تن او را پوست کنده و به کاه آکنده و آویخته است و عبرت مخالفان دیگر ساخته تا حد خویش هرکسی داند»(2/1، 993).
🔸این یادداشت را به روح پاک شریف باجور و یارانش که پنج سال پیش در چنین روزی جانشان را در راه حفاظت از طبیعت و محیط زیست کردستان از دست دادند، تقدیم می کنم.
/channel/kurdistanname
🟢"پوختەی ڕێنووس و خاڵبەندی"
نووسەر: م. دیاکۆ هاشمی
🟢@PDF_kurdi
📚ᵖᵉⁿᵉˡ ᵘ ᵖᵉˣˢᵃⁿ
🖥پەنێلی هەشتەم: پەخشانی کوردی و بەرهەمهێنانی زانستی: ئاستەنگەکان و ئاسۆکان
👨💻بەڕێوەبەر: د.یەدوڵڵا پەشابادی
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان: سومەیە کەریمی
🎙گوتاربێژی یەکەم: د.محەممەد ڕەحیمییان
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان: شەقایق حەسەنزادە
🎙گوتاربێژی دووهەم: د.بەختیار سەجادی
♡ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
ᴏғғɪᴄɪᴀʟ ᴄʜᴀɴɴᴇʟ
@Mekoy_Edebi_Kurdi
📚ᵖᵉⁿᵉˡ ᵘ ᵖᵉˣˢᵃⁿ
🖥پەنێلی شەشەم: پەخشان لە زارەکانی زمانی کوردیدا
👨💻بەڕێوەبەر: د.حەسەن سەرباز
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشانی کرمانجی: ئەوین بروومەند
🎙گوتاربێژی یەکەم ﴿کرمانجی﴾: بەڕێز عەلی پاکسرشت
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشانی هەورامی: سەرگوڵ ئارەش
🎙گوتاربێژی دووهەم ﴿هەورامی﴾: بەڕێز سەباح جەباری
🎙گوتاربێژی سێهەم ﴿کوردی خوارین﴾: بەڕێز عەلی ئولفەتی
♡ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
ᴏғғɪᴄɪᴀʟ ᴄʜᴀɴɴᴇʟ
@Mekoy_Edebi_Kurdi
📚ᵖᵉⁿᵉˡ ᵘ ᵖᵉˣˢᵃⁿ
🖥پەنێلی سێهەم: پەخشانی کوردی و چاپەمەنییەکان
👨💻بەڕێوەبەر: د.بێهرووز چەمەنئارا
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان: پرشنگ مستەفازادە
🎙گوتاربێژی یەکەم: د.حامد کۆنەپۆشی
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان: زانا ڕەشیدی
🎙گوتاربێژی دووهەم: بەڕێز ڕەزا شەجیعی
♡ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
ᴏғғɪᴄɪᴀʟ ᴄʜᴀɴɴᴇʟ
@Mekoy_Edebi_Kurdi
📚ᵖᵉⁿᵉˡ ᵘ ᵖᵉˣˢᵃⁿ
🖥پەنێلی یەکەم: پەخشان و ئەدەبی چیرۆک: کارتێکەری و کارتێکراوی
👨💻بەڕێوەبەر: د.زەکەریا بزدوودە
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان: سارا ئەحمەدزادە
🎙گوتاربێژی یەکەم: مامۆستا عەتا نەهایی
🎙خوێندنەوەی نموونەی پەخشان: سومەیە یووسفییان
🎙گوتاربێژی دووهەم: بەڕێز سەید قادر هیدایەتی
♡ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
ᴏғғɪᴄɪᴀʟ ᴄʜᴀɴɴᴇʟ
@Mekoy_Edebi_Kurdi
🔸هونەرمەندی مەقاماتی کورد «شکور خەیات» کۆچی دوایی کرد
🔹دوای ململانێیەکی زۆر لەگەڵ نەخۆشی شەوی ڕابردوو ۲۷ی گەلاوێژ، هونەرمەند و مەقام‌بێژی گەرمیان شكور خەیات کۆچی دوایی کرد.
▫️شکور محەمەد قادر ناسراو بە شکور خەیات لەساڵی ۱۹۴۰ لە گوندی قەڵغانلوی سەر بە شارۆچکەی خورماتوو لەدایکبووه و لەتەمەنی ٨۳ ساڵیدا بەھۆی نەخۆشییەوە له شاری هەولێر کۆچی دوایی کرد.
🔺شکور خەیات لە دوای عەلی مەردان و حسێن عەلی و مەقام‌بێژانی سەدەی پێشوی گەرمیان و کەرکوک بە یەکێک لە مەقامبێژە بەسەلیقە و شارەزاکانی مەقاماتی ناوچەی گەرمیان دادەنرێت.
🔸مەقامەکانی قەتار و خاوکەر، ئەڵاوەیسی، خورشیدی و خاوکەر و ئای ئای بە شێوازێک چڕیوە کە بۆنی گەرمای گەرمیان و چریکەی گەرمەسێر و پێدەشتی داودەی لێدێت.
🆔 @saqqezrudaw
Muĥemed kurdî:
وضع قانون= دانانی یاسا، یاسادانان
✅✅✅
قانون غیرمدون= یاسای نەنووسراو
✅✅✅
قانون مدون= یاسای نووسراو/داڕێژراو/کۆکراو
✅✅✅
منقوش= نەخشاو، نەخشین، نەخشیو، نەخشێندراو، نگارین
✅✅✅
تحول گرا= گۆڕانخواز، گۆڕانکاریخواز
✅✅✅✅
تحول پذیر= گۆڕانگر، گۆڕانکاریهەڵگر، گۆڕانهەڵگر
✅✅✅
اصلاح بنیادی= چاکسازیی بنەڕەتی/بنچینەیی
✅✅✅✅
مخدوش شده= دەستکاریکراو، دەستتێبراو، ڕووشاو، خەوشدار، دەستلێدراو
✅✅✅
عامل ضروری= هۆکاری پێویست
✅✅✅✅
مساعدت= یارمەتی، ئاریکاری، یاریدە
✅✅✅
وضعیت مساعد= بارودۆخی باش/لەبار/گونجاو
✅✅✅✅
بدرقه کردن= بەڕێکردن، ڕەوانەکردن، وەڕێخستن، ڤەڕێکرن
✅✅✅✅
استقبال کردن= پێشوازیکردن، چوونەپێشوازی، دەمەوچوون، بەرەوپیرچوون، بەپیرەوەچوون، بەپیراییەوەچوون
✅✅✅✅
حتی المقدور= تا بکرێ، تا دەکرێ، تا دەگونجێ، بەپێی توانا، بەگوێرەی توانا و دەسەڵات، تا بلوێ، تا ئەو جێیەی بکرێ/بگونجێ/دەبێ
✅✅✅✅
بۆ ڕێنووسی هاوبەش گرنگە؟
لە دنیایەکدا کە بە کرتەیەک هەموو زانیارییەک وەردەگێڕدرێتەوە سەر زمانێکی تر، زۆر گرنگە کە ڕێنووسێکی یەکدەستمان هەبێت. تا پرۆگرامەکان و خەڵک بزانن چۆن دەقی زمانێک لە زمانێکی تردا بنووسرێتەوە. ئەگەر تۆ دە شێوەی جیاوازی ڕێنووست هەبێت، پرۆگرامێکی دیجیتالی نازانێت کام ڕێنووس بەکار بهێنێت. هەر بۆیە ڕێنووسێکی یەکدەست زۆر پێویست و گرنگە.
ڕێنووسی یەکسان و یەکدەست گرنگە، بۆ وێنە لەبەر:
١. پێوەندی و تێگەیشتن: ڕێنووسی یەکدەست ئاسانکاری دەکات کە مرۆڤەکان باشتر لە یەکتر تێ بگەن و پێوەندیی کاریگەرانەیان پێکەوە هەبێت. کاتێک هەمووان هەمان یاسای ڕێنووس و نووسین بەکار بهێنن، مەترسیی بەهەڵەتێگەیشتن و هەڵەی لێکدانەوە کەم دەبێتەوە.
٢. ڕوونی و بێخەوشی: ڕێنووسی یەکگرتوو یارمەتی دەدات دەق ڕوون و بێخەوش بێت. کاتێک ڕێنووس یەکسان و یەکدەست بێت و نۆرمە جێکەوتووەکان پەیڕەو بکرێن، خوێندنەوە و لێکدانەوەی ناوەڕۆکەکە ئاسانتر دەبێت.
٣. دەسەڵات و متمانەی زمان: ڕێنووسی یەکپارچە، دەسەڵات و متمانە بە زمانەکە دەبەخشێت. ئەگەر شێوازی جیاواز بۆ ڕێنووسی یەک وشە هەبێت، دەتوانێت سەرلێشێواوی دروست بکات و چۆنێتی و متمانەی دەقەکە بخاتە ژێر پرسیارەوە.
٤. کارایی و کاریگەرێتی: ڕێنووسی باو وا دەکات نووسین و خوێندنەوە کاراتر بێت. خوێنەران پێویست ناکات بۆ تێگەیشتن یان لێکدانەوە لە ڕێنووسی نائاسایی یان هەڵەی تایپکردن پرۆسە و ڕەوتی بیرکردنەوەکانیان ببڕن.
٥. واتا و جیاوازی: هەندێک جار گۆڕانکاری لە ڕێنووس یان بەکارهێنانی وشەکاندا دەتوانێت مانا یان وردەجیاوازییەکانی دەقێک بگۆڕێت. مرۆڤ بە پابەندبوون بە ڕێنووسی یەکسانەوە، دەتوانێت خۆی لە گۆڕینی نەخوازراو لە مانادا بەدوور بگرێت.
٦. یەکێتیی فەرهەنگی و زمانی: ڕێنووسی هاوبەش یارمەتیدەرە بۆ پاراستن و بەرەوپێشبردنی یەکێتی و کولتووری زمانی لەناو کۆمەڵگەیەک یان وڵاتێکدا. هەستی پێکەوەبوون و کێیەتیی هاوبەش دروست دەکات.
٧. بەردەوامیی ئەدەبی و مێژوویی: بە پێڕەوکردنی ڕێساکانی ڕێنووسی جێکەوتوو، بەردەوامیی زمانی نووسراویش بە تێپەڕبوونی کات دەپارێزرێت. دەبێتە هۆی ئەوەی کە دەق و ئەدەبیاتی کۆنتر بەبێ زەحمەت بخوێنرێنەوە و تێگەیشتنیان سانا بکرێت.
٨. پێوەندیی نێودەوڵەتی: لە دنیای جیهانگیریدا کە خەڵکی وڵات و کولتوورە جیاوازەکان پێکەوە پێوەندی دەگرن، ڕێنووسی یەکسان و یەکدەست ئاسانکاری بۆ پەیوەندی و وەرگێڕانی نێودەوڵەتی دەکات.
بە کورتی، ڕێنووسی یەکسان و یەکدەست یارمەتیدەرە بۆ ئاسانکاریی پێوەندیکردن، هەوەرها ڕوونی و متمانە دروست دەکات، یەکێتی و کولتووری زمانەوانی دەپارێزێت و کارایی و تێگەیشتن بەرەو پێش دەبات. بەڵام گرنگە لەبیرمان بێت کە زمان لە ژیاندایە و لە گۆڕاندایە و ڕەنگە هەندێک گۆڕانکاری لە ڕێنووسیدا بەپێی کۆنتێکست و بەکارهێنان قبووڵکراو بێت. بۆ نوێترین ڕێنووسی کوردی دەتوانن چاو لێرە بکەن کە هەم بە شێوەی سەرهێڵ هەیە و هەمیش بە شێوەی پیدیئێف PDF دانراوە:
http://diyako.yageyziman.com/%da%95%db%8e%d9%86%d9%88%d9%88%d8%b3/
زمانی کوردی خاوەنی ڕێنووسی خۆیەتی. لەمێژە کار لەسەر ڕێنووس کراوە. بۆ نموونە لەم بەستەرەدا ئاوڕێک لە مێژووی ڕێنووسی کوردی دراوەتەوە و نوێترین ڕێنووسەکان دەبینن:
کتێبخانەی ڕێنووس: https://spell.asosoft.com/ku/library
#کتاب_هورامان
🔸کتێبوو تاریخوو هەورامانی نویستەو ئیبراهیم شەمس پەیجۆرکاروو زوان، فلکلۆر و تاریخوو هەورامانین کە وەڵاڤگەو تاڤگەی جە ۴۸۰ لاپەڕێنە چاپ کەردەن. ئینە ئەوڵین ئەزموونوو تاریخنویستەی بە زوانی کوردی هەورامیا کە چوارچۆ کتێبیەنە وەڵا بیەبۆوە. یۆ جە ئارمانە ئەسڵیەکاو کاناڵەو تاریخوو هەورامانی جە سەرەتاو ئەرەمەرزیایشۆ، ئەوەنویستەی زانستیانەو تاریخ بە زوانی هەورامی بیەن. پەوکی بە دڵ دەسوەشی و بێقەزایی کاک ئێبراهیمی شەمسی کەرمێ. پا ئۆمێدە کە ئی هەنگامێ، هەنگامێ گەورەتەرێش شۆنیۆ با و ڕوێو بەینە کە تاریخنویستەی هەورامی جە چوارچۆ گوفتمانێوی زانستی، نەتەوەیی و مەسئولانەیەنە، بیاوۆ ئەوپەڕوو گەشەئەسای.
کاناڵەو تاریخوو هەورامانی ↙️
@horamanhistory
(مێژوی زمانی کوردی)
نوسەر: زبیر بلال اسماعیل
تەرجومە: یوسف ڕوف عەلی
زوان: بازنەی ناوەندی.
چەنێلی زمانناسی:
@zimannasi