256
Пішу цікавосткі пра рознае. Адзіны аўтар @sabaczka
Амаль палова відаў, для якіх уласьцівая сэзонная міграцыя, цяпер знаходзяцца ў заняпадзе
Паводле новага дакладу ААН, скарачэньне папуляцый назіраецца ў 44% відаў жывёлаў, якія маюць сэзонную міграцыю. Гэта птушкі, марскія чарапахі, кіты, акулы й інш.
Асноўнымі фактарамі несуцяшальнай тэндэнцыі называюць страту натуральнага асяродзьдзя, нелегальнае паляваньне й рыбацтва, а таксама кліматычныя зьмены.
Касьмічная салата можа быць небясьпечнай для людзей
Салата й іншая ліставая зеляніна зьяўляюцца часткай збалянсаванай дыеты чалавека, таму вырошчваньне такіх расьлін на МКС падаецца добрай магчымасьцю збалянсаваць і разнастайніць рацыён астранаўтаў.
Агулам магчымасьць вырошчваньня салаты ва ўмовах мікрагравітацыі была паказаная больш за 3 гады таму, але толькі цяпер выявілася, што спажываньне такой зеляніны можа быць небясьпечным.
Дасьледнікі нагадавалі колькі каліўцаў салаты ў адмысловым апараце для стварэньня ўмоваў мікрагравітацыі, а потым падкінулі на лісьце бактэрыю Salmonella enterіca. Такім чынам у іх атрымалася зымітаваць умовы на міжнароднай касьмічнай станцыі. Не тое, каб там было шмат сальманэлы, але разнастайных патагенаў хапае.
У выніку аказалася, што ў такіх незвычайных умовах у расьлінаў, відаць, парушаліся нейкія хімічныя рэакцыі й іхняя натуральная абарона не працавала. Так, бактэрыі, апынуўшыся на лісьце, пасьпяхова пранікалі ў адкрытыя вусьцейкі. Праз гэтыя структуры ажыцьцяўляецца газапамен (расьліна дыхае), і, калі, што, яны хутка закрываюцца. Але ў досьледзе вусьцейкі гэтага не рабілі.
У дапаможных бактэрый, якія абараняюць расьліны ад стрэсавых фактараў, ва ўмовах мікрагравітацыі таксама нічога не атрымалася з салатай. Навукоўцам яшчэ трэба будзе высьветліць чаму так адбываецца, але тое, што схаваныя ў вусьцейках патагенныя бактэрыі могуць стаць прычынай непрыемных сюрпрызаў на МКС, можна сказаць ужо зараз.
Візуальная карта паказвае, як па-рознаму людзі могуць успрымаць асяродзьдзе ў залежнасьці ад полу
Дасьледніцкая каманда з Унівэрсытэту Брыґэма Я́нґа выявіла істотныя адрозьненьні ва ўспрыняцьці сваёй бясьпечнасьці мужчынамі й жанчынамі ў слаба асьветленых месцах.
У дасьледаваньні ўзялі ўдзел каля 600 чалавек (56% ж. і 44% м.), якім было прапанавана ўважліва разгледзець тэставыя здымкі знаёмых лякацый і адзначыць вобласьці, на якіх яны больш за ўсё засяродзіліся. Пасьля з гэтых дадзены была створана адмысловая «цеплавая» карта, якая адлюстроўвала месцы, куды найчасьцей глядзелі ўдзельнікі й удзельніцы.
Аказалася, што мужчыны факусаваліся на цэнтральных частках выяваў, а жанчыны сканавалі пэрымэтар. Агулам такія карты могуць адлюстроўваць асаблівасьці ўспрыманьня прасторы, але ў дасьледаваньня вельмі істотныя абмежаваньні.
Сёньня існуюць разнастайныя сыстэмы адсованьня рухаў вачэй, але тут чамусьці прасілі «пакажыце, куды вы глядзелі». У выпадку выкарыстаньня падобных сыстэм, ці тых жа акуляраў MR/AR, можна было б зладзіць досьледы непасрэдна на лякацыі. Таму рабіць нейкія высновы яшчэ зарана.
🏡 Як жывецца ў вёсцы чалавеку, які прывык карыстацца таксі і сэрвісамі дастаўкі, а цяпер чэрпае ваду са студні і штодзень топіць печ?
Канал «Лукашынскі дзённік» распавядае пра жыццё былога гараджаніна, які ў адзін момант памяняў бестурботнасць і камфорт на лад жыцця тыповага селяніна і… не шкадуе!
Падпісвайцеся, каб даведацца, якімі словамі лаюцца ў вёсцы, ці лёгка зімой дабрацца да райцэнтра і чаму вокліч «Кароў выганяйце» больш не гучыць сярод сялянскіх хат: @lukadzen
Нэўрасетка вызначыла эфэктыўнасьць лекаваньня антыдэпрэсантам раней за дактароў
Для пацыентаў зь вялікім дэпрэсыўным разладам цяпер можна цягам тыдня прадказаць эфэктыўнасьць выпісанага антыдэпрэсанту. Раней для гэтага патрабавалася ад 6 да 8 тыдняў.
Адмыслоўцы спраўдзілі нэўрасетку на прыкладзе сэртраліну – самага папулярнага антыдэпрэсанту ў ЗША і Эўропе. Агульны прагноз рабіўся на выніках сканаваньня мазґоў і клінічнай інфармацыі аб пацыенце.
Спачатку нэўрасетка дапусьціла, што крывябег у пярэдняй паясной кары, дзе адбываецца рэгуляцыя эмоцый, будзе зьвязаны зь меркаванай эфэктыўнасьцю прэпарату, а праз тыдзень тэрапіі яна дала рады з прадказаньнем выразнасьці сымптомаў разладу.
Людзі з блакітнымі вачыма могуць бачыць лепей у паўзмроку
Канцэптуальнае дасьледаваньне паказала, што людзі з блакітнымі вачыма могуць крыху больш пабачыць у цьмяным пакоі, чым каравокія. Гэта можа патлумачыць, чаму незвычайны колер вачэй застаўся ў некаторых папуляцыях.
На дасьледаваньне адну з аўтарак натхніла незвычайна слабое сьвятло ў будынках, якое яна пабачыла пасьля пераезду ў Эўропу зь Японіі. Гэты факт прымусіў яе задумацца, ці існуе нейкая біялягічная пастава для такога слабога асьвятленьня.
Да ўдзелу ў досьледзе заахвоцілі 40 чалавек эўрапейскага паходжаньня з блакітнымі й карымі вачыма. Спачатку дасьледніца разьмясьцілі ўсіх у цёмным пакоі, а праз 30 сэкунда паступова пачалі павялічваць інтэнсыўнасьць асьвятленьня, пакуль удзельнікі не далі рады з чытаньнем слоў на сьцяне з адлегласьці 3 мэтраў.
У выніку блакітнавокім удзельнікам патрабаваўся ўзровень асьветленасьці ў 0.7 лк, а каравокім – 0.82 лк. Агулам вынікі выглядаюць праўдападобна, але варта чакаць больш вялікіх дасьледаваньняў.
Імунны адказ на вірусныя інфэкцыі назвалі вінаватым у пашкоджаньнях мазґоў
З папярэдніх дасьледаваньняў было вядома, што вострыя вірусныя інфэкцыі, кшталту COVІD-19, могуць пакінуць адбітак на мазґах і кагнітыўных функцыях чалавека. Аднак новыя дадзеныя паказалі, што вінавайцам зьяўляецца ўсё-ткі не вірус, а рэакцыя імуннай сыстэмы на яго.
Дасьледніцкая каманда вывучала ўплыў вірусу Зіка на імунную сыстэму, калі заўважыла, што існуюць адмысловыя Т-вузы, скіраваныя на зьнішчэньне гэтых вірусных часьцінак і вузаў, заражаных ім. Аднак потым выявілася, што яшчэ маецца асаблівы падтып Т-вузаў, які атакуе ўсё без разбору.
Такія Т-вузы атрымалі назву NKG2D+CD8+. Іхны нэгатыўны ўплыў быў зьвязаны з празьмерным сынтэзам цытакінаў – бялкоў, якія дапамагаюць рэгуляваць імунны адказ, скіроўваючы імунныя вузы да вірусаў ці пашкоджаньняў. Але вялікая колькасьць цытакінаў нясе пабочны эфэкт, які й адбіваецца на мазґах. Аўтары мяркуюць, што падобны мэханізм актуальны для ўсіх вострых вірусных інфэкцый.
Вульканічныя маланкі могуць быць датычнымі да зьяўленьня жыцьця на Зямлі
Аўтары новага дасьледаваньня вызначылі, што маланкі, якія часам узьнікаюць падчас вывяржэньня вульканаў, могуць граць важную ролю ў стварэньні асаблівай формы азоту, неабходнага для зараджэньня жыцьця на Зямлі.
Аналіз вульканічных парод паказаў наяўнасьць у іх вялікай колькасьці азотных злучэньняў, якія напэўна ўтварыліся падчас вульканічных маланак.
Сам азот зьяўляецца ключавым кампанэнтам амінакіслот, на якіх уласна й базуецца ўсё жывое на плянэце. Так ці іначай, але азот мы атрымліваем з дапамогай расьлін, а яны яго забіраюць з атмасфэры ў выглядзе нітратаў з дапамогай бактэрый. Аднак раней было ўсё крыху іначай, бо тых жа бактэрый здольных утвараць нітраты яшчэ не было.
Таму дасьледнікі мяркуюць, што крыніцай азотных злучэньняў маглі стаць маланкі, што ўзьнікаюць у воблаках попелу падчас вывяржэньняў вульканаў. Такое меркаваньне базуецца на выніках аналізу ўзораў вульканічных адкладаў з Турэччыны, Італіі й Пэру, дзе й знайшліся нітраты атмасфэрнага паходжаньня ў дастатковых колькасьцях.
Друкаваныя мазґавыя тканкі, рэгенэрацыя сківіцы ў бульдога й прадстаўнікі роду Homo на адной тэрыторыі. Пра што стала вядома на гэтым тыдні, чытайце ў дайджэсьце №5.
🧅Дзіўны выпадак рэгенэрацыі сківіцы ў шчанюка. Першапачаткова гаспадары маленькага францускага бульдога па мянушцы Тайсан перадалі яго вэтэрынарам, каб выправіць расколіну паднябеньня, але перад апэрацыяй на ніжняй сківіцы знайшлі пухліну. У выніку лекарам давялося выдаліць частку костки. Праз некалькі тыдняў назіраньня выявілася, што выдалены ўчастак аднавіўся. Адмыслоўцы тлумачаць незвычайную падзею тым, што падчас апэрацыі была захаваная накосьніца – тканка з судзінамі й нэрвамі, што й паспрыяла рэгенэрацыі.
🧅Першая мазґавая тканка на 3D-друкарцы. Дасьледнікі ўпершыню надрукавалі цалкам ідэнтычную натуральнай тканку галаўных мазґоў. У пажыўным асяродзьдзі асобныя нэўроны маглі ўтвараць сувязі паміж сабою й узаемадзейнічаць з нэўтрамэдыятарамі. Дасягненьне можа знайсьці прымяненьне ў нэўрабіялёгіі й біялёгіі ствалавых вузаў.
🧅Кімчы й атлусьценьне. Карэйскія дасьледнікі вызначылі, што спажываньне 1-3 порцый кімчы на дзень зьнізіла рызыку атлусьценьня ў мужчын на 10%. Прытым падобны эфэкт назіраўся й для кімчы з рэдзькі, толькі распаўсюдзіўся ўжо й на жанчын.
🧅Нэандэртальцы жылі поруч з сучаснымі людзьмі. Генэтычны аналіз фрагмэнтаў шкілетаў, знойдзеных падчас археалягічных раскопак у Нямеччыне паказаў, што сучасныя людзі распаўсюдзіліся да Паўночнай Эўропы ўжо 45 000 гадоў таму. Акурат у гэты час тут яшчэ жылі нэандэртальцы.
Дасьледаваньне працягласьці жыцьця 155 парод сабак паказала цікавыя асаблівасьці
Навуковая каманда на чале з дасьледніцай Кірстэн Макмілан прааналізавала дадзеныя больш за 584 000 брытанскіх сабак розных парод, каб вызначыць адрозьненьні ў сярэдняй працягласьці жыцьця гадаванцаў. У выбарку трапілі ня толькі чыстакроўныя прадстаўнікі парод, але й разнастайныя мэтысы.
Агульны дыяпазон працягласьці жыцьця аказаўся даволі шырокім: ад 5 да 15 гадоў, хоць раней ацэнкі сыходзіліся на 10-13 гадах. Прытым спраўдзілася вядомая тэза, што вялікія сабакі маюць больш кароткае жыцьцё, чымся маленькія. Дарэчы, памер пароды аўтары назвалі самым уплывовым фактарам.
Каманда таксама ўлічвала форму галавы. Тут аказалася, што найбольшую працягласьць жыцьця маюць маленькія сабакі з доўгімі насамі (даліхацэфалы), такія як таксы й італьянскія харты (13.3 году). Сабакі з пляскатай пысай (брахіцэфалы) сярэдніх памераў жылі амаль 10 гадоў, але тут была выразная залежнасьць ад полу: самкі 9.6, а самцы 9.1.
Таксама выявілася, што насуперак папулярнаму меркаваньню, чыстакроўныя пароды мелі большую працягласьць жыцьця, чымся мэтысы: 12.7 і 12 гадоў адпаведна. Аднак апошнюю групу трэба вывучаць асобна, бо яна надта разнастайная.
Аксытацын прымусіў мышэй пазьбягаць крыўдзіцеля
Пасьля прагулянай бойкі, мышы могуць пазьбягаць пераможцу ажно некалькі тыдняў. У ранейшых публікацыях было паказана, што падчас атакі й пасьля паразы актывуюцца розныя нэўронныя структуры пярэднябакавой часткі вэнтрамэдыяльнага ядра гіпаталамуса. Так, актывацыя нэўронаў задняй часткі прымушае грызуноў атакаваць, а актывацыя задняй часткі – запускае так званае сацыяльнае пазьбяганьне. Аднак было невядома, ці адказваюць апошнія нэўроны за паводзіны ўжо пасьля бойкі.
Але цяпер апублікаваная праца навукоўцаў, якія зладзілі шэраг досьледаў, дзе высьветлілі, што частка нэўронаў гіпаталамуса ня проста актывуецца пасьля паразы, але яшчэ і вылучае аксытацын. Уласна гармон актывуе іншыя гіпаталямныя вузы, якія ўжо й правакуюць непасрэдна страх і рэакцыю пазьбяганьня цягам наступных дзён.
Птушыны грып пачаў забіваць пінгвінаў на Фолклэндзкіх выспах
Высокапатагенны штам вірусу трапіў у субантарктыку ў канцы мінулага году. Цяпер Навуковы камітэт вывучэньня Антарктыкі паведамляе пра колькі дзясяткаў загінулых каралеўскіх і субантарктычных пінгвінаў. У некаторых зь іх пацьвердзіўся H5N1, вынікі аналізаў іншых яшчэ чакаюцца.
Дасьледнікі таксама паведамляюць, што праз некалькі тыдняў ці месяц, вірус перакінецца на матэрыковую частку Антарктыды.
Пашырэньне вірусу ў рэгіёне адаб’ецца ня толькі на птушках, але й на мясцовых сысунах. Мяркуецца, што некаторыя віды могуць аказацца пад пагрозай зьнікненьня, калі адбудзецца панзаотыя (пандэмія ў жывёл).
Яшчэ птушкі могуць занесьці вірус з Антарктыды ў Аўстралію й Новую Зэляндыю зь іхнімі ўнікальнымі экасыстэмамі.
Абнаўленьні эфэктаў і пабочак сэмаглютыду й кампаніі
Выйшаў сыстэматычны агляд эфэктыўнасьці антаганістаў GLP-1 для людзей з дыябэтам 2 тыпу. Аўтары адсочвалі паказьнікі ўзроўню глюкозы, масы цела й ліпднага профілю. З 16 316 рандамізаваных кантралюемых дасьледаваньняў пад крытэры аналізу трапіла толькі 76.
Усе прэпараты (15), якія ў дасьледаваньнях параўноўвалі з плацэба й паміж сабою, эфэктыўна зьніжалі ўзровень глюкозы й зьвязанага з цукрамі гемаглябіну.
Максымальная страта вагі адбывалася ад камбінацыі прэпаратаў сэмаглютыду й кагрылінтыду – мінус 14.03 кг. Сам-адзін сэмаглютыд прывёў да пахудзеньня на 3.13 кг, а таксама ён эфэктыўна зьнізіў агульны й «кепскі» халестэрын.
Выявіліся й пабочныя эфэкты: найчасьцей сустракалася дыярэя й ванітаваньне (адзначыліся 10 з 15 прэпаратаў). Да перавышэньня рэкамэндаванай дозы таксама пытаньні, але пакуль нічога сказаць нельга.
Аналіз мае шмат абмежаваньняў, такіх як розная працягласьць дасьледаваньняў, адсутнасьць зьвестак пра фізычную актыўнасьць удзельнікаў і ўдзельніц, а таксама пра іхнюю дыету. Ну й варта адзначыць яшчэ раз, што вывучаліся дадзеныя людзей з дыябэтам 2 тыпу.
Козы адчулі перамену настрою чалавека паводле голасу
Новае дасьледаваньне паводзінаў коз паказвае, што гэтыя жывёлы могуць мець здольнасьць пазнаваць эмоцыі людзей паводле гукавых сыгналаў.
Падчас досьледу козам спачатку ўключалі запісы галасоў з рознай эмацыйнай афарбоўкай, каб яны прызвычаіліся да гукаў, а потым запісы пераключаліся з гнеўных на лагодныя й наадварот.
Аўтары меркавалі, што калі козы сапраўды могуць адрозьніць эмацыйную валентнасьць галасавога паведамленьня, то гэта прымусіць іх больш часу пазіраць на крыніцу гуку пры першым пераключэньні. Так і адбылося: рэакцыя назіралася ў 75% коз.
Аднак ня ўсе козы рэагавалі аднолькава, некаторыя зь іх не адчулі перамены валентнасьці, што аўтары зьвязваюць з адрозьненьнямі ў кагнітыўных здольнасьцях і вонкавымі фактарамі (каза магла чуць/ бачыць штосьці больш цікавае).
У той жа час фізыялягічных зьменаў, такіх як пачасьценьне сэрцабіцьця, у жывёлін не назіралася. Аднак вынікі застаюцца важнымі для разуменьня паводзінаў і эмацыйнага інтэлекту жывёлаў.
Нованароджаную белую акулу ўпершыню пабачылі ў дзікай прыродзе
Каля берагоў Каліфорніі на камэру дрона ўпершыню трапіла нованароджаная вялікая белая акула Carcharodon carcharіas. Нешматлікі від храстковых рыб сустракаецца на вялікай тэрыторыі, аднак пра яго мала вядома.
Цяпер ля берагоў Санта-Барбары рэжысэр Карлас Гаўна й дасьледнік Філіп Стэрнес выпадкова пабачылі пад паверхняй вады цалкам белую акулу (на відэа 7:40). Спачатку ім падалося, што гэта лямантын ці хтосьці іншы, аднак потым стала відавочна, што гэта вялікая белая акула. Яна мела каля 1.5 мэтра даўжыні, а дарослыя асобіны сягаюць 5-6 мэтраў, таму відавочцы пастанавілі, што гэта нованароджаная акула (яны акурат такой даўжыні).
Гіпотэзу пацьвярджае таксама круглявая форма плаўнікоў, як у нованароджаных акул іншых відаў, і той факт, што за колькі дзён і ў момант падзеі побач былі цяжарныя самкі.
Дайджэст 6. Віагра, хвароба Альцгаймэра, кавідныя спрэчкі і старажытныя скруткі.
🧅Нэўрасеткі чытаюць скруткі. Спалучэньнем рэнтгенаўскага сканаваньня й сучасных нэўрасетак, навукоўцы здолелі зазірнуць у папірусныя скруткі часоў вывяржэньня Вэзувіё ў 79 годзе н.э. Фізычнае разгортваньне неадменна пашкодзіла бы падпаленую знаходку, а такім мэтадам удалося ідэнтыфікаваць 11 калёнак тэксту на старажытнагрэцкай мове (2 000 сымбаляў). Аналіз паказаў, што тэкст уяўляе сабою разважаньні пра асалоды й, імаверна, быў напісаны філёзафам Філядэмам.
🧅Велізарныя каляйдэры будучыні. Эўрапейская арганізацыя ядзерных дасьледаваньняў (CERN) плянуе будаўніцтва двух велізарных каляйдэраў пад Швайцарыяй і Францыяй. Першапачаткова акружына праекту мусіла складаць 100 км, але потым яе скарацілі да 91 км. Першы электрон-пазітронны паскаральнік мусіць зьявіцца ў 2040-х гадах, на ім будуць вывучаць базон Гігса. Таксама плянуецца пабудаваць пратон-пратонны каляйдэр для вывучэньня новых часьцінак. Але будучыня пакуль цьмяная.
🧅Чарговыя спрэчкі наконт covіd-19. Паводле вынікаў глябальнага апытаньня навуковай супольнасьці, большасьць (77%) адмыслоўцаў прытрымліваецца меркаваньня, што пандэмія covіd-19 пачалася зь перадачы вірусу ад жывёлы чалавеку, а не ў выніку здарэньня ў лябараторыі. Што праўда, мэтадалёгія апытаньня справакавала хвалю крытыкі й новае абмеркаваньне паходжаньня SARS-CoV-2 🤦🏻♂️
🧅Інфармацыя на будучыню. Брытанскія адмыслоўцы зладзілі кагортнае дасьледаваньне, у якім прыйшлі да высновы, што прымяненьне інгібітараў фосфадыэстэразы 5 тыпу (вягра) зьвязанае са зьніжэньнем рызыкі разьвіцьця хваробы Альцгаймэра на 18%.
Матэматычны аналіз творчасьці Баха пацьвердзіў ейную ўнікальнасьць
Пераўтварэньне сотняў твораў Ёгана Сэбастыяна Баха ў матэматычныя сеткі паказала, што яны захоўваюць шмат інфармацыі й пасьпяхова яе перадаюць.
Суман Кулькарні й ёйная каманда з Пэнсыльванскага ўнівэрсытэту хацелі зразумець, як здольнасьць запамінаць і прадказваць музычныя творы зьвязаная зь іхняй структурай. Вызначыць гэта яны пастанавілі на разнастайных творах Баха з дапамогай тэорыі інфармацыі.
Спачатку каманда пераўтварыла кожную кампазыцыю ў інфармацыйную сетку, дзе кожная нота была вузлом, а пераход паміж ім – рабром, якое іх злучае. Параўнаньне такіх сетак дало пэўнае разуменьне пра колькасьць інфармацыі ў кожным творы.
Аказалася, што такаты, якія мусілі забаўляць слухачоў, мелі ў сабе больш інфармацыі, чымся харалы, напісаныя для больш мэдытатыўных сытуацый.
Потым аўтары прымянілі адмысловую мадэль, якая прадказвала «эфэкт нечаканасьці» для слухачоў, і параўналі вынікі з рэальнымі дадзенымі. Звычайна тут зьяўляюцца вялікія адрозьненьні, бо чалавек успрымае інфармацыю не ідэальна. Але ў дадзеным выпадку было ня так, з чаго можна зрабіць выснову, што творы Баха дастаткова эфэктыўна перадаюць інфармацыю.
У марскіх сланоў упершыню заўважылі прыкметы альтруізму
Самцы марскіх сланоў вядомыя тым, што могуць быць дастаткова агрэсыўнымі падчас шлюбнага пэрыяду. У гэты час яны не выпраўляюцца на пошукі ежы, а энэргію трацяць толькі на пошук самкі. Бывае так, што буйны самец можа нават задушыць шчанюка, калі будзе спрабаваць заляцацца да самкі. У астатні час яны проста ляжаць не беразе й грэюцца.
Аднак цяпер эколягі выпадкова заўважылі й сфатаграфавалі невялікую драму са шчасьлівым канцом. Аднаго шчанюка марскога слана, які ляжаў на беразе разам з маці, змыла ў мора вялікай хваляй. Малое перапужалася й пачало крычаць. Пакуль маці раўла (паводле відавочцаў) на дзіця, самец побач рынуўся на дапамогу. Яму ўдалося акуратна вярнуць малога на бераг.
Праз тое, што самец не пашкадаваў энэргіі й сілаў, якія б мог выдаткаваць на спароўваньне, адмыслоўцы клясыфікавалі выпадак як акт альтруізму.
Падводныя камяні зьмяшанай рэальнасьці
Акуляры зьмяшанай рэальнасьці, перадавыя прылады, якія накладаюць лічбавы кантэнт на рэальны сьвет, пачынаюць здабываць усё большую аўдыторыю, але яны яшчэ маюць пэўныя хібы.
Тэхналёгія ў значнай ступені абапіраецца на скразное відэа, якое трансьлюецца на ўнутраныя маніторы з вонкавых камэр. Гэта дазваляе карыстальнікам працаваць у віртуальным асяродзьдзі й арыентавацца ў фізычным сьвеце адначасова. Аднак псыхалягічныя й паводзінныя эфэкты ад карыстаньня такімі прыладамі амаль не вывучаліся навукоўцамі.
Цяпер каманда дасьледнікаў зладзіла палявыя выпрабаваньні акуляраў зьмяшанай рэальнасьці з удзелам невялікай колькасьці ахвотнікаў. У досьледзе ўсе ўдзельнікі мусілі шпацыраваць, гутарыць зь сябрамі, рабіць пакупкі й іншыя справы з акулярамі на вачах.
У выніку першапачатковае захапленьне хутка зьмянілася расчараваньнем ад некаторых недахопаў. Працяглае карыстаньне прыладамі правакавала ў людзей загойдваньне, візуальныя скажэньні й адчуваньне ізаляванасьці.
Карыстальнікі скардзіліся на цяжкасьці пры вітаньні сяброў і падчас яды. Так адбывалася праз абмежаваньні тэхналёгіі: відэа на ўнутраныя маніторы трансьлюецца зь невялікай затрымкай, што вядзе да памылковай ацэнкі адлегласьці й памераў аб’ектаў.
Аднак найбольш істотным эфэктам была «сацыяльная адсутнасьць», калі ў удзельнікаў зьяўлялася пачуцьцё адарванасьці ад суразмоўцаў, нават калі яны былі зусім побач.
Надзвычай рэдкую афаліну заўважылі ля берагоў Аўстраліі
Каля ўзьбярэжжа аўстралійскага штату Кўінзлэнд заолягам пашчасьціла назіраць звычайную афаліну (Tursiops truncatus) з частковай пігмэнтацыяй. Цела марскога сысуна было пакрытае белымі плямамі разнастайнай формы, што стварала «мармуровы» эфэкт афарбоўкі.
Раней такіх жывёлаў бачылі толькі 24 разы, а сфатаграфаваць атрымалася толькі 6.
Паводле характару плямаў і зьнешняга выгляду, адмыслоўцы зрабілі выснову, што рэдкая афарбоўка зьвязаная з генэтычнай мутацыяй, а не з захворваньнем скуры. Таксама паведамляецца, што да незвычайнага дэльфіна добра ставіліся суродзічы.
Людзі штогод выкідаюць амаль 2 млрд тон ежы
Дасьледнікі актуалізавалі глябальную базу дадзеных аб прадуктовых стратах для 121 краіны. У ёй улічваліся патокі тавараў і паслуг паміж рэгіёнамі, дадзеныя аб земля- і водакарыстаньні, а таксама аб выкідах парніковых газаў.
Такім чынам аказалася, што з 2004 па 2014 год страты прадуктаў харчаваньня ва ўсім сьвеце павялічыліся на 24% і склалі 1.92 млрд тон за год. Гэта прыблізна 775 ккал на чалавека штодня. Каля 20% сусьветных сельскагаспадарчых земляў і водных рэсурсаў былі зьвязаныя з вытворчасьцю прадуктаў, якія пойдуць у сьметніцу.
Так, у бедных краінах большая частка стратаў прыпадала на першыя этапы вытворчых ланцугоў. То бок, праз адсутнасьць халадзільнага абсталяваньня, шмат прадуктаў псуюцца яшчэ на фэрмах. А вось у разьвітых краінах асноўныя страты назіраліся на ўзроўні спажыўцоў (утылізацыя лішкаў).
Праз тое, што жыхары разьвітых краінаў спажываюць больш мяса, іхныя страты маюць большую спажыўную вартасьць. Напрыклад, у выпадку Паўночнай Амэрыкі, на кожнага жыхара прыпадае 1560 ккал, адпраўленых на сьметніцу. Адкрыты прэпрынт тут.
Мэтэарыты, якія нядаўна прызямліліся ля Бэрліну, цяпер клясыфікавалі
Мэтэарыты ўпалі недалёка ад Бэрліну сёлета 21 студзеня, але знайсьці іх аказалася ня так проста, бо зьнешне яны падобныя на звычайныя зямныя камяні.
Калі пошукі скончыліся, узоры спачатку даслалі на аналіз, які пацьвердзіў тыповы для абрытаў хімічны склад, а потым вынік перадалі ў Міжнародную намэнклятурную камісыю Мэтэорнага таварыства. У выніку 2 лютага камісыя пастанавіла, што гэта сапраўды абрыты.
Назва такога тыпу мэтэарытаў паходзіць ад камуны Aubres, што ў Францыі. Менавіта сюды трапіў 14 верасьня 1836 году першы падобны мэтэарыт. Зьнешне яны падобныя да шэрага граніту й складаюцца ў асноўным з сылікатаў магнію. Звычайнага для мэтэарытаў жалеза ў іх амаль няма.
Дасьледаваньне людзей, якія адмаўляюць зьмены клімату, дало нечаканыя вынікі
Усе мы ўжо бачым і адчуваем тыя зьмены, якія адбываюцца з кліматам. Але для некаторых людзей ня ўсё так адназначна. Хтосьці прыменшвае, хтосьці адмаўляе тое, што зьмены клімату зьяўляюцца вынікам дзейнасьці чалавека. Аднак што стаіць за такімі паводзінамі?
Адна з гіпотэзаў кажа, што тут задзейнічаная асаблівая форма самападману, дзякуючы якой людзям наўпрост лягчэй жыць, калі яны не думаюць пра зьмены клімату й наступствы неэкалягічнасьці. Навукоўцы з Бостанскага ўнівэрсытэту й Інстытуту эканомікі працы спраўдзілі гэта ў сваіх досьледах.
Яны зладзілі анляйн-досьлед з удзелам 4 000 дарослых жыхароў ЗША, дзе кожнаму прапанавалі ахвяраваць $20. Першая група ўдзельнікаў мела магчымасьць разьбіць суму для ахвяраваньня дзьвюм экалягічным арганізацыям, а ў людзей з другой групы была магчымасьць забраць сабе ўсю суму абгрунтаваўшы сваё рашэньне. Самы просты спосаб зрабіць гэта – адмаўляць існаваньне зьменаў клімату.
Амаль палова людзей з другой групы пастанавіла забраць грошы. Таму на другім этапе дасьледнікі паспрабавалі вызначыць, ці апраўдаюць гэтыя людзі свае ўчынкі адмаўляючы зьмены клімату.
Удзельнікі былі зноўку разьбітыя выпадковым чынам на 2 групы, каб высьветліць іхняе стаўленьне да праблемы. Чакалася, што калі тыя, хто забраў грошы кіраваліся самападманам, то ў групе будзе большая неаднароднасьць адносна зьменаў клімату.
Аднак гэта не спраўдзілася. То бок, самападман (матывацыйныя разважаньні), дзякуючы якому мы апраўдваем свае ўчынкі, аказаўся не зьвязаным з распаўсюджанымі аблудамі адносна кліматычных зьменаў.
З аднаго боку вынікі паказваюць, што «адмаўляльнікаў» можна пераканаць, даўшы вычарпальную інфармацыю, а з другога – гэта можа не мець сэнсу, бо людзі могуць у пэўнай ступені вызначаць сябе такімі поглядамі, каб адносіцца да пэўнай сацыяльнай ці палітычнай групы.
У чаканьні падрабязнасьцяў аб першай імплянтацыі чалавеку інтэрфэйсу мазґі-кампутар, сабраў невялікі гайд пра Neuralіnk у картках.
Вось асноўныя спасылкі:
Сьвіньні з мазґавым чыпам
Стрэнфардзкія чыпы для інтэрпрэтацыі напісанага думкамі
Расьсьледаваньне выпадкаў з жывёламі ў Neuralіnk
Neuralіnk і малпы
Калі штосьці яшчэ недзе бачылі, то пакідайце спасылкі ў камэнтарах. Так бы мовіць, пашырым гайд😊
‡ 𝐁𝐀𝐒𝐄𝐃.𝐁𝐘 ‡ – самыя базаваныя, грунтоўныя і падмуркавыя мэмы на ўсёй прасторы белТг!
Калі ты яшчэ не падпісаны, абавязкова выпраўляй!
/channel/BelarusBased
Генная тэрапія CRІSPR паказала эфэктыўнасьць у лячэньні небясьпечнай хваробы
Дзевяць зь дзесяці чалавек з рэдкім спадчынным захворваньнем, якое выклікае небясьпечныя для жыцьця запаленчыя рэакцыі, імаверна, пазбавіліся яго пасьля ўдзелу ў першым выпрабаваньні тэрапіі на базе CRІSPR.
Спадчынная ангіадэма выклікае ў людзей раптоўнае набраканьне розных частак цела, падобнае на алергічную рэакцыю, але антыгістаміннымі прэпаратамі не здымаецца. Пры набраканьні шыі ці твару, чалавек можа задыхнуцца, таму патрабуецца неадкладная шпіталізацыя. Такія прыступы найчасьцей адбываюцца некалькі разоў на месяц і могуць правакавацца вірусамі, стрэсам і інш.
Захворваньне разьвіваецца ў выніку мутацый у гене, адказным за кадаваньне бялку (C1-інгібітар), які ўдзельнічае ў падаўленьні запаленьня.
Цяпер навуковая каманда распрацавала мэтад геннай тэрапіі, які аднаразова ўводзіцца ў арганізм чалавека без папярэдняга забору й мадыфікацыі вузаў (клетак) цела. Выпрабаваньні такога мэтаду паказалі, што ў 9 чалавек на 95% зьнізілася колькасьць прыступаў у першыя 6 месяцаў пасьля ін’екцыі, а праз год іх увогуле не адбывалася.
Крыху меней пашчасьціла чалавеку, які атрымаў самую нізкую дозу прэпарату: у яго адбыўся адзін слабы прыступ набраканьня.
Забарону абортаў у ЗША зьвязалі з 65000 цяжарнасьцяў праз згвалтаваньне
Дасьледніцкая супольнасьць працягвае вывучаць наступствы забароны абортаў у Злучаных Штатах. Раней стала вядома, што ў штатах зь вялікай колькасьцю абмежавальных законаў павысіўся ўзровень дзіцячай сьмяротнасьці, але вызначыць канкрэтныя прычыны тады не ўдалося.
Цяпер дасьледчая каманда вывучыла, як частковая й поўная забарона абортаў адбілася на ахвярах згвалтаваньняў на прыкладзе некаторых штатаў. Для гэтага дасьледнікі ацанілі колькасьць цяжарнасьцяў у выніку згвалтаваньня зь ліпеня 2022 (адмена права на аборт Вярхоўным судом) па студзень 2024.
У выніку высьветлілася, што на 14 штатаў з абмежавальнымі законамі аб абортах прыпала 64 565 цяжарнасьцяў праз згвалтаваньне, больш за 90% ахвяр жылі ў штатах з поўнай забаронай абортаў. Прытым нават там, дзе цяжарнасьць пасьля гвалту можна перарваць (5 штатаў, 9% выпадкаў), штомесяц адбывалася менш за дзясятак працэдур.
Галоўнымі прычынамі такой сытуацыі называюць стыгматызацыю й страх перасьледу, таму ахвяры нічога не паведамляюць правахоўнікам. З гэтай жа нагоды дадзеныя могуць быць значна заніжанымі. Яшчэ адной прычынай назвываецца скарачэньне колькасьці ўстаноў, дзе можна спыніць непажаданую цяжарнасьць.
Інтэрфэйс Neuralіnk упершыню імплянтавалі чалавеку
Ілан Маск паведаміў гэта ў сваёй сацыяльнай сетцы. Цяперака пацыент аднаўляецца пасьля апэрацыі, а першыя дасьледаваньні зафіксавалі ўсплёскі нэўроннай актыўнасьці. Больш аніякіх падрабязнасьцяў няма.
Дазвол на правядзеньне такіх апэрацый кампанія атрымала летась у траўні й адразу пачала шукаць ахвочых з парушэньнямі маторых функцый. Паралельна з гэтым адбыўся скандал з досьледнымі малпамі: знайшліся зьвесткі, што жывёлы паміралі пасьля апэрацый, а самі чыпы дастаўлялі дыскамфорт. Пра гэта я пісаў у дайджэсьце 12.
Вітаю, даражэнькія!
Сёньня дзялюся з вамі тэлеграм-каналам, у якім зьбіраюцца цікавыя факты па-беларуску. Тут вы знойдзеце шмат цікавостак на розныя тэмы.
Тэрыторыя клясычнага правапісу. Пасты выходзяць штодня. Далучайцеся!
Спасылка: t.me/cikavyjafacts
Грыбкі растуць хутчэй у гучным асяродзьдзі
Лябараторныя экспэрымэнты паказалі, што грыбкі растуць хутчэй з акустычнай стымуляцыяй. Такая ўласьцівасьць можа значна прысьпяшыць працэсы кампаставаньня й аднаўленьня экасыстэм у будучыні.
Глеба – гэта не самае ціхае месца. Даўно вядома, што кожная глеба мае свой унікальны гукавы ляндшафт, які ствараецца бесхрыбетнымі ў ёй. Аднак дагэтуль не вывучалася, як такі фонавы шум экасыстэмы ўплывае на рост расьлінаў і грыбоў.
Каб вывучыць уплыў гукаў на грыбы, каманда аўстралійскіх навукоўцаў закапала ў гуканепранікальных каробках пакетаваны зялёны чай і ройбуш. У кожнай каробцы знаходзіўся дынамік, праз які па 8 гадзін на дзень прайграваўся гук з частатой 8 кГц. Аднак для адной досьледнай групы гучнасьць паставілі на ўзровень 70 дБ, для другой – 90 дБ, а ў кантрольнай яна была менш за 30 дБ.
Праз 14 дзён усе ўзоры дасталі й узважылі. Аказалася, што ў досьледных групах вага павялічылася з 2.5 г да 3.1 г, а ў кантрольнай не было аніякіх зьменаў. Натуральна, прырост адбыўся праз разьвіцьцё грыбкоў на гарбаце.
У другім досьледзе на кубкі Пэтры з грыбам Trіchoderma harzіanum (жыве ў глебе, спрыяе росту расьлін) узьдзейнічалі гукам з частатой 8 кГц і гучнасьцю 80 дБ. Праз 5 дзён высьветлілася, што колькасьць спор у такіх кубках была амаль у 5 разоў большай, чымся ў кантрольнай групе.
Гэта толькі папярэднія дасьледаваньні, таму яшчэ шмат працы наперадзе. Але аўтары мяркуюць, што гук можна разглядаць у якасьці крыніцы энэргіі, якую грыбы нейкім чынам пераўтвараюць у рост, магчыма, з дапамогай п’езаэлектрычнага эфэкту.