256
Пішу цікавосткі пра рознае. Адзіны аўтар @sabaczka
Папугі пасьпяхова засвоілі відэазванкі й гэта палепшыла іхны стан
У дзікай прыродзе папугі звычайна жывуць зграйкамі, таму частка камунікуюць з суродзічамі. Але ў якасьці хатніх гадаванцаў часьцяком людзі трымаюць птушак у адзіноце. Гэта можа нэгатыўна адбіцца на фізычным і псыхалягічным стане птушкі.
Некаторыя ўладальнікі папугаў спрабуюць кампэнсаваць недахоп зносінаў з дапамогай аўдыё- і відэазапісаў з маналёгамі іншых птушак, але эфэкт ад такой задумы невялікі.
Цяпер амэрыканскія навукоўцы пастанавілі навучыць 18 папугаў рабіць відэавыклікі ў Facebook Messenger. Існавала імавернасьць таго, што відэавыклікі могуць стаць прычынай стрэсу для птушак, таму ў досьледзе бралі ўдзел і гаспадары, якія пільна сачылі за сваімі гадаванцамі падчас сэансу сувязі.
Птушак спачатку навучылі біць у звон, калі ім хацелася абмеркаваць важныя падзеі з суродзічамі, а потым ім далі поўны доступ да мабільнай праґрамы.
У выніку амаль ва ўсіх выпадках гаспадары паведамлялі пра значнае паляпшэньне стану птушак пасьля зьяўленьня відэавыклікаў. Некаторыя папугі навучыліся лепей лётаць і шукаць ежу, калі глядзелі на суродзічаў. А какаду Элі й шэры папугай Кукі працягваюць тэлефанаваць адно аднаму праз год пасьля досьледу.
Паветра так ачысьцілася, што эўрапейскае лета будзе больш сьпякотным, чым прагназавалася
Звычайна для прагназаваньня надворʼя адмыслоўцы карыстаюцца кліматычнымі мадэлямі. Яны могуць быць глябальнымі й рэгіянальнымі. Праз тое, што запуск глябальнай мадэлі патрабуе вялікіх вылічальных магутнасьцей, навукоўцы найчасьцей карыстаюцца рэгіянальнымі. Да таго ж меркавалася, што зь імі можна атрымаць крыху больш дакладны прагноз.
Аднак цяпер высьветлілася, што гэта зусім ня так. Параўнаньне прагнозаў з 1980 па 2022 з рэальнымі ўмовамі надворʼя паказала, што рэгіянальныя мадэлі часта недаацэньвалі тэмпэратуру на 1°С, а глябальныя – на 0.5°С. Так адбывалася праз тое, што мадэлі не ўлічвалі зьмены ў схемах цыркуляцыі паветра. Калі аўтары зрабілі папраўку на гэта, глябальныя мадэлі сталі дакладнымі, але рэгіянальныя – не.
Аказалася, што апошнія недаацэньвалі прагназаваную тэмпэратуру, бо не ўлічвалі ўзроўні забруджанасьці паветра. У Эўропе яно становіцца больш чыстым, таму інтэнсыўнасьць сонечнага сьвятла расьце. З улікам гэтага фактару прагнозы сьпёкі сталі адпавядаць рэчаіснасьці, а аўтары папярэдзілі, што лета можа быць крыху больш гарачым.
Ґены могуць уплываць на нашую любоў да праслухоўваньня музыкі
Паводле вынікаў дасьледаваньня з удзелам больш за 9 000 гома- і ґетэразыготных блізьнят, тое, наколькі моцна нам падабаецца слухаць музыку часткова залежыць ад ґенаў.
Вядома, што задавальненьне, якое людзі атрымліваюць ад музыкі зьвязанае зь ейным уплывам на эмацыйныя рэакцыі й здольнасьць усталёўваць сацыяльныя кантакты. Прытым ступень такога задавальненьня можа істотна адрозьнівацца ў залежнасьці ад чалавека, але прычыны такога эфэкту застаюцца невядомымі.
Цяпер навукоўцы паспрабавалі вызначыць ролю ґенэтыкі ў такім працэсе. Для гэтага яны вывучылі зьвесткі каля 3 400 гомазыготных і 5 600 ґетэразыготных блізьнят у веку ад 37 да 64 гадоў. Усе людзі выхоўваліся ў аднолькавых умовах, што значна палегчыла вызначэньне ґенэтычнага ўнёску.
Спачатку блізьняты запоўнілі адмысловыя анкеты, каб вызначыць ступень задавальненьня ад праслухоўваньня музыкі, а потым атрыманыя зьвесткі аналізаваліся статыстычным мэтадам, каб вызначыць уплыў ґенэтыкі й фактараў асяродзьдзя на музычныя густы.
Такім чынам выявілася, што гомазыготныя блізьняты (ідэнтычныя зьнешне й ґенэтычна) больш чым у 2 разы часьцей мелі аднолькавую ступень задавальненьня ад музыкі, чымся іхнія ґетэразыготныя аднагодкі.
Тэлескоп Ўэб сфатаграфаваў Конскую галаву буйным плянам
Новыя дэталізаваныя здымкі туманнасьці Конская галава атрымалі з дапамогай інфрачырвонай камэры. На іх адмыслоўцы ўпершыню пабачылі ўцягненьне міжзорнага пылу газавымі струменямі, а таксама ацанілі ўзаемнае разьмяшчэньне туманнасьці й зорак, якія яе асьвятляюць.
Конская галава ўтварылася воблака матэрыі, якое пачало разбурацца. Яна знаходзіцца на адлегласьці 1 375 сьветлавых гадоў ад нас і паступова зьнікае. Паводле ацэнак астраномаў, назіраць за Конскай галавой можна будзе яшчэ 5 млн гадоў.
Мышыныя мазґі не заўважылі розьніцы паміж стэвіяй і цукрам
З папярэдніх публікацый вынікае, што мазґі могуць адрозьніваць салодкія рэчывы ў ежы, але нэўронныя мэханізмы такой здольнасьці дагэтуль вывучаныя мала.
Таму кітайскія навукоўцы зладзілі дасьледаваньне, каб лепей зразумець тое, што адбываецца ў мазґах мышэй падчас спажываньня замяняльнікаў цукру.
Для гэтага грызуноў цягам 6 тыдняў кармілі рацыёнам з цукрам і ягонымі замяняльнікамі (стэвія, ксыліт, гліцырызін, магразід), а кантрольная група атрымлівала сумесь замяняльнікаў. Паралельна з гэтым аўтары ў рэальным часе рэгістравалі актыўнасьць нэўронаў у мазґах.
Аказалася, што мазґавыя актыўнасьці ў групах стэвіі й цукру былі вельмі падобнымі.
Гэта сьведчыць пра тое, што стэвія можа быць найбольш «сумяшчальным з мазґамі» замяняльнікам, бо дакладна пераймае эфэкт цукру.
Прыўдалы ўдод Upupa epops дэманструе свой характэрны сьпеў. Мяркуецца, што менавіта перайманьне птушынага «уп-уп-уп» легла ў аснову лацінскай назвы роду Upupa. Але часам у сьпеве можна пачуць «уд-уд-уд», таму ўдод.
Што чуецца вам?
👍 уд-уд-уд
❤️ уп-уп-уп
Пра канібалізм у птушанят тут нагадваць ня буду.
Самец бэґемота зь японскага зьвярынцу аказаўся самкай
Звычайны бэґемот Hippopotamus amphibius прыбыў у заапарк Осакі яшчэ ў 2017 годзе. Паводле дакумэнтаў, гэта быў 5-гадовы самец, яму далі імя Ґен. Праз тое, што палавая сьпеласьць у палавая сьпеласьць у самцоў надыходзіць у 7.5 году, то й пол Ґена пастанавілі не спраўджваць.
Вызначыць пол бэґемотаў сапраўды складана, бо ўсё схавана ўнутры, а машонка ўвогуле адсутнічае. У прыродзе такая анатамічная асаблівасьць абараняе тэстыкулы самцоў падчас боек з канкурэнтамі.
Зь цягам часу дазорцы заапарку пачалі заўважаць, што Ґен не пазначае сваю тэрыторыю й не цікавіцца самкамі. Таму супрацоўнікі зрабілі бэґемоту генэтычны тэст, які й паказаў, што ён самка.
Імя мяняць ня будуць.
Лясныя жабы надта хутка эвалюцыянавалі ў адказ на дарожную соль
Звычайна пры згадваньні эвалюцыі мы ўяўляем працэс, які расьцягваецца на сотні й тысячы гадоў, аднак у новым дасьледаваньні выявілася, што лясныя жабы Lithobates sylvaticus далі рады за 25 гадоў. Прытым штуршком для паскоранай эвалюцыі стала соль на дарогах.
Дасьледчая каманда назьбірала жабурыньня дзевяці папуляцый, выгадавала апалонікаў і вывучыла, ці мелі яны ўстойлівасьць да солі. Для дасьледаваньня абралі месцы з рознай ступеньню забруджанасьці сольлю.
Аказалася, што жабкі з самага салёнага балота мелі большую працягласьць жыцьця, чымся зь менш салёных месцаў. Аўтары пастанавілі, што ў некаторых папуляцыях лясных жаб магла зьявіцца адмысловая адаптацыя ў адказ на соль.
Цікава, што самае забруджанае балота знаходзілася каля аўтастаянкі, якая працавала ўжо 25 гадоў (10 пакаленьняў жабак). З гэтага й зрабілі выснову пра час на замацаваньне адаптацыі.
Некаторыя выявы могуць зьмяніць пачуцьцё часу
З папярэдніх дасьледаваньняў вядома, што нашае ўспрыманьне часу можа залежыць ад біцьця сэрца, позірку іншага чалавека й ад пазнавальнасьці месца. У новай публікацыі аўтары паказалі, што ўспрыманьне часу залежыць і ад запамінальнасьці выяваў.
Падчас шэрагу досьледаў навукоўцы папрасілі 170 чалавек паглядзець набор разнастайных выяваў, якія дэманстраваліся на экране ня болей за сэкунду. Пасьля кожнага прагляду людзям трэба было паведаміць, колькі часу яны назіралі выяву.
Такім чынам высьветлілася, што выявы зь вялікай колькасьцю элемэнтаў і проста яскравыя вобразы падманвалі мазґі, і прымушалі ўдзельнікаў і ўдзельніц думаць, што яны глядзелі на выяву больш часу. Такая залежнасьць праявілася й у наступных досьледах.
Грунтуючыся на выніках папярэдніх дасьледаваньняў, аўтары мяркуюць, што эфэкт запавольваньня часу можа неяк дапамагаць зрокавай сыстэме апрацоўваць інфармацыю.
Начныя мурашкі карыстаюцца палярызаваным месяцавым сьвятлом, каб вярнуцца дадому
Аўстралійскія мурашкі Myrmecia Midas ня могуць пахваліцца вялікімі мазґамі й добрым зрокам, але яны могуць выкарыстоўваць нават слабое палярызаванае сьвятло ад Месяца, каб арыентавацца ў прасторы.
Сонечнае сьвятло простае й адлюстраванае ад Месяца складаецца з хваляў, якія вагаюцца ў розныя бакі, аднак у атмасфэры яны палярызуюцца й пачынаюць вагацца ў адным кірунку. Мурашкі M. Midas сталі першымі істотамі, якія выкарыстоўваюць гэты эфэкт у сваіх мэтах.
Высьветлілася гэта ў простых досьледах: над калёніяй мурашак дасьледнікі зьмясьцілі палярызацыйны фільтар, пакуль тыя вярталіся сярод ночы дадому. У выніку фільтар зьмяніў структуру сьвятла так, што мурашкі пачыналі рухацца прадказальным чынам.
Калі навукоўцы прыбіралі фільтар, то мурашкі мянялі курс на правільны. У дадатак высьветлілася, што падчас маладзіку, калі Месяц становіцца нябачным, мурашкі ня так ахвотна выпраўляюцца на пошукі ежы ноччу.
Дасьледнікі знайшлі прыкметы імунітэту ад хваробы Альцгаймэра
Навукоўцы з Калюмбійскага ўнівэрсытэту знайшлі генэтычны варыянт, які зьніжае імавернасьць разьвіцьця хваробы Альцгаймэра на 70%.
Выяўлены абаронны варыянт прысутнічае ў гене, адказным за сынтэз глікапратэіну фібранэктыну – кампанэнту абалонкі судзінаў, якая кантралюе рух рэчываў у мазґі й наадварот (гематаэнцэфалічны бар’ер). У здаровых людзей фібранэктыну выяўляецца няшмат, а вось у пацыентаў з хваробай Альцгаймэра ягоная колькасьць моцна павялічваецца.
Досьледы на рыбках Danіo rerіo паказалі, што пры наяўнасьці мутацыі ў гене фібранэктыну 1 істотна палягчаецца транспарт амілёідаў з мазґоў, што перадухіляе фармаваньне бляшак, якія лічацца асноўным фактарам разьвіцьця Альцгаймэра. Цяпер ідуць выпрабаваньні на мышах.
Калі гіпотэза спраўдзіцца, яна задасьць новы кірунак у распрацоўваньні лекаў ад нэўрадэгенэратыўных захворваньняў. Сучасная тэрапія засяроджваецца непасрэдна на амілёідных бляшках, аднак яна мае нізкую эфэктыўнасьць.
Ранак пачынаецца з кавы, якой прыблізна 600 000 гадоў
Дасьледнікі вывучылі гены кававых расьлін з усяго сьвету й склалі радавод самага папулярнага ў сьвеце гатунку Coffea arabica. Аказалася, што арабіка зьявілася ад 610 000 да 350 000 гадоў таму ў выніку натуральнага скрыжаваньня без уплыву чалавека.
Паведамляецца, што Coffea arabica атрымалася ў выніку гібрыдызацыі продкавых формаў сучасных C. canephora (гатунак Рабуста) і C. eugenioides. Пасьля гэтай падзеі адбыліся некалькі эфэктаў бутэлечнага рыльца, а потым пачалася дамэстыкацыя (адамашненьне).
Менавіта з эфэктам бутэлечнага рыльца, калі ў папуляцыі рэзка скарачаецца генэтычная разнастайнасьць праз скарачэньне колькасьці асобінаў, аўтары публікацыі зьвязваюць папярэднія ацэнкі «узросту» кавы (каля 20 000 гадоў).
🧅 На гэтым тыдні кампанія Boston Dynamіcs разьвіталася з самым знакамітым робатам Atlas, які ў шматлікіх відэа чаго толькі не рабіў. Прычыны не называліся, толькі жаласьлівае разьвітальнае відэа. Аднак інтрыга доўга не пратрымалася, і ўжо на наступны дзень быў прэзэнтаваны яшчэ больш жахлівы заступнік. У новай вэрсыі замест гідраўлічных актуатараў выкарыстоўваюцца электраматоры, што зробіць рухі робата больш плаўнымі й пашырыць іхны дыяпазон.
🧅 Навукоўцы з Каліфарнійскага ўнівэрсытэту ў Санта-Барбары пачалі сачэньне за хуткасьцю буйных караблёў у водах Паўночнай Амэрыкі. Асаблівая ўвага надаецца адмысловым зонам запавольваньня, якія былі створаныя рэгулятарамі для абароны кітоў ад сутыкненьня з суднамі. Папярэднія выпрабаваньні праґрамы прывялі да зьніжэньня колькасьці парушальнікаў хуткаснага рэжыму з 50% да 38% за 2023 год.
🧅 Буйное дасьледаваньне мэдычных зьвестак у Швэцыі паказала, што ўскладненьні падчас цяжарнасьці былі зьвязаныя з павышанай рызыкай сьмерці цягам дзесяцігодзьдзяў пасьля родаў. Агульная выбарка склала 2.2 млн удзельніц, а сумарны час назіраньня быў 46 гадоў, але мэханізмы сувязі застаюцца невядомымі, таму аўтары раяць пільна сачыць за здароўем жанчынам, якія мелі ўскладненьні падчас цяжарнасьці.
🧅 Вялікае ґенэтычнае дасьледаваньне 1.2 млн чалавек выявіла 95 участкаў ґенома, зьвязаных з разьвіцьцём постраўматычнага стрэсавага разладу пасьля траўмы, і 43 ґена, які граюць пэўную ролю ў гэтым.
Унікальны шпак быў заўважаны ў Менску
Напачатку красавіка ў Менску заўважылі звычайнага шпака зь відавочнымі прыкметамі леўцызму: птушка амаль цалкам белая, цёмны колер захаваўся толькі на кончыках перʼя.
Леўцызм зьвязаны з ґенэтычнай мутацыяй, якая адбіваецца на вузах, адказных за сынтэз мэляніну. У выніку пігмэнт утвараецца ў малых колькасьцях.
Такая асаблівасьць сустракаецца ня толькі ў птушак, але й у іншых жывёл, напрыклад, у алігатараў, пра якіх я пісаў летась.
Паводле відавочцаў, незвычайная птушка трымалася крыху падалей ад сваіх суродзічаў, але й не была зусім ізгоем, што адбываецца даволі часта.
Арангутан залячыў рану лекавай расьлінай
Дасьледніца Ізабэль Лаўмэр разам з калеґамі паведаміла, што падчас экспэдыцыі ў Інданэзію яны пабачылі ў нацыянальным парку арангутана (Pongo abelіі), на шчацэ якога была рана. Імаверна, яна засталася пасьля бойкі зь іншым самцом.
Праз тры дні каманда пабачыла, што Ракус – так завуць арангутана – жаваў сьцябло й лісьце расьліны Fіbraurea tіnctorіa, якая выкарыстоўваецца мясцовымі жыхарамі й мае антысэптычны й процізапаленчы эфэкт. Пасьля стараннага перажоўваньня цягам 13 хвілінаў, арангутан пачаў прыкладаць кашку да раны.
Праз 4 дні рана пачала гаіцца, а яшчэ празь месяц ад яе застаўся толькі невялікі шнар. Адмыслоўцы кажуць, што гэта быў першы выпадак, калі дзікая жывёліна апрацавала рану расьлінай з моцным мэдычным эфэктам.
Восем хвілін гневу павысілі рызыку сэрцавага спохвату
Гнеў можа вельмі хутка адбіцца на нармальным функцыянаваньня крывяносных судзінаў, што павышае імавернасьць сэрцавых спохватаў і інсультаў. Гэта часткова тлумачыць той факт, што часам такія зьявы адбываюцца ў людзей падчас моцных эмацыйных хваляваньняў.
Такія вынікі атрымаліся ў шэрагу досьледаў, дзе 280 дарослых чалавек без праблем са здароўем прасілі прайсьці тэсты для правакаваньня гневу, трывогі й маркоты цягам 8 хвілін. Людзі з кантрольнай групы проста вялі адлік увесь час.
Паралельна з гэтым аўтары бралі ўзоры крыві паддосьледных, сачылі за ціскам і здольнасьцю судзінаў пашырацца ў адказ на пэўныя фактары (вазадылятацыя). Апошні паказьнік добра адлюстроўвае здароўе судзінаў: нізкая здольнасьць пашырацца зьвязаная з большай імавернасьцю сэрцавых спохватаў.
Аказалася, што ў людзей з групы гневу судзіны рэагавалі найгорш, прытым эфэкт назіраўся каля 40 хвілін пасьля досьледу. А вось у групах трывогі й маркоты пагаршэньня функцыяў судзінаў не назіралася.
Раптоўная сьлепата на адно вока выкрыла схаваны рак лёгкіх у жанчыны
Жанчына зьвярнулася па дапамогу адразу пасьля таго, як перастала бачыць адным вокам, а ў другі пэрыядычна адбываліся сьветлавыя ўспышкі. На той момант ёй было 32 гады, яна не курыла й ня мела праблем са здароўем.
Першасны агляд не выявіў аніякіх паталёгій і пашкоджаньняў у вачах, аднак потым пад сеткавіцай знайшлі невялікія анамальныя структуры. Таксама вакол іх назапасілася вадкасьць, што прывяло да частковага адслаеньня сеткавіцы й страты зроку. Аналягічная структура выявіла й у другі воку, толькі там яны мела меншыя памеры.
Наступныя аналізы крыві не паказалі на прычыну зьяўленьня ўтварэньняў, яны выявілася толькі падчас рэнтґенаграфіі грудной клеткі. Вінаватай ва ўсім аказалася пухліна ў лёгкім, якая дала мэтастазы ў іншыя органы, у тым ліку й вочы.
Мэдыкі кажуць, што распаўсюд раку лёгкіх на вочы адбываецца даволі рэдка: 0.1-7% ад усіх выпадкаў, а страта зроку адбываецца яшчэ радзей.
Жанчыну накіравалі на лячэньне да анколяга, і пра далейшы лёс не паведамляецца.
Падобна на тое, што зараз адбываецца чарговы ўздым чалавекападобных робатаў. Вось кітайская кампанія Astribot прэзэнтавала свайго робата S1, ягоныя рухі перавышаюць у хуткасьці чалавечыя.
S1 уяўляе сабою тулава з галавою й дзьвюма рукамі, з дапамогаю якіх ён спрытна ўзаемадзейнічае з прадметамі (відэа). Сьцьвярджаецца, што робат самастойна распазнае абʼекты з дапамогай нэўрасеткі й выбірае спосаб узаемадзеяньня.
Экалягічная арганізацыя Earth Action апублікавала справаздачу, у якой аналізуецца абхаджэньне з плястыкавым сьмецьцем у 84 краінах.
Паводле справаздачы, найгорш кіруюць плястыкавым сьмецьцем у Эрытрэі, там 97,34% адкідаў не перапрацоўваюцца, і не адпраўляюцца на палігоны. А вось у Паўднёвай Карэі такога сьмецьця толькі 2,6%, яна займае першае месца. Больш за ўсё плястыкавага сьмецьця сёлета чакаецца ў Кітаі: 14 млн тон.
Беларусь таксама трапіла ў выбарку, вось некаторыя тэзы (старонка 204):
🧅Чакаецца, што ў 2024 годзе ў Беларусі ўтворыцца 49 162 тоны плястыку, які трапіць у вадаёмы й застанецца на стыхійных сьметніках (23.89% ад усяго плястыку, Mismanaged Waste).
🧅Агульная колькасьць плястыкавага сьмецьця ў нашай краіне складае 205 826 тон.
🧅Прагназуецца, што ў водныя рэсурсы трапіць 3 706 тон мікраплястыку, у тым ліку ад зносу аўтамабільных шынаў, тэкстыльных валокнаў і г.д.
🧅Касьмічны зонд Voyager-1 упершыню за апошнія пяць месяцаў перадаў асэнсаванае паведамленьне, якое ўтрымлівала тэхнічныя зьвесткі. Раней інжынэры высьветлілі, што прычынай адпраўкі бессэнсоўных паведамленьняў стаў пашкоджаны сэгмэнт бартавой памяці, дзе захоўваўся код, адказны за фармаваньне тэхпаведамленьняў. Цяпер код перамясьцілі, што дае надзею на атрыманьне навуковых зьвестак. Voyager-1 быў запушчаны 46 гадоў таму, цяпер ён лічыцца самым далёкім ад Зямлі абʼектам, зробленым чалавекам.
🧅Прыблізна праз 5 гадоў патэнцыйна небясьпечны астэроід Apophіs праляціць ад Зямлі на адлегласьці 32 000 км, што ў дзесяць разоў менш адлегласьці да Месяца. Навукоўцы плянуюць максымальна выкарыстаць такую рэдкую магчымасьць, а кампаніі ўжо прапануюць свае паслугі палёту да астэроіду.
🧅Высокапатаґенны штам вірусу птушынага грыпу знайшлі ў афаліны (Tursіops truncatus) ля каліфарнійскага ўзьбярэжжа. Гэта першы выпадак віруснай інфэкцыі ў кітападобных.
🧅Навукоўцы падпісалі дэклярацыю, у якой паведамляецца, што ўсе хрыбетныя й частка бесхрыбетных жывёлаў маюць сьвядомасьць. Таксама падпісанты заклікаюць людзей узважваць свае дзеяньні, якія могуць нанесьці шкоду дабрабыту жывёлаў. З дэклярацыяй пагадзіліся ня ўсе, таму пазьней будзе падрабязны допіс.
🧅Дасьледнікі знайшлі новы шлях пераходу вірусаў кажаноў на іншых жывёлаў. Ва Ўгандзе яшчэ ў 2017 годзе заўважылі шымпанзэ, якія елі лайно кажаноў. Потым такія паводзіны заўважылі ў антылёп і іншых малпаў. Цяпер у памёце кажаноў знайшлі дзясяткі раней невядомых вірусаў, у тым ліку й новы каранавірус, падобны на SARS-CoV-2.
Сучасныя ружы адзначыліся нізкай генэтычнай разнастайнасьцю
Паводле вынікаў дасьледаваньня, сучасныя гатункі ружай страцілі каля чвэрці першапачатковай генэтычнай разнастайнасьці, што можа зрабіць іх больш уразьлівымі перад хваробамі й зьменамі клімату.
Ружы пачалі разводзіць у Азыі й Эўропе даволі пасьпяхова. Так, да 1800 году налічвалася каля 100 гатункаў дэкаратыўных расьлін, а ў 1900 іх было ўжо каля 8 000. На сёньня колькасьць гатункаў скрыжаваных эўрапейскіх і азыяцкіх руж сягае 35 000.
Цяпер дасьледчая каманда паспрабавала аднавіць генэтычную гісторыю кветак. Спачатку сэквэнавалі геномы 15 сучасных, гібрыдных і старажытных сартоў, а потым абʼядналі зьвесткі з 17 раней сэквенаванымі ружамі. Адным вокам зірнулі яшчэ генэтычныя маркеры 200 папулярных гатункаў руж.
Аўтары заўважылі, што бальшыня вывучаных сартоў маюць блізкія сувязі, што сьведчыць аб вельмі абмежаваным першапачатковым наборы сартоў (10), на базе якіх і ўтвараліся новыя.
Потым выявілася, што бальшыня папулярных сучасных гатункаў маюць азыяцкае генэтычнае паходжаньне, а вось гены старажытных эўрапейскіх сартоў з папуляцыі амаль зьніклі. Грунтуючыся на тым, што эўрапейскія ружы былі больш трывалымі, аўтары мяркуюць, што такі генэтычны дысбалянс можа зрабіць сучасныя ружы ўразьлівымі перад інфэкцыямі й экстрэмальным надворʼем.
Навукоўцы вынайшлі новы мэтад вырабу алмазаў
Для ўтварэньня прыродных алмазаў неабходныя даволі экстрэмальныя ўмовы: высокі ціск у нетрах Зямлі й ня меней высокая тэмпэратура. Умовы для вырабу штучных алмазаў таксама характарызуюцца высокім ціскам у 5 ГПа і тэмпэратурай каля 1400°С.
А цяпер навукоўцам удалося зрабіць невялікія алмазы пры звычайным атмасфэрным ціску й тэмпэратуры 1025°С.
Паводле новага мэтаду, працэс фармаваньня мінэралу адбываецца ў вадкай сумесі галю, жалеза, нікелю й крэмну ў «атмасфэры» з мэтану й вадароду. Што праўда, пакуль невядома, ці можна будзе з такіх алмазаў зрабіць славутыя сваім бляскам брыльлянты.
Аднак алмазы выкарыстоўваюцца й навукоўцамі, напрыклад, для вымярэньня магнітнага поля й пошуку цёмнай матэрыі.
Год вэганскай дыеты пайшоў на карысьць сабакам
Тое, што вэганская ежа можа цалкам задаволіць патрэба сабак было вядома з папярэдніх дасьледаваньняў. Але там стан гадаванцаў адсочвалі за кароткі прамежак часу.
Аднак вэтэрынарка Аніка Ліндэ разам са сваімі калегамі пайшла далей: яны ўзялі 15 гадаванцаў розных парод, перавялі іх на вэганскую дыету на аснове гароху й цягам году назіралі за паказьнікамі здароўя (аналізы крыві, мачы, калу).
Дагэтуль усе гадаванцы харчаваліся звычайным кормам, таму іхны стан здароўя перад досьледам ўзялі за кантрольны пункт.
Вынікі аказаліся станоўчымі. Так, сабакі з атлусьценьнем і празьмернай вагою пахудзелі за год вэганскай дыеты, а ў астатніх вага засталася нармальнай. Таксама каманда не знайшла значных зьменаў у выніках аналізаў.
Вядома, у дасьледаваньня ёсьць абмежаваньні (мінімальная выбарка, толькі год назіраньня), але гэта пакуль самая падрабязная й працяглая праца.
Сотні маладых імпэратарскіх пінгвінаў трапілі на відэа падчас падзеньня з высокай скалы
Першае падобнае відэа ўдалося зрабіць падчас здымак сэрыялу для NatGeo. На ім маладыя імпэратарскія пінгвіны Aptenodytes forsteri скачуць у ваду з вышыні каля 15 мэтраў, каб выправіцца на першыя самастойныя пошукі ежы.
Звычайна імпэратарскія пінгвіны гадуюць птушанят на вялікіх крыгах, якія маладыя пінгвіны пакідаюць у 5 месяцаў. Аднак хуткае скарачэньне плошчы лёдавага насьцілу, імаверна, вымусіла пінгвінаў перабірацца на берагавыя скалы для гнездаваньня. Таму галодныя маладыя птушкі цяперака мусяць ладзіць такія небясьпечныя скокі ў ваду.
Першыя ахвяры «зомбі-хваробы аленяў» сярод людзей
Апублікаваная ў часопісе Neurology справаздача можа паказваць на першыя выпадкі перадачы хранічнай зьнясільнай хваробы аленяў чалавеку. Ахвярамі сталі паляўнічыя, аднак доказаў перадачы хваробы пакуль бракуе.
па тэме:
У ЗША працягваецца эпідэмія аленевай зомбі-хваробы
У працяг тэмы пра каву: Фінская кавярня зрабіла з дапамогай нэўрасеткі новы гатунак кавы
Паводле Міжнароднай арганізацыі кавы, Фінляндыя спажывае больш за ўсё кавы ў сьвеце: 12 кг на чалавека ў год. Таму не дзіва, што менавіта тут пастанавілі далучыць нэўрасетку да пошуку новых водараў і пахаў папулярнага напою.
Ствараліьнік кавярні паведаміў, што яны спачатку апісалі моўнай мадэлі (ChatGPT, Copilot) усе ўласьцівасьці гатункаў зерня, а потым даручылі стварыць новую сумесь, каб задаволіць спрактыкаваных аматараў.
У выніку нэўрасетка абрала для стварэньня сумесі 4 гатункі зерня, што адмыслоўцам падалося дзіўным, бо звычайна зьмешваюць 2-3 віды кавы, каб не атрымаць мешаніны з водараў і пахаў.
Але сьляпая дэгустацыя з удзелам экспэртаў паказала, што сумесь атрымалася годнай і нічога мяняць ня трэба.
Таксама нэўрасетка распрацавала ўпакоўку для новай кавы й назвала яе «AI-conic». У будучыні плянуецца вывесьці сумесь на рынак.
☘️ Часам падаецца, што аховай прыроды займаюцца адмысловыя арганізацыі й навукоўцы, а асобны чалавек анічога зрабіць ня можа. Да таго ж моцна дэматывуюць і навіны пра чарговую вырубку лясоў дзеля вырабу вопраткі. Аднак памагчы прыродзе можна й «невялікімі» учынкамі, дастаткова толькі агледзецца.
Вось некалькі падыходаў, якімі можна захаваць віды там, дзе вы жывяце.
У арганізьме пацыента з паслабленым імунітэтам і ковідам, вірус эвалюцыянаваў, як хацеў
Новае дасьледаваньне паказала, што мужчына з паслабленым ад захворваньня крыві імунітэтам, які хварэў на ковід 613 дзён (!), стаў добрым асяродзьдзем для разьвіцьця вірусу SARS-CoV-2.
Навукоўцы налічылі больш за 50 мутацый, у тым ліку й тых, якія адбыліся ў шылападобным бялку, што паказвае на спробу віруса абыйсьці дзейныя вакцыны.
Актыўнае карыстаньне мазґамі на працы можа перадухіліць кагнітыўныя праблемы
Існуе меркаваньне, што чым больш інтэнсыўда працуюць нашыя мазґі, тым меншая імавернасьць узьнікненьня праблем з памяцьцю й мысьленьнем у сталым веку. Каманда навукоўцаў цяпер паказала, што такая сувязь сапраўды існуе.
У дасьледаваньні вывучаліся зьвесткі 7 000 прадстаўнікоў 305 прафэсый. Аналіз кагнітыўнай стымуляцыі на працы й узровень здольнасьцяў адбываўся на розных этапах жыцьця.
Вынікі паказалі, што людзі, прафэсыі якіх патрабуюць складанага й разнастайнага мысьленьня, мелі меншую рызыку разьвіцьця кагнітыўных разладаў пасьля 70 гадоў. Напрыклад, выкладнікі й выкладніцы, у якіх былі самыя высокія нагрузкі на мазґі, мелі на 66% ніжэйшую рызыку лёгкіх кагнітыўных пагаршэньняў, чым тыя, хто разносіў пошту ці працаваў дазорцам.