256
Пішу цікавосткі пра рознае. Адзіны аўтар @sabaczka
Самая старая дзікая птушка зноўку чакае птушаня
Самка гавайскага альбатроса Phoebastria immutabilis Ўіздам, якой празь некалькі месяцаў споўніцца 74 гады, зноў пачала размнажацца. Ўіздам лічыцца самай старой дзікай птушкай у сьвеце. Сёлета яна вярнулася на атол Мідуэй, дзе жыве шмат марскіх птушак, і адклала яйка ўпершыню за чатыры гады.
Раней, у 2021 годзе, зьнік ейны сталы партнэр Акеакамаі, зь якім Ўіздам гнездавалася больш за дзесяць гадоў. Пасьля гэтага яна не размнажалася, хоць яе бачылі падчас шлюбных танцаў зь іншымі самцамі.
Ўіздам была адзначана ў 1956 годзе арнітолягам Чэндлерам Робінсам, які даў птушцы як мінімум пяць гадоў, і пазначыў яе нумарам Z333. Другая сустрэча адбылася ў 2002 годзе, і тады Робінсан пастанавіў даць птушцы імя, якое б адпавядала "шаноўнаму веку" (wisdom — мудрасьць).
24 лістапада самку заўважылі на родным атоле разам з новым партнэрам. Празь некаторы час у гнязьдзе зьявілася яйка, якое пара цяпер актыўна даглядае. Арнітолягі даволі высока ацэньваюць шанец на вылепленьне.
Мужчыны, якія імкнуцца адпавядаць традыцыйным ґендэрным ролям, маюць вышэйшую рызыку самагубстваў
Мужчыны значна часьцей за жанчын зьдзяйсьняюць самагубствы, асабліва тыя, хто імкнецца адпавядаць традыцыйным уяўленьням пра мужнасьць, такім як незалежнасьць і кантроль над эмоцыямі. Дасьледаваньне, зладжанае Цюрыскім унівэрсытэтам, паказала, што падобныя ўстаноўкі могуць павышаць рызыку самагубства, асабліва сярод маладых мужчын.
Дасьледчыкі прааналізавалі зьвесткі амаль 500 мужчын* зь нямецкамоўных краін і падзялілі іх на тры групы: эгалітарысты (60%), якія мала залежаць ад традыцыйных ідэалогій; гульцоў (15%), для якіх важны статус і сэксуальны посьпех; і стоікаў (25%), якія падкрэсьліваюць незалежнасьць, падаўляюць эмоцыі й схільныя да рызыкі. Менавіта апошнія аказаліся найбольш уразьлівымі, дэманструючы рызыку суіцыдальных спроб амаль ў тры разы вышэйшую, чым у эгалітарыстаў. Падыход да крызісаў у такіх мужчын часта зводзіцца да перакананьня «разьвязаць праблемы самастойна», што ў спалучэньні са схільнасьцю да рызыкі можа прывесьці да самагубства як да «адзінага выйсьця».
Стоікамі, як правіла, зьяўляюцца маладыя мужчыны, бо яны часьцей зьвяртаюцца да традыцыйных мужчынскіх ідэалогій у пошуках сваёй ідэнтычнасьці. Дасьледнікі рэкамэндуюць адаптаваць прафіляктычныя меры для гэтай групы. Напрыклад, спэцыялістам варта больш уважліва ставіцца да «схаваных» праяваў дэпрэсіі ў мужчын, такіх як саматычныя скаргі або агрэсіўныя паводзіны. Таксама важна распрацоўваць псыхатэрапеўтычныя мэтады, якія дапамагаюць зьнізіць уплыў стэрэатыпных ґендэрных роляў.
*13% удзельнікаў ужо мелі спробы самагубства, чвэрць мела дыягнаставаную дэпрэсію, а пятая частка праходзіла псыхатэрапію.
Загадка колеру кацінай поўсьці, падаецца, разгаданая
Каб зразумець такія ґендэрныя асаблівасьці афарбоўкі катоў і котак, трэба ўспомніць насьледаваньне X-храмасом, бо менавіта там і хаваюцца важныя для афарбоўкі ґены. Так, у самак 2 X-храмасомы: адну яны атрымліваюць ад маці, а другую — ад бацькі. А вось у самцоў толькі адна такая храмасома, якую аны атрымалі ад маці, а другая — Y ад бацькі. Таму кот на здымку, няйначай, сваю афарбоўку атрымаў у спадчыну ад маці.
Але дзьве Х-храмасомы патрэбныя не заўсёды. Напрыклад, вузам дастаткова адной, таму падчас эмбрыяґенэзу ў кожнай зь іх "выключаецца" адна з X-храмасом. У выніку на скуры самкі праяўляюцца плямы поўсьці рознага колеру, у залежнасьці ад таго, якая з X-храмасом выключылася. Але у справу можа ўключыцца іншы ґен, які часткова блякуе сынтэз пігменту, тады поўсьць застаецца белай.
Бальшыня сысуноў, у тым ліку й людзі, атрымліваюць руды колер праз мутацыі ў бялку Mc1r, які рэгулюе тое, які пігмэнт і ў якой колькасьці будзе сынтэзавацца ў вузах скуры. Але ў катоў гэты ґен такога ўплыву ня мае. Mc1r не знаходзіцца на X-храмасоме, і ў рудых катоў ён без мутацыяў.
Каб знайсьці сапраўдную прычыну загадкавасьці афарбоўкі катоў, навукоўцы сабралі ўзоры скуры жывёлак з рудой і чорнай поўсьцю, а потым паглядзелі, якія ґены актыўныя ў адказных за пігмэнт мэлянацытах. Аказалася, што ў рудых катоў адзін з ґенаў (Arhgap36) меў у 13 разоў большую актыўнасьць, чым ў жывёл іншага колеру. Таксама гэты ґен знаходіцца на X-храмасоме, што прыцягнула ўвагу навукоўцаў.
Аднак на ДНК у адпаведным Arhgap36 участку мутацый аніякіх не было. Затое побач знайшоўся адсутны кавалачак, які рэгулюе колькасьць згаданага бялку. Наступнае дасьледаваньне выявіла няўнасьць такой мутацыі ва ўсіх рудых і трохкаляровых катоў.
Іншае дасьледаваньне навукоўцаў зь Японіі выявіла тую ж мутацыю ў дзясяткаў катоў са сваёй краіны й па ўсім сьвеце. Таксама выявілася, што ў плямах рудой поўсьці актыўнасьць ґену Arhgap36 была значна вышэйшай, чымся ў плямах іншага колеру.
У рацыёне вэгетарыянцаў знайшлося шмат нездаровых прадуктаў
Дасьледчыкі з Імпэрскага каледжа Лёндану, Унівэрсытэта Сан-Паўлу й Міжнароднага агенцтва па дасьледваньні раку выявілі, што брытанскія вэгетарыянцы й веганы спажываюць больш ультраапрацаваных прадуктаў, чым іхнія мясаедныя суайчыньнікі.
Аналіз зьвестак 200 тысяч чалавек з праекта UK Biobank паказаў, што, нягледзячы на адмову ад мяса, расьлінная дыета часта ўключае штучнае мяса, локшыну, сухія сьняданкі й іншыя рафінаваныя прадукты, багатыя хімічнымі дабаўкамі й кансэрвантамі.
Хоць вэгетарыянства асацыюецца з ладам жыцьця, багатым на садавіну й гародніну, на практыцы гэта часта ператвараецца ў "сьвята" пакетаванай ежы. Іронія сытуацыі ў тым, што карысьць для здароўя, зьвязаная з адмовай ад мяса, можа быць зьведзеная на нішто шкодай ад такіх прадуктаў. Тым часам мяса ў сваім натуральным выглядзе часьцяком апрацоўваецца значна менш, чым соевы бургер, бо яно мае большую візуальную прывабнасьць.
Такім чынам, пераход да вэгетарыянства не заўсёды настолькі карысны, як хацелася б, асабліва калі гародніна ў мэню замяняецца абы чым.
Дасьледнікі прапануюць ладзіць вакцынацыю ад малярыі камарамі
Навукоўцы распрацавалі незвычайную стратэгію вакцынацыі ад малярыі — з дапамогай укусаў камароў, якія нясуць генэтычна мадыфікаванага паразыта Plasmodіum falcіparum. Новы мэтад прадэманстраваў зьніжэньне ўспрымальнасьці да хваробы ў людзей і, магчыма, прывядзе да стварэньня больш эфэктыўнай вакцыны супраць захворваньня, якое штогод паражае каля 250 мільёнаў чалавек.
Падчас выпрабаваньняў удзельнікаў "вакцынавалі" праз укусы малярыйных камароў, якія несьлі ў сабе мадыфікаваных паразытаў. Гэтыя паразыты былі запраграмаваныя такім чынам, каб іхняе разьвіцьцё спынялася на раньніх стадыях, не даючы малярыі разьвівацца. У выніку амаль 90% людзей, укушаных камарамі з мадыфікааным паразытам (GA2), пазьбеглі заражэньня. Раней падобныя спробы мадыфікацыі мелі эфэктыўнасьць толькі ў 13%.
Цяпер існуюць дзьве вакцыны супраць малярыі, але іх эфэктыўнасьць абмежаваная 75%, а для падтрыманьня імунітэту патрабуецца паўторная вакцынацыя. Генэтычна мадыфікаваныя паразыты, такія як GA2, прапануюць пэрспэктыўны альтэрнатыўны падыход, здольны забясьпечыць больш доўгатэрміновую абарону.
Пабочныя эфэкты выпрабаваньняў былі мінімальнымі, за выключэньнем чаканага сьвербу ад укусаў ”вакцынатараў”. дасьледнікі плянуюць спраўдзіць свае вынікі на большай выбарцы, каб вывучыць магчымасьць прымяненьня гэтага мэтаду ў маштабах, неабходных для барацьбы з глябальнай эпідэміяй.
Даматурства пагоршыла людзям памяць
Паганыя навіны для даматураў аматараў канапы й сэрыялаў: аказваецца, спорт карысны ня толькі для прэса, але й для мазґоў. Фінскія дасьледнікі, натхнёныя барацьбой зь лянотай чалавецтва, вывучылі сувязь паміж фізычнай актыўнасьцю й працоўнай памяцьцю. Яны прыйшлі да высновы, што спартоўцы лепш выконвалі некаторыя задачы, чым тыя, хто меў мала фізычнай актыўнасьці. Асабліва сумна выглядаюць аматары сядзячага ладу жыцьця — іх памяць, здаецца, адпачывае разам зь імі.
Каб зрабіць такія высновы, навукоўцы прааналізавалі аж 21 дасьледаваньне з удзелам 1455 чалавек. Большая часта людзей з выбаркі прафэсыйна займалася баскетболам, бэйсболам і фэхтаваньнем. Таму, калі вы гуляеце ў шахматы на канапе, гэты «навуковы прарыў» можа прайсьці міма вас.
Вядома, сувязь паміж спортам і мозгам — гэта толькі карэляцыя, а не прамы доказ. Але хто мы такія, каб спрачацца з дасьледаваньнем, апублікаваным у салідным часопісе Memory. Аўтары сьцьвярджаюць, што іхняя праца пацьвярджае: спорт паляпшае кагнітыўныя здольнасьці. Прычым ня толькі ў маладых і бадзёрых, але й у тых, хто ўжо не памятае, дзе пакінуў акуляры.
Пяціхвілінкі ў экстрэмальным холадзе палепшылі якасьць сну
Канадзкія й францускія навукоўцы выявілі, што кароткія сэансы пры экстрэмальна нізкіх тэмпэратурах могуць пазытыўна ўплываць на якасьць сну. Дасьледаваньне, праведзенае з удзелам 9 жанчын і 11 мужчын, паказала, што штодзённыя працэдуры ў крыякамэры (-90°C, па 5 хвілін у дзень) спрыялі паляпшэньню сну, асабліва яго глыбокіх фаз.
Найбольшыя зьмены назіраліся на пяты дзень экспэрымэнту: у сярэднім працягласьць глыбокага сну павялічылася на 7,3 хвіліны. Людзі таксама субʼектыўна адзначалі паляпшэньне якасьці сну, прычым эфэкт быў больш выразны ў жанчын.
Дасьледнікі мяркуюць, што крыястымуляцыя можа стаць пэрспэктыўным мэтадам барацьбы з парушэньнямі сну, калі вынікі спраўдзяцца на большых выбарках.
Кагнітыўныя здольнасьці астранаўтаў зьнізіліся на нізкай калязямной арбіце
NASA зладзіла дасьледаваньне з удзелам 25 астранаўтаў, якіх папарасілі зрабіць адмысловыя тэсты перад палётам на МКС, падчас місыі ў космасе, і пасьля яе. У выніку аказалася, што працяглае знаходжаньне ў космасе запавольвае хуткасьць выкананьня задач, зьвязаных з рабочай памяцьцю, увагай і апрацоўваньнем інфармацыі. Пры гэтым дакладнасьць выкананьня задач заставалася нязьменнай, а пасьля вяртаньня на Зямлю кагнітыўныя паказьнікі нармалізаваліся празь некаторы час.
Асноўнымі фактарамі, якія ўплываюць на кагнітыўныя функцыі, зьяўляюцца стрэсавыя ўмовы космасу, такія як радыяцыя, мікрагравітацыя й фізычныя нагрузкі падчас місыяў. Хоць зьмены кагнітыўных здольнасьцяў носяць часовы характар, касьмічнае асяродзьдзе аказвае значны ўплыў на арґанізм у цэлым, выклікаючы такія праблемы, як страта шчыльнасьці касьцей, атрафія цягліц і зьмены ў мазґах, уключаючы абʼём шэрай матэрыі й сьпіннамазґавой вадкасьці.
З улікам падрыхтоўкі NASA да місыяў на Месяц і Марс у рамках праґрамы Artemіs, важна працягваць дасьледаваньні ўплыву космасу на здароўе й распрацоўваць меры для абароны астранаўтаў у працяглых экспэдыцыях.
Прышпільная Майстэрня – гэта месца, дзе нараджаюцца ўнікальныя драўляныя вырабы! Тут ствараюць аўтэнтычныя падвескі й знакамітую сярэднявечную гульню Glückhaus, якая дорыць весялосьць і незабыўныя моманты ў коле сямʼі й сяброў.
📣 Завітайце ў Instagram Прышпільнай Майстэрні, каб атрымаць шанец выйграць гульню Glückhaus ці іншыя цудоўныя прызы.
⏳ Сьпяшайцеся!
Пераможцы будуць абвешчаныя 30 лістапада. Не прапусьціце шанец зрабіць свой вольны час яшчэ больш незабыўным!
⬇️⬇️⬇️
https://www.instagram.com/pryspilnajamajsternia/?igsh=bXA1ajR3MWRyb3Jx
Партнэрскі допіс
Тлушчавая тканка памятае ўсё
Міжнародная група навукоўцаў выявіла, што тлушчавая тканка захоўвае «памяць» аб атлусьценьні нават пасьля значнага пахуданьня, што можа тлумачыць схільнасьць да паўторнага набору вагі. Дасьледаваньне паказала, што ґенэтычныя й малекулярныя зьмены, якія зьявіліся ў пэрыяд атлусьценьня, застаюцца актыўнымі ў тлушчавых вузах нават пасьля зьніжэньня масы цела.
У прыватнасьці, зьмены ў тлушчавай тканцы ўключалі падаўленьне ґенаў, адказных за мэтабалізм, і ўзмацненьне працэсаў, зьвязаных з запаленьнем, фіброзам (ушчыльненьнем тканак) і апаптозам (гібельлю вузаў). Гэтыя зьмены асабліва выразнымі былі ў тлушчавых вузах (адыпацытах) і іхнім мікраасяродзьдзі.
На прыкладзе мышэй навукоўцы высьветлілі, што нават пасьля вяртаньня масы цела да нормы зьмены ў экспрэсіі ґенаў захоўваюцца. Каля 75% гэтых зьменаў тлумачацца эпіґенетычнымі мэханізмамі, такімі як метыляваньне гістонаў — хімічныя мадыфікацыі, якія рэгулююць працу ґенаў. Гэта робіць тлушчавыя вузы больш схільнымі да назапашваньня тлушчу, асабліва пры паўторным пераходзе на калярыйную або тлустую дыету.
Дасьледнікі называюць такую зьяву «памяцьцю атлусьценьня», зьвязанай з эпіґенетычнымі перабудовамі. Яна можа быць ключавым фактарам, які ўскладняе доўгатэрміновае ўтрыманьне нармальнай вагі пасьля пахуданьня. Навукоўцы мяркуюць, што ў будучыні гэтая «памяць» можа стаць важнай мішэньню для новых мэтадаў лячэньня, накіраваных на прадухіленьне рэцыдыву атлусьценьня.
Сальманэла маніпулюе кішэчнікам, каб абысьці натуральную абарону арґанізму
Дасьледнікі з Каліфарнійскага ўнівэрсытэту выявілі, як бактэрыі Salmonella абыходзяць натуральныя абарончыя мэханізмы кішэчніка нават у прысутнасьці абароннай мікрабіёты. Дасьледаваньне паказвае, што сальманела маніпулюе балянсам пажыўных рэчываў у кішэчніку, ствараючы спрыяльнае асяродзьдзе для свайго выжываньня й росту.
Калі сальманела трапляе ў тонкі кішэчнік, яна выклікае запаленьне, якое парушае засваеньне амінакіслот зь ежы. У выніку ў кішэчніку назапашваецца лішак такіх амінакіслот, як лізін і арнітын. Менавіта яны дапамагаюць сальманеле пераадольваць ахоўны эфэкт кароткаланцуговых тлустых кіслот — злучэньняў, якія сынтэзуюцца карыснымі бактэрыямі й звычайна падаўляюць рост патаґенаў. Зьмяняючы рН-балянс з дапамогай такога мэханізму, сальманела фактычна вырубае кішэчную абарону, якая забясьпечваюцца мікрабіётай. Потым патаґенная бактэрыя перасоўваецца ў тоўсты кішэчнік, дзе жыве й размнажаецца.
Атрыманыя вынікі падкрэсьліваюць важнасьць падтрыманьня здаровай мікрабіёты кішэчніка й прапануюць патэнцыйныя стратэгіі для новых мэтадаў лячэньня. Гэта могуць быць прабіётыкі альбо дыетычныя ўмяшаньні, накіраваныя на барацьбу з дысбалянсам пажыўных рэчываў і ўмацаваньне абарончых сілаў кішэчніка падчас інфэкцыі.
Дасьледнікі зьвязалі абʼём мазґоў з тэмпэрамэнтам у розных парод сабак
Дасьледнікі вывучылі адносны памер мазґоў — суадносіны іхняй масы да масы цела (REV) — і заўважылі, што гэны паказьнік залежыць ад функцый пароды, формы чэрапа й тэмпэрамэнту.
Хоць мазґі сабак у сярэднім на 20% меншыя, чымся ў дзікага продка — шэрага воўка, яны дэманструюць падобныя кагнітыўныя здольнасьці. Гэта ставіць пад сумненьне тэзу, што большыя мазґі заўсёды азначаюць вышэйшы ровень інтэлекту.
Дасьледаваньне ўключала аналіз зьвестак аб 1682 сабаках 172 парод. Вынікі паказалі, што REV зьвязаны з памерам цела, задачамі, дзеля якіх выводзілі пароду, і нават з эмацыйнымі асаблівасьцямі. Напрыклад, дэкаратыўныя сабакі, выведзены для камунікацыі маюць найбольшы абʼём мазґоў адносна цела. У сваю чаргу, паляўнічыя й службовыя сабакі, прызначаныя для складаных задач, маюць больш сьціплыя абʼёмы мазґоў.
Таксама было высьветлена, што REV павялічваецца ў сабак, схільных да страху, агрэсіі або трывогі, але памяншаецца ў парод, якія лягчэй паддаюцца навучаньню. Цікава, што форма чэрапа слаба зьвязана з памерам мазґоў, а здольнасьць працаваць у камандзе з чалавекам увогуле не залежыць ад гэтага паказьніка.
Такія вынікі сьведчаць, што ў працэсе прыручэньня й сэлекцыі памер мазґоў сабак адаптаваўся да розных задач, але не абавязкова паказвае на інтэлектуальныя здольнасьці жывёлы.
Згенераваныя штучным інтэлектам выявы сталі пагрозай для навукі
У навуковай сфэры ўжо працяглы час існуюць праблемы з фальсыфікацыяй даных. Звычайна гэта падробка выяваў і масавая вытворчасьць падробленых артыкулаў (папяровыя фабрыкі). Са зьяўленьнем генэратыўнага ШІ, які можа ствараць тэксты, выявы й даныя, барацьба з такімі парушэньнямі становіцца ўсё больш складанай. Гэта прыводзіць да «гонкі ўзбраеньняў» з удзелам спэцыялістаў па захаваньні цэласнасьці навуковых ведаў, выдаўцоў і тэхналягічных кампаніяў, якія распрацоўваюць інструмэнты для выяўленьня падробак.
Выкарыстаньне ШІ для стварэньня падробленых малюнкаў у навуковых артыкулах асабліва складана выкрыць, бо такія выявы цяжка адрозьніць ад рэальных. Некаторыя кампаніі ўжо распрацоўваюць альгарытмы для аўтаматычнага выяўленьня штучнаінтэлектуальных малюнкаў з высокай дакладнасьцю, але такія інструмэнты пакуль не ідэальныя й патрабуюць дадатковай праверкі экспэртамі.
Некаторыя выдаўцы, напрыклад, PLoS, ужо выявілі выпадкі выкарыстаньня ШІ у апублікаваных артыкулах. Нягледзячы на гэта, многія навуковыя часопісы дазваляюць выкарыстаньне ШІ для стварэньня тэкстаў пры пэўных умовах, аднак прымяненьне нэўрасетак для стварэньня даных і малюнкаў застаецца пад вялікім пытаньнем.
Пакуль тэхналёгіі для выяўленьня падробак яшчэ разьвіваюцца, а спэцыялісты спадзяюцца, што ў будучыні яны змогуць больш эфэктыўна распазнаваць ШІ-генэраваныя даныя. Магчыма, яшчэ знойдуць і адказ на пытаньне, навошта людзі робяць навуковыя падробкі.
Крыніца
Шымпанзэ паказалі лепшыя вынікі ў тэстах, калі ў лябараторыі былі гледачы
Ціск з боку гледачоў можа аказваць як станоўчы, так і адмоўны эфэкт на чалавека. Цяпер высьветлілася, што гэта актуальна й для шымпанзэ.
Адмыслоўцы зь Японіі зладзілі тэставаньне 6 шымпанзэ Pan troglodyte трыма тыпамі задач. У самых простых задачах прыматам трэба было даткнуцца лічбаў на экране ў адпаведным парадку (ад 1 да 5), а вось у самых складаных тэстах ім трэба было яшчэ й запомніць пасьлядоўнасьць, бо лічбы хаваліся пасьля дотыку.
За 6 гадоў шымпанзэ выканалі заданьні тысячы разоў, прытым ў лябараторыі заўсёды знаходзіліся гледачы: знаёмыя й незнаёмыя людзі. Калі аўтары прааналізавалі назапашаныя зьвесткі, то заўважылі, што шымпанзэ горш давалі рады з простымі задачамі ў прысутнасьць вялікай колькасьці гледачоў. Аднак у выпадку з задачамі больш складанымі эфэкт быў супрацьлеглым.
Прычыны й мэханізмы такога эфэкту навукоўцы толькі зьбіраюцца вывучыць.
Штодзённае спажываньне малака павысіла рызыку праблем з сэрцам у жанчын
Швэдзкія навукоўцы з Упсальскага ўнівэрсытэту высьветлілі, што спажываньне больш за 1,5 шклянкі цэльнага малака на дзень можа павышаць рызыку ішэмічнай хваробы сэрца й інфаркту ў жанчын. Паводле дасьледаваньня, дзьве шклянкі малака штодзень павялічвалі рызыку ІХС на 5%, а чатыры шклянкі — на 21%. Аднак у мужчын такой сувязі не знайшлі.
А вось кісламалочныя прадукты, такія як ёгурт і кефір, не ўплывалі на рызыку сэрцава-судзінных захворваньняў і нават, наадварот, маглі зьлёгку яе зьніжаць пры замене імі часткі малака.
Аўтары мяркуюць, што прычына павелічэньня рызыкі можа быць зьвязана з уплывам малака на фэрмэнты, датычныя да нармальнага функцыянаваньня сэрцава-судзіннай сыстэмы. Агулам вынікі дасьледаваньня могуць дапамагчы ў распрацоўваньні дыет для людзей з высокай рызыкай згаданых захворваньняў.
Амэрыканец адчуў на сабе эфэкт баршчэўніка пасьля кантакту з сокам лайма
40-гадовы мужчына зьвярнуўся ў амэрыканскую клініку з апёкамі й раздражненьнем скуры на абедзьвюх далонях. Сымптомы зьявіліся два дні таму, акурат пасьля таго, як мужчына выціснуў сок 12 лаймаў голымі рукамі, а пасьля пайшоў на футбольны матч пад сонцам.
Мэдыкі пры аглядзе выявілі пачырваненьне скуры, якое ахоплівала вялікія пальцы рук, невялікі пухір і лёгкую прыпухласьць. Пад пярсьцёнкам на безыменным пальцы скура ня мела аніякіх пашкоджаньняў.
У выніку ў пацыента дыягнаставалі фітафотадэрматыт. Гэта рэакцыя скуры, выкліканая фуракумарынамі з расьлін і ультрафіялетам. Фуракумарыны вядомыя сваёй здольнасьцю зьмяншаць натуральную абарону скуры ад сонца. Такія злучэньні сустракаюцца ў лаймах, салеры, пятрушцы, баршчэўніку й некаторых іншых расьлінах.
Лекары прызначылі пацыенту гарманальны крэм і зьмякчальныя сродкі. Аднак праз чатыры дні пасьля кантакту з сокам лайма ў яго зьявіўся яшчэ адзін пухір на правым вялікім пальцы. Праз два тыдні скура ў пашкоджаных месцах пацямнела й пачала лупіцца, а поўнае аднаўленьне заняло некалькі месяцаў.
У хрыбетных знайшлося шмат нагодаў паесьці гаўна
Зоолягі высьветлілі, што больш за 150 відаў пазваночных, уключаючы рыб, амфібій, птушак і сысуноў, пэрыядычна спажываюць экскрэменты дзеля атрыманьня пажыўных рэчываў. Такія паводзіны (капрафагія) дапамагаюць палепшыць страваваньне, перадаць маладняку сімбіятычныя бактэрыі або кампэнсаваць дэфіцыт энэргіі й вады. Асабліва актуальная капрафагія ў экалягічных сыстэмах, бедных на рэсурсы. Аўтары нават вылучылі сем катэгорый капрафагіі, заснаваных на крыніцах экскрэментаў, стадыі разьвіцьця жывёлы й даступнасьці альтэрнатыўнай ежы.
Напрыклад, траваедныя сысуны й галавастыкі ядуць уласны памёт для павышэньня эфэктыўнасьці страўленьня ежы. Маладняк каал і сланоў есьць фекаліі бацькоў, каб атрымаць карысныя бактэрыі. Многія птушкі й чорныя мядзьведзі, наадварот, ядуць памёт сваіх дзіцянят, папаўняючы дэфіцыт вады й энэргіі. Жыхары пячор, такія як сьляпыя тэтры й саламандры, харчуюцца фекаліямі кажаноў, бо гэта адна зь нешматлікіх даступных крыніц ежы.
Таксама капрафагія распаўсюджана ў багатых на рэсурсы экалягічных сыстэмах, дзе некаторыя жывёлы, уключаючы чарапах і аленяў, спажываюць гаўно дзеля рэшткаў насеньня й пажыўных рэчываў. Дасьледнікі не выявілі відаў, якія цалкам залежаць ад капарафагіі, але даказалі, што яна грае важную ролю ў харчаваньні й экалёгіі многіх жывёл.
Вызначыць пол ката на фота можа быць даволі простай задачай: дастаткова зірнуць на колер ягонай поўсьці. Вядома, што большасьць рудых катоў — самцы. Гэты эфэкт зьявязаны з асаблівасьцямі кацінай ґенэтыкі, якія таксама тлумачаць, чаму толькі коткі могуць пахваліцца трохколернай афарбоўкай.
Навукоўцы ўжо больш за 60 гадоў спрабуюць вызначыць, які ґен адказвае за руды колер поўсьці. Цяпер дзьве незалежныя групы дасьледнікаў, відаць, знайшлі адказ на гэтае пытаньне.
Высокі ўзровень тэстастэрону не павысіў сэксуальную цягу ў мужчын
Амэрыканскія псыхолягі сумесна з польскімі калегамі зладзілі дасьледаваньне, якое абвяргае папулярны стэрэатып аб сувязі ўзроўню тэстастэрону з сэксуальным поцягам ў мужчын.
Навукоўцы папрасілі 41 мужчыну цягам месяца здаваць узоры сьліны для кантролю ўзроўню тэстастэрону, а таксама весьці адмысловы дзёньнік, дзе трэба было фіксаваць узровень поцягу й думкі ра рамантычныя альбо сэксуальныя стасункі.
У выніку аўтары не знайшлі аніякай прамой залежнасьці паміж штодзённымі ваганьнямі ўзроўню тэстастэрону й сэксуальнай цягай.
Аднак дзеяньне гармона праявілася ў іншай сфэры. Так, у адзінокіх мужчын высокі ровень тэстастэрону супадаў з днямі, калі яны былі найбольш актыўнымі ў заляцаньнях і пошуках партнэра. То бок, гармон хутчэў уплываў на імкненьне прыцягнуць увагу патэнцыйнага партнэра, чым на сам поцяг.
Навукоўцы знайшлі пэрспэктыўны мэханізм барацьбы з пухлінамі. Дапамог covіd-19
Амэрыканскія навукоўцы выявілі дзіўную сувязь паміж COVІD-19 і рэгрэсіяй раку. Аказалася, што вірус SARS-CoV-2 можа стымуляваць зьяўленьне ўнікальных імунных вузаў, здольных атакаваць пухліны. Гэтыя «індуцыбельныя неклясычныя монацыты» (І-NCMs), якія актывуюцца пры цяжкім COVІD-19, ня толькі пранікаюць у пухліны, але й прыцягваюць туды натуральных кілераў, якія зьніжаюць абʼём новаўтварэньня.
Агулам адкрыцьцё пачалося з актывацыі віруснай РНК, якая пераўтварае звычайныя белыя крывяныя цельцы ў іх «супэрвэрсію». А потым яны з дапамогай спэцыфічнага рэцэптару CCR2 і пранікаць у пухліны, куды раней імунным вузам было немагчыма дабрацца.
Дасьледаваньне знаходзіцца на пачатковым этапе, і пакуль вынікі назіраліся толькі на жывёльных мадэлях. Аднак навукоўцы ўжо натхніліся пэрспэктывай фармакалягічнага стварэньня новага тыпу вызаў для лячэньня агрэсыўных альбо ўстойлівых да тэрапіі тыпаў раку. Наперадзе клінічныя выпрабаваньні й вялікая праца, але адкрыцьцё абяцае стаць пераломным момантам для пацыентаў, якія вычарпалі традыцыйныя мэтады лячэньня.
Спажываньне кавы можа паспрыяць здароўю кішэчніка
Міжнародная група навукоўцаў выявіла, што ў людзей, якія рэгулярна ўжываюць каву, значна больш бактэрый Lawsonibacter asaccharolyticus у кішэчнай мікрафлоры. Гэта адкрыцьцё зроблена на аснове аналізу дадзеных больш за 77 000 чалавек з розных краін. З папярэдніх работ было вядома, што некаторыя прадукты й напоі зьмяняюць мікрабіём. Але якія прадукты спрыяюць здароваму мікрабіёму, а якія шкодзяць, дагэтуль незразумела.
У сваім дасьледаваньні аўтары сканцэтраваліся на каве, бо яна даволі папулярная, і можна сабраць вялікую выбарку аматараў гэтага напою, і тых, хто яго не спажывае. У выніку высьветлілася, што ў аматараў кавы ўзровень згаданых бактэрый быў у восем разоў вышэй, чым у тых, хто каву не ўжывае, і гэтая розьніца назіралася ў ґлябальным маштабе.
Аўтары працы падкрэсьліваюць, што пакуль незразумела, які ўплыў павышаны ўзровень L. asaccharolyticus аказвае на здароўе але ўжо вельмі цікава. Аднак яны мяркуюць, што гэта можа быць зьвязана з пазытыўнымі эфэктамі, якія прыпісваюць каве. Дасьледаваньне пацьвярджае важнасьць асобных прадуктаў у фармаваньні мікрабіёму кішэчніка, што адкрывае пэрспэктывы для далейшага вывучэньня ўплыву харчаваньня на здароўе чалавека.
У галаве кітайца знайшлі начную Эйфелеву вежу
50-гадовы мужчына зьвярнуўся па дапамогу лекараў, бо цягам году ў яго быў моцны галаўны боль і ваніты. Прытым сымптомы паступова ўзмацняліся. Мэдыкі таксама выявілі моцную напружанасьць шыйных цягліц і праблемы з каардынацыяй: пацыент ня мог зь першай спробы дакрануцца пальцам носа.
Наступны аналіз выявіў прыкметы запаленьня ў агарнізьме. У пацыента быў падвышаны ровень імунаглабулінаў і бялку, а ціск сьпіннамазґавой вадкасьці быў значна вышэй за норму.
Уласна выявіць асяродак запалень дапамагла тамаграфія. На здымках лекары пабачылі “прыкмету начной Эйфелевай вежы”. Гэта характэрная карціна на МРТ-здымках, якая назіраецца пры разьмеркаваным запаленьні цьвёрдай мазґавой абалонкі. Звычайна такі сымптом выклікаюць інфэкцыі, аўтаімунныя захворваньні, пухліны й праблемы з судзінамі.
Пацыенту выпісалі курс процізапаленчых прэпаратаў, і праз 2 месяцы ягоны стан значна палепшыўся.
Этыёпскія шакалы пачаставаліся нэктарам
Дасьледнікі з праграмы захаваньня ваўкоў у Этыёпіі зафіксавалі незвычайныя паводзіны мясцовых шакалаў (Canіs sіmensіs): яны зьбіралі нэктар з кветак Knіphofіa folіosa. Некаторыя шакалы наведвалі да 30 кветак за адзін раз, і такія паводзіны назіраліся ў прадстаўнікоў розных зграяў. Маладыя шакалы, хутчэй за ўсё, вучацца гэтай практыцы, назіраючы за дарослымі.
Пакрываючы пысы пылком, шакалы могуць спрыяць апыленьню расьлін. Гэтае ўзаемадзеяньне можа быць унікальным прыкладам удзелу буйнога драпежніка ў апыленьні й упершыню дэманструе выкарыстаньне нэктару ў рацыёне мясаеднага жывёлы.
Адмыслоўцы, якія наважыліся пакаштаваць нэктар K. folіosa, кажуць, што ён мае прыемны, салодкі смак.
Дасьледаваньне старажытных артэфактаў паказала, што ацтэкі зрабілі страх мастацтвам
Дасьледнікі зь Цюрыскага ўнівэрсытэту вывучылі артэфакты ацтэкаў у форме чэрапа, вядомыя як «сьвістушкі сьмерці», і высьветлілі, што гэтыя інструмэнты маглі ня толькі адыгрываць важную ролю ў сьвятых рытуалах, але й быць гукавой зброяй. Такія сьвістушкі ствараюць гук, які вельмі падобны да адчайнага крыку чалавека, і здаецца, іх наўмысна стваралі менавіта такімі.
Адмыслоўцы адзначаюць, што падобнага інструмэнту не знаходзілі ні ў іншых дакалюмбавых культурах, ні ў сучасных музычных традыцыях. Гэтыя сьвістушкі ўнікальныя.
Вывучыўшы лічбавыя 3D-мадэлі артэфактаў, якія захоўваюцца ў Этналягічным музэі Бэрліну, аўтары заўважылі, што канструкцыя сьвішчыкаў уключае дзьве супрацьлеглыя гукавыя камэры, у якіх ствараецца турбулентнасьць паветра, дзякуючы якой артэфакты выдаюць свой фірмовы крык.
Калі каманда прайграла запісы гукаў сьвістушак сьмерці ўдзельнікам экспэрымэнту, іхняя мозгавая актыўнасьць паказала цікавы малюнак. Гук выклікаў моцныя эмоцыі й актываваў зоны мазґоў, зьвязаныя з апрацоўкай страху й сымбалічных значэньняў. Слухачы знаходзілі яго страшным на глыбокім, амаль інстынктыўным узроўні.
Выгладае на тое, што сьвістушка сьмерці быў больш, чым проста інструмэнт. Ягоная форма чэрапа, імаверна, адлюстроўвае бога падземнага сьвету ў міталёгіі ацтэкаў. Дасьледнікі мяркуюць, што гэтыя сьвішчыкі адыгрывалі важную ролю ў ахвярных цырымоніях, дапамагаючы ўдзельнікам падрыхтавацца да пераходу ў сьвет мёртвых.
Сьвістушка сьмерці — сьведчаньне тонкай псыхалягічнай інтуіцыі ацтэкаў. Хоць іх часта ўспамінаюць за жорсткія рытуалы, гэты інструмэнт сьведчыць пра глыбокае разуменьне мастацтва й чалавечых эмоцый. Ён нагадвае, што нават страх можа быць формай мастацтва.
Спадарства! Мы, група аўтараў беларускага кантэнту ў ТГ, радыя прадаставіць вам адноўленую папку «Кантэнт 2.0».
Дапрацаваны сьпіс годных паблікаў на самыя розныя тэмы: мемы, этнаграфія, архітэктура, сэкс-асьвета й шмат чаго яшчэ.
Давайце разам падтрымліваць годны беларускамоўны кантэнт!
/channel/addlist/u20xYPjfRV9hNjVi
/channel/addlist/u20xYPjfRV9hNjVi
/channel/addlist/u20xYPjfRV9hNjVi
Калі нехта жадае далучыцца да падборкі зьвяртайцеся сюды ў "Прышпільныя коміксы": @pryshpilny_bot
У навуцы зноўку крызыс: дасьледаваньні ў біямэдыцыне не паўтараюцца
У глябальным апытаньні 1630 біямэдыкаў высьветлілася, што 880 спрабавалі паўтарыць досьледы іншых навукоўцаў, і 724 зь іх гэта не ўдалося. Таксама каля чвэрці апытаных пацярпелі паразу, калі спрабавалі паўтарыць уласныя досьледы.
Апытаньне дасылалася па электроннай пошце аўтарам, чые публікацыі выходзілі ў навуковых часопісах з 2020 па 2021 гады. 72% апытаных прызнаюць наяўнасьць крызысу рэплікацыі ў галіне.
Падобнае апытаньне ладзілася ў 2016 годзе часопісам Nature, тады вынікі былі горшымі.
Паўтаральнасьць дасьледаваньняў мае вялікае значэньне, бо яна дапамагае пераканацца ў тым, што вынікі сапраўдныя, а не выпадковыя. Калі іншы дасьледнік можа паўтарыць экспэрымэнт і атрымаць такі ж вынік, як і аўтары, то гэта сьведчыць аб надзейнасьці высноў дасьледаваньня.
Падобна на тое, што памяць не абмяжоўваецца толькі нашымі мазґамі
Нэўрабіёлягі зь Нію-Ёрскага ўнівэрсытэту ў сваім дасьледаваньні паказалі, што памяць і здольнасьць вучыцца не абмяжоўваецца мазгамі. Аўтары высьветлілі, што нават вузы, якія не адносяцца да цэнтральнай нэрвовай сыстэмы, могуць фармаваць "успаміны" у выніку шматразовага ўзьдзеяньня хімічных сыгналаў.
У досьледах на немазгавых нэрвовых і ныркавых вузах навукоўцы паказалі, што шматразовыя "імпульсы" задзейнічаных у сыгнальных шляхах памяці пратэінкіназ A і C запускалі актыўнасьць ґенаў, зьвязаных з памяцьцю. І тут ключавую ролю адыграла паўтарэньне. Напрыклад, сэрыя з 4 імпульсаў актывавала ґены памяці значна мацней, чымся адзінкавы імпульс. Такі эфэкт у выніку захоўваўся цягам колькіх дзён.
Таксама вузы рэагавалі на хімічныя стымулы з улікам інтэрвалаў паміж імі, што нагадвае працэс фармаваньня доўгатэрміновай памяці ў мазах, калі інтэрвалы паміж цыкламі навучаньня спрыяюць умацаваньню ўспамінаў.
Тэхналёгія геннага рэдагаваньня разьвязала праблему салодкасьці памідораў
У выніку сэлекцыі буйныя таматы цяпер зьмяшчаюць менш цукру, чым дробныя. А павышэньне салодкасьці — задача не зь лёгкіх, бо гэта можа зьнізіць ураджайнасьць. Каб знайсьці спосаб палепшыць смак буйных таматаў, дасьледнікі вывучылі розныя гатункі й выявілі два гены-рэгулятары сынтэзу цукроў. У буйных гатунках гэтыя гены актыўна зьніжаюць узровень цукру ў пладоў.
Каманда навукоўцаў паспрабавала адключыць гэтыя гены з дапамогай тэхналёгіі CRІSPR у адным з буйных гатункаў памідораў, Moneymaker. Вынік перасягнуў чаканьні: узровень цукроў, асабліва глюкозы й фруктозы, павялічыўся на 30%. Плады сталі значна саладзейшымі, пры гэтым ураджайнасьць засталася на ранейшым узроўні. Адзіным пабочным эфэктам стала тое, што ў памідорах паменеле насеньня, што, магчыма, нават спадабаецца пакупнікам.
Цяпер дасьледчыкі супрацоўнічаюць зь некалькімі кампаніямі, каб зрабіць такія таматы даступнымі для продажу, але праца яшчэ толькі пачалася. Салодкія буйныя таматы могуць быць карысныя ня толькі тым, хто любіць салодкія гародніны. Напрыклад, у вытворчасьці таматнага кетчупа патрэбная салодкасьць будзе дасягацца меншай колькасьцю пладоў, што зробіць працэс больш танным.
Салодкасьць адрэдагаваных Moneymaker пакуль яшчэ не дацягвае да ўзроўню салодкіх чэрры, але навукоўцы мяркуюць, што могуць павысіць яе яшчэ больш. Яны плянуюць шукаць іншыя гены, якія таксама ўплываюць на ўзровень цукру.
Калі новы гатунак урэшце выйдзе на рынак, прадавацца ён будзе, хутчэй за ўсё, толькі ў краінах з прасьцейшымі працэдурамі для ГМ-прадуктаў, дзе яны ўжо прадаюцца. Напрыклад, у Японіі даступныя памідоры з падвышаным утрыманьнем карыснай для здароўя гама амінамасьлянай кіслаты. Гэта першы прадукт, створаны з выкарыстаньнем CRІSPR, які прадаецца як у выглядзе пладоў, так і ў выглядзе саджанцаў.
Навукоўцы высьветлілі, чаму трасуцца мокрыя сабакі
Энэргічнае трасеньне целам, якое мы назіраем у сабак і іншых сысуноў пасьля купаньня, — гэта ня проста мілая або раздражняльная зьява, а важны «праграмаваны» мэханізм. Як высьветлілі дасьледнікі, гэты рэфлекс актывуюць сэнсорныя нэўроны на шыі, вядомыя як нізкапарогавыя мэханарэцэптары C-валокнаў (C-LTMRs). Такія нэўроны рэагуюць на лёгкія дотыкі й адпраўляюць сыгналы ў вобласьць ствала мозгу, якая апрацоўвае боль і сьверб.
Навукоўцы выявілі, што нават кроплі алею на патыліцы дастаткова, каб выклікаць «трасяніну мокрай сабакі» ў мышэй. Такія паводзіны характэрныя для ўсіх сысуноў — ад мядзьведзяў да дробных грызуноў. Аднак застаецца загадкай, чаму тыя ж нэўроны, якія адказваюць за рэакцыю на прыемнае пагладжваньне, таксама запускаюць магутны патрэсвальны рэфлекс.
Каляровы зрок, імаверна, разьвіўся задоўга да зьяўленьня яркіх пладоў і кветак
Амэрыканскія дасьледнікі прыйшлі да высновы, што здольнасьць бачыць колеры ў жывёл зьявілася каля 500 мільёнаў гадоў таму — значна раней, чым зьявіліся яркія плады й кветкі, якія прыцягваюць увагу сучасных жывёл (200–350 мільёнаў гадоў таму). Колеры, такія як чырвоны, аранжавы, жоўты, сіні й фіялетавы, аказаліся больш «заўважнымі», і навукоўцы мяркуюць, што яны адыгралі важную ролю ў фармаваньні зрокавых пераваг у жывёл. Цікава, што менавіта гэтыя колеры часта выбіраюць для маляваньня дзеці.
Прыблізна 150 мільёнаў гадоў таму жывёлы пачалі выкарыстоўваць афарбоўку як сыгнал для папярэджаньня — каб даць іншым зразумець, што яны небясьпечныя або атрутныя. Гэта было выгадна ў сьвеце, дзе каляровы зрок ужо разьвіваўся й дазваляў успрымаць такія сыгналы. Каля 100 мільёнаў гадоў таму адбыўся «ўсплёск» у эвалюцыі яркай афарбоўкі: многія віды пачалі актыўна выкарыстоўваць колеры як для абароны, так і для прыцягненьня партнэраў.