آسمانه: در تاریخ و تئوری معماری و هنر ــــــــــــــــــــــ با این نشانی با ما تماس بگیرید: asmanehchannel@gmail.com ــــــــــــــــــــــ نقل مطالب آسمانه در صورت ذکر نام این کانال و درج پیوند (لینک) آن مجاز است.
🎙 پای درس استاد پیرنیا: استحکامات شهر
ستاره صابرینژاد
در گذشته با ساختن بارو و حصار، از شهرها و آبادیهای بزرگ در برابر هجوم دشمنان محافظت میکردند. بارو دیوار بلندی بود که از قرار دادن دوازده الی بیست چینه روی هم ساخته میشد. بالای دیوار چینهای بارو، مرگرد یا راهرویی برای رفتوآمد محافظان شهر میساختند. دورتادور بیرون حصار را پیادهرویی در بر گرفته بود که به آن پَروَند میگفتند. همچنین خندقی بزرگ و عمیق، پیادهروی دورِ باروی شهر را احاطه میکرد. باروها معمولاً یک یا چندین دروازه داشت. دو طرف دروازهی شهر یا آبادی دو برج نگهبانی بود. بالای این برجها جایی به نام آتشانداز بود که در هنگام حملهی دشمن، سرب گداخته از آتشانداز بر سَر دشمنان میریختند. در مقابل دروازه، تختهچوبی پلمانند وجود داشت که با کمک زنجیر، در مواقع لزوم بلندش میکردند و به عنوان درب دروازه از آن استفاده میکردند. داخل خندق، اطراف حصار دو گونه برج وجود داشت: به برجهای چسبیده به حصار گوپهلو، و به برجهایی که به حصار شهر متصل نبودند و از راه زیرزمین به شهر متصل میشدند، برجهای گسیخته میگفتند. برخی روستاها به دلیل شرایط سوقالجیشی، در مقایسه با سایر آبادیها، از استحکامات دفاعی بیشتری برخوردار بودند. به این آبادیهای قلعهمانند کلات میگفتند. کلاتها دارای برجهای گسیخته بود. زمینهای کشاورزی روستاییان بیرون از کلات و خانهها و بازار روستا داخل آن قرار داشت. کوچهها نیز در کلات موازی با یکدیگر بودند. یکی از راههای تأمین آب در کلاتها از طریق قنات بود که با چاه یا چشمه، آب را به داخل کلات هدایت میکردند. قلعهی همتآباد در یزد که در عهد فتحعلیشاه ساخته شد، یکی از نمونههای کلات است که در ساخت آن از قلات پیش از اسلام الهام گرفتهاند. این قلعه یک ورودی و چندین برج نگهبانی، خیابانهای عریض شرقی ـ غربی به اندازهی دوازده گز یعنی ۱۲/۸۰ متر دارد. دو طرف معابر را خانههایی که از هر حیث برای زندگی کامل بوده احاطه کرده است. پلان این خانهها بهصورت چهارچفته، و شامل اتاقهای پستودار، اتاقی برای مهمان، مغازه، بادگیر، هشتی ورودی، آشپزخانه و آبریز بود. کنار دروازهی قلعهی همتآباد بازاری بوده که به میدانی در میان قلعه منتهی میشود. یک سوی این میدان باغ زیبایی است. در میان باغ کاخی وجود دارد که دارای حوضخانه، دو اتاق رو به باغ و حوض بزرگی در مقابل آن است.
#پیرنیا #ستاره_صابرینژاد #صداهای_آسمانه
@asmaaneh
📝واژهی هفته: walled settlement
🔸برگرفته از مصوبات کارگروه واژهگزینی نوروزگان
▪️walled settlement
▫️ آبادی دیوارین/ پاخسگین
ـ تعریف: آبادی محصور با دیوار، بهویژه آبادیهای کهن که نه باروی مستحکم و مفصل، بلکه دیوارهای کوتاه داشته است
ـ مثال کاربرد واژه در جمله: تصور آبادی در متون کهن فارسی معمولاً آبادی دیوارین/ پاخسگین است؛ هرچند که در واقع، بسیاری از آبادیهای ایران دیوار و بارو نداشته است.
🔸برای اطلاعات بیشتر و مشاهدهی روابط زبانی این واژه به پیوند زیر در واژگار مراجعه کنید:
https://vazhgar.com/lexicon/word/14362
#واژه_هفته #واژگار #نوروزگان
@asmaaneh
📘معرفی کتاب: «مطالعاتی در معماری ایرانی»
برنارد اوکین
ادینبورو، ۲۰۲۱
معرفی از سیاوش گلمحمدی
Studies in Persian Architecture
🔹برای آگاهی از مشخصات مقالات به نشانی برخط بنگرید:
https://edinburghuniversitypress.com/book-studies-in-persian-architecture.html
#معرفی_کتاب #سیاوش_گلمحمدی
@asmaaneh
📜 معرفی سند: «انتخاب هیات داوران مسابقه بینالمللی طرح ساختمان کتابخانه ملی پهلوی» [ص ۲ از ۳]
🔺برنامهریزی دقیق سازمان کتابخانهی آینده، در طول یک سال تمام، توسط یک گروه یکصدنفری از کارشناسان درجه اول بینالمللی و ایرانی کتابداری انجام گرفت. این گروه که مرکب از ۶۶ کارشناس از کشورهای آمریکا، شوروی، انگلستان، فرانسه، آلمان، ایتالیا، سوئد، دانمارک، هلند، بلژیک، سوییس، ژاپن، کانادا، و ۳۴ کارشناس ایرانی بود، در طول دوازده ماه، تخت نظر دکتر ناصر شریفی، رییس دانشکدهی کتابداری دانشگاه پرات نیویورک و برجستهترین کارشناس ایرانی کتابداری در جهان، بررسیهای گستردهای را در رشتههای مختلف کار کتابخانه در ایران و اروپا و امریکا انجام دادند و سرانجام برنامهی نهایی در پایان سال گذشته، در ۱۷ جلد و ۳۰۰۰ صفحه توسط دکتر شریفی تسلیم کتابخانه گردید. در تهیهی این طرح، از جانب کارشناسان بینالمللی، کسانی از قبیل رییس کتابخانهی کنگرهی امریکا، معاون کتابخانهی لنین مسکو، رییس کتابخانهی سازمان ملل متحد، رییس فدراسیون بینالمللی انجمنهای کتابداران و رییس کتابخانهی ملی انگلستان همکاری کرده بودند. در این طرح که در روزنامهی نیویورک تایمز طی مقالهای چندستونی، آن را طرح «کتابخانهی نمونهی عصر حاضر» نامید، پیشرفتهترین و تازهترین اصول علمی و فنی و تکنولوژی کتابخانهسازی جهان امروز، با شرایط و مختصات فرهنگی و فکری و هنری و ملی و ایرانی تلفیق شده و بدین ترتیب یک برداشت کاملاً تازه و پیشرو از کتابخانهی جهان فردا در آن عرضه شده است.
مسابقهی بینالمللی
مرحلهی دوم کار که اکنون اغاز شده است، انجام مسابقهی بینالمللی بر اساس طرح فوق، به منظور تهیه و انتخاب بهترین طرح ساختمانی کتابخانه است. در این مورد کتابخانهی پهلوی با همکاری سازمان یونسکو و اتحادیهی بینالمللی آرشیتکتها ترتیب لازم داده است تا گروه هرچه بیشتری از آرشیتکتهای برجستهی ایران و جهان در سطحی وسیع در این مسابقه شرکت کنند و بدین ترتیب حداکثر ممکن از نظرات و استعدادها و دیدگاههای مختلف گردآوری شود تا هیئت داوری بینالمللی که عهدهدار انتخاب طرح نهایی از میان طرحهای عرضهشده است، میدان عمل هرچه وسیعتری برای بررسی و انتخاب داشته باشد.
هیئت داوری که تحت نظر اتحادیهی بینالمللی آرشیتکتها کار نظارت بر حسن انجام این مسابقه و انتخاب طرح نهایی را بر عهده دارد، مرکب از یک گروه آرشیتکت و یک گروه متخصص کتابدار است که از شخصیتهای برجستهی این دو رشته از کشورهای ایران، امریکا، شوروی، انگلستان، آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، سوییس، بلژیک، هلند، هند، مکزیک و ساحل عاج انتخاب شدهاند. آقای میشل ویل دبیر کل اتحادیهی جهانی آرشیتکتها شخصاً عضویت هیئت داوری را به عهده دارد. این اتحادیه قبلاً به همین ترتیب، ولی در مقیاسی محدودتر، کار سرپرستی انجام مسابقهی بینالمللی تهیه و انتخاب طرح ساختمانی مرکز فرهنگی ژرژ پمپیدو را در پاریس که مدرنترین کتابخانه و مرکز فرهنگی فرانسه است انجام داده بود. طبق توافقی که هرمان لیبارز وزیر دربار بلژیک و رییس گروه آرشیتکتها و کتابداران عضو کمیتهی برگزاری مسابقهی بینالمللی تهیه و انتخاب طرح ساختمانی کتابخانهی بزرگ پهلوی به عمل آمده است، به هرکدام از اعضای خارجی کمیته بابت حق کارشناسی ایشان در مدت مأموریتشان در تهران، مبلغ ۱۰۰ هزار دلار از طرف کتابخانه پرداخت خواهد شد.
نمایشگاه معماری سنتی ایران
مسابقهی بینالمللی تهیهی طرح ساختمانی کتابخانهی ملی پهلوی، ماه آینده توسط مطبوعات تخصصی کتابداری و معماری تمام جهان از طرف کتابخانهی پهلوی و اتحادیهی بینالمللی آرشیتکتها و سازمان یونسکو اعلام خواهد شد و برنامهها و اطلاعات لازم در اختیار کلیهی شرکتکنندههای ایرانی و خارجی مسابقه قرار خواهد گرفت. ژوری بینالمللی در نیمهی اول سال آینده در تهران سه طرح از بهترین طرحها را از میان طرحهای عرضهشده انتخاب خواهد کرد تا ساختمان بنای کتابخانه بر اساس آن آغاز شود. محل این ساختمان محوطهی زیبایی در شمال شهستان آریامهر، شامل ۹۰ هزار متر در زیربنا خواهد بود.
با توجه به اینکه حفظ اصالت معماری ایران شرط اصلی قبول هر طرح ساختمانی برای کتابخانه است، به منظور آشنایی هیئت داوران و کلیهی شرکتکنندگان مسابقه، نمایشگاه بزرگی از هنر و معماری سنتی دوهزاروپانصدسالهی ایران [زیر نظر و ادارهی هادی سیف]، در محل کتابخانهی پهلوی ترتیب داده شده است. این نمایشگاه که شامل صدها عکس و بیش از سه هزار اسلاید است، از هفتهی آینده برای استفادهی عموم گشوده خواهد بود.🔻
#معرفی_اسناد #کتابخانه_ملی #مهسا_پوراحمد
@asmaaneh
📢 نوروزگان، پایگاه مطالعات جهان فارسیزبان، با همکاری دانشگاه ژنو برگزار میکند: نشست موزهها در عصر دیجیتال (بخش پایانی همایش علوم انسانی دیجیتال و تاریخ هنر)
🔹سخنرانان:
ایرینا کوشوریدزه
مویا کری
کیلان اورتون
🔹دبیر نشست:
نگار حبیبی
🔸زمان: سهشنبه، ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت ۱۹ تا ۲۱:۳۰
🔸مکان: مجازی، در فضای زوم
🔸برای اطلاعات بیشتر و ثبتنام در این نشست به پیوند زیر مراجعه کنید:
https://www.instagram.com/nowruzgan/
#خبر
@asmaaneh
📘کتاب تازه: «کلمات و بناها؛ مجموعه واژگان معماری مدرن»
ایدرین فورتی
ترجمهی هدیه نوربخش
روزنه، ۱۴۰۴
کلمات و بناها پژوهشی است در نسبت میان زبان و معماری با تمرکز بر زبانی که در شرح و نقد معماری مدرن به کار میرود. ایدرین فورتی معتقد است برای فهم معماریْ کلام بهاندازهی شیوههای بیان بصری اهمیت دارد اما کمتر به آن توجه شده است. بخش اول کتاب شش مقاله دارد با این مضامین: نظر مدرنیستها دربارهی رابطهی کلام با هنر و معماری؛ تواناییها، تفاوتها و تشابهات دو رسانهی ترسیم و کلام در بیان معمارانه؛ نقش نظام تمایزات دوقطبی زبان در توصیف، درک و نقد معماری؛ دستاوردها و چالشهای قیاس معماری با زبان؛ نقش گفتمان علمی روزگار مدرن در زبان معماری و در آخر توانایی زبان دورهی مدرنیسم در شرح جنبههای اجتماعی معماری.
در بخش دوم، که بیشترین شهرت و اهمیت کتاب مدیون آن است، نویسنده نشان میدهد رایجترین واژههایی که معنایشان را بدیهی میپنداریم و در حرفه، آموزش و نقد معماری مکرراً استفاده میکنیم، بسیار مبهماند. معنای این واژهها در طول تاریخ کاربردشان، در حوزههای مختلف اندیشه، ضمن تبادل میان زبانهای مختلف تغییر کرده و بهعلاوه، در زمان و مکان معین هم توافقی جمعی بر سر معنای یک واژه وجود نداشته است. او هجده واژهی مهم مانند فرم، فضا، نظم، عملکرد و... را انتخاب میکند که زیربنای بحث در بسیاری از نظریههای معماریاند و در تبیین معماری مدرن و نقد آن اهمیتی کلیدی دارند. فورتی بررسی تبارشناسانهی جامعی در مورد هر واژه انجام میدهد که از نخستین نمودشان در فلسفه و معمولاً از اندیشهی یونان باستان آغاز میشود؛ سپس سیر تطور معنای هر کلمه را در تاریخ اندیشهی معمارانه تا روزگار مدرن دنبال میکند و در این میان شرایط زمانی و مکانی منجر به تغییرات معنای کلمه را نیز شرح میدهد.
این کتاب از معدود آثار نوشتهشده در این حوزه است و نویسنده برای نگارش آن مهمترین منابع نظری معماری را بهطور جامع بررسی کرده است.
فهرست:
مقدمهی مترجم
سپاسگزاری
دیباچه
بخش اول
مقدمه
زبان مدرنیسم
زبان و ترسیم
دربارهی تفاوت؛ مردانه و زنانه
استعارههای زبانی
مکانیک فضایی؛ استعارههای علمی
سرزنده یا مرده؛ دربارهی امر اجتماعی
بخش دوم
کاراکتر
زمینه
طراحی
انعطافپذیری
فرم
فرمال
فانکشن
تاریخ
خاطره/ حافظه
طبیعت
نظم و ترتیب
ساده
فضا
ساختار/ سازه
شفافیت
صدق/ حقیقت
گونه
استفادهکننده
نمایه
کتابنامه
#کتاب_تازه #هدیه_نوربخش
@asmaaneh
📢مرکز مستندنگاری، مطالعات معماری و مرمت با همکاری انجمن علمی مرمت دانشگاه شهید بهشتی به مناسبت روز جهانی میراث فرهنگی برگزار میکند:
تهران، میراث و تاریخ شهر
🔸 سخنرانان:
زهرا اهری و اسکندر مختاری
🔸میزبان:
حمیدرضا جیحانی
🔸زمان: شنبه، ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت ۱۲- ۱۴
🔸مکان: دانشکدهی معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، سالن شهید دلبری
#خبر
@asmaaneh
🎙 پای درس استاد پیرنیا: پیمون بزرگ و خردهپیمون
ستاره صابرینژاد
#پیرنیا #ستاره_صابرینژاد #صداهای_آسمانه
@asmaaneh
📝واژهی هفته: terrace
🔸برگرفته از مصوبات کارگروه واژهگزینی نوروزگان
▪️terrace1
▫️ رواق
ـ تعریف: گذرگاهی نیمهباز (semi-open) که در یک یا دو سو چفتگان داشته باشد.
ـ مثال کاربرد واژه در جمله: صحن شاه عباسی و صحن حسینیه در مزار شاه نعمتالله ولی با رواق از هم جدا شدهاند.
▪️terrace 2
▫️صفّه
- تعریف: سکوی نظرگاه که بنا بر آن مینشیند، از امتداد کف بنا در محوطه حاصل میشود، یک جانب آن بنا و سه جانب آن مشرف بر فضای باز است، و همه یا بیشتر آن فاقد سقف است. ممکن است این سکو بام آشکوب زیرین باشد.
- مثال کاربرد واژه در جمله: صفّه سطحی فراخ و تراز است و بهویژه در جایی که بنا در زمینی شیبدار ساخته شده باشد، امکانی برای فعالیت و استراحت در فضای باز و برخورداری از منظرهی پیرامون در اختیار ساکنان بنا میگذارد.
▪️terrace 3
▫️مهتابی
ـ تعریف: صفهی باریک و دراز
- مثال کاربرد واژه در جمله: بسیاری از خانههای معاصر تهران، متعلق به دهههای ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۰، مهتابی دارد.
▪️terrace 4
▫️ بهارخواب
ـ تعریف: مهتابیِ خانگی
ـ مثال کاربرد واژه در جمله: بخشی از زندگی تابستانی در خانههای قدیم تهران در بهارخواب میگذشت.
▪️terrace 5
▫️ بام
ـ تعریف: بام (رویهی سقف) قابل استفاده برای استراحت در عصر یا خواب در شب، که معمولاً اتاقکی در کنار دارد
ـ مثال کاربرد واژه در جمله: در قدیم، بخشی از زندگی بسیاری از مردم ایران، و نیز خواب تابستانی، در بام خانهها رخ میداد.
▪️terrace 6
▫️ پادگانه
ـ تعریف: هر نوار یا سکوی بسیار عریض از زمینی شیبدار که آن را برای زراعت یا مقاصد دیگر پلکانی و مطبق کرده باشند
ـ مثال کاربرد واژه در جمله: پادگانهها از زیباترین مناظر در اطراف روستاهای کوهستانی ایران است.
▪️terrace 7
▫️ تختان
ـ تعریف: پادگانه در باغ شیبدار یا باغتخت
ـ مثال کاربرد واژه در جمله: در معماری ایران، به باغهای شیبداری که تختانهای متعدد دارد باغتخت میگویند.
▪️terrace 8
▫️ ردیفبنای فراز
ـ تعریف: ردیفی از بناهایی که آنها را بر زمینی بلند یا سطحی شیبدار ساخته باشند
ـ مثال کاربرد واژه در جمله: با ساختوساز گسترده در دامنهی البرز در دههی ۱۳۷۰، ردیف بناهای فراز جزوی از منظر تهران شده است.
▪️terrace 9
▫️ خیابان فراز
ـ تعریف: خیابان مسکون بر فراز یا در دامنهی تپهای
ـ مثال کاربرد واژه در جمله: با ساختوساز گسترده در دامنهی البرز در دههی ۱۳۷۰، در مناطق شمال سعادتآباد تهران خیابانهای فراز متعددی ساخته شده است.
▪️terrace 10
▫️ پادیاو
ـ تعریف: حیاط یا میانسرایی کوچک در خانه، بهویژه خانههای سبْک اسپانیایی، معمولاً سنگفرششده و دارای اثاثی برای استراحت و صرف غذا
ـ مثال کاربرد واژه در جمله: در خانههای ایرانی، نظیر پادیاو را معمولاً حیاط خلوت یا حیاط زاویه میخوانند.
🔸برای اطلاعات بیشتر و مشاهدهی روابط زبانی این واژه به پیوند زیر در واژگار مراجعه کنید:
https://vazhgar.com/lexicon/word/13080
#واژه_هفته #واژگار #نوروزگان
@asmaaneh
🖋معرفی مقاله: «حاکمان چون نویسندگان: علی بن ابیطالب و دیگر امامان شیعیان دوزادهامامی»
ترزا برنهایمر
معرفی مقاله: محمدعلی بدری
Rulers as Authors: ʿAlī b. Abī Ṭālib and the Other Twelver Imams / Teresa Bernheimer
هنگامی که ابن ندیم وراق فهرست معروف خود را در اواخر قرن چهارم ه.ق. (دهم م.) در بغداد تکمیل کرد، مدعی بود که تمامی کتابهای نوشتهشده به زبان عربی و یا ترجمهشده به این زبان را فهرست کرده است. این فهرست [در واقع نیز] چشمگیر است و همه چیز را، از متون مقدس توحیدی تا نحو عربی و علوم یونانی، در بر میگیرد. برای دانشوران مدرن، فهرست [ابن ندیم] ارزشی بینظیر داشته است، چرا که دریچهای به جهان فکری بغداد قرن چهارم ه.ق. (دهم م.) میگشاید؛ بهویژه که بسیاری از آثار فهرست دیگر وجود ندارند و بسیاری از عنوانها و نویسندگان تنها با مدخلهایشان در فهرست شناخته شدهاند. از امامان شیعه [در فهرست ابن ندیم] امام اول، علی بن ابیطالب[ع] در میان سخنوران بزرگ اسلام اولیه (خطبا) دیده میشود؛ همچنین ابن ندیم او را بنیانگذار دستور زبان عربی معرفی میکند. امام پنجم، محمدِ باقر[ع] نیز نخستین نویسندهی یک تفسیر بر قرآن خوانده شده است. اما جز [امام] علی بن ابیطالب[ع] و [امام] محمدِ باقر[ع]، هیچ یک از دیگر امامان شاخهی دوازدهامامی شیعه (اثنی عشریه) در فهرست [ابن ندیم] در مقام مؤلف ذکر نشدهاند؛ نه در بخش کتابهای شیعه و نه در جای دیگر. این غیبت واقعاً شگفتآور است: سنت اسلامیِ پس از آن، چه شیعه و چه سنی، تعداد زیادی از آثار منتسب به امامان شیعیان دوازدهامامی را ضبط کرده است. آیا ابن ندیم، آن شیعهی مفتخر به شیعه بودن خود و آن کتابشناس باریکبین، نباید مشتاق میبود که چنین منابعی را در فهرست خود بیاورد؟
◽️مشخصات مقاله:
Bernheimer, T. (2024). "Rulers as Authors: ʿAlī b. Abī Ṭālib and the Other Twelver Imams", Rulers as Authors in the Islamic World, 9–29.
https://doi.org/10.1163/9789004690615_003
◽️متن کامل و اطلاعات بیشتر دربارهی مقاله:
https://brill.com/display/book/9789004690615/BP000002.xml?body=fullhtml-60832
#معرفی_مقاله #محمدعلی_بدری
@asmaaneh
✏️بهمناسبت روز اسناد ملی و میراث مکتوب:
در فقدان تشکیلات صنفی مرتبط با اسناد تاریخی [ص ۴ از ۴]
🔺روز اسناد ملی، فرصتی است برای یادآوری ارزش اسناد تاریخی، نهتنها به عنوان میراث مکتوب گذشته، بلکه در مقام منبع اصلی شناخت هویت فرهنگی و ملی. اما این اسناد، بدون فهرستنویسی منظم و علمی، تنها تکههایی از معنایند که بهسختی قابل رویتاند. فهرستنویسی زنجیرهی اولیهی ارتباط بین زمان معاصر و گذشته است. فقدان یک تشکیلات صنفی مستقل و فعال، نهتنها خود فهرستنویسان را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه فضای پژوهش و دانشآموزی را نیز دچار نقصان میکند. در روز اسناد ملی، باید یادآور شویم که حفظ اسناد، تنها در کاغذ و جعبه نیست. اسناد زمانی زندهاند که بهدقت فهرستنویسی شده باشند، بهدرستی در دسترس باشند و بهسرعت بازیابی شوند. بنابراین، در این روز، فراموش نکنیم که اسناد ملی تنها از کاغذ و جوهر ساخته نشدهاند. آنها از زحمات، دقت و شکیبایی فهرستنویسان حیات یافتهاند؛ کسانی که نیازمند حمایت، احترام و سازماندهیاند. تشکیلات صنفی شاید گامی کوچک ولی مؤثر در این مسیر باشد.
#یادداشت #طاهره_لاسجردی #مراکز_اسناد
@asmaaneh
✏️بهمناسبت روز اسناد ملی و میراث مکتوب:
در فقدان تشکیلات صنفی مرتبط با اسناد تاریخی [ص ۲ از ۴]
🔺پیشتر گفتم که در متن منتشرنشده شیوههای خدماترسانی مراکز آرشیوی را نقد کردهام. از آنجا که نقد بدون طرح راههای برونرفت از وضعیت انتقادی برایم محل اشکال است، در همان متن هم به راهحلی رسیده بودم؛ اما آنچه اینجا طرح میکنم بهگمانم اندکی پختهتر از آن است. بسیاری از چالشهای پژوهشگران با مراکز آرشیوی از بیاعتمادی مطلق این مراکز نسبت به پژوهشگران سرچشمه میگیرد. در نبود پیوندهای برخط و سامانههای دیجیتال، چارهای جز مراجعهی حضوری به مراکز یادشده نیست. اظهر من الشمس است که حسن نیت نسبت به پژوهشگر وجود ندارد و تازه اوست که وظیفه دارد حسن نیت خود را ثابت کند. اما موضوع اینجاست که چرا بار منفی این بیاعتمادی بهکل بر شانههای پژوهشگر است؟ چرا مراکز آرشیوی قدمی در مسیر ایجاد شناخت و اعتماد برنمیدارند؟ همین بیاعتمادی خود زمینهساز چالشهای دیگر است. روندهای پیچیدهی صدور مجوز تردد یا فرآیندهای زمانبر ارزیابی درخواستها یا تحویل منابع مورد نیاز پژوهشگران از جملهی آن پیامدهاست. در متن پیشگفته پیشنهادم برای رفع این قبیل مشکلات اختصاص یک شناسهی ملی پژوهشگری به پژوهشگران، بهویژه سندپژوهان بود تا از این طریق فضای اعتماد و اطمینان دوجانبه بین پژوهشگران و آرشیوها تقویت گردد؛ اما تخصیص چنین شناسهای نیز نیازمند سازوکاری است که شاید در این یادداشت اسباب آن نیز مهیا شود.
مسئلهی دیگر نبود مرجعی مشخص، در مقام متولی اسناد تاریخی است. اصلاً اینکه این حجم از انتقادات و شکایتها به جایی نمیرسد، به همین سبب است که از جانب مرجعی مشخص شنیده نمیشود. بهتجربه میگویم که مراکز آرشیوی همهی نقدها را بهتر از پژوهشگران میدانند؛ اما بهخود نمیگیرند؛ چون از سوی هیچ مرجعی مورد بازخواست یا حتی توضیح و پرسش نیستند. از طرف دیگر، نبود یک نهاد یا تشکیلات منسجم در امور آرشیوداری و آرشیونگاری آسیبهای جدیای را به این حوزهی شغلی و حرفهای وارد کرده است. برای مثال، حرفهی فهرستنویسی اسناد تاریخی در آرشیوها و مراکز اسنادی حرفهای نوپاست و با مشکلات پرشماری روبهروست. فهرستنویسی عملی است نیازمند دقت فراوان، دانش تخصصی و حوصلهی بسیار. چنین فعالیتی ماهیتاً کیفی است؛ اما در بسیاری از آرشیوها و تقریباً در تمامی پروژههای برونسپاری سازمانهای دولتی این فعالیت بهصورت کمّی ارزیابی میشود. همین موضوع یکی از بزرگترین لطمهها را اول به خود حرفهی فهرستنویسی و بعد به فرآیندهای آرشیوداری و حوزههای پژوهشی وارد کرده است. پیامد سنجشهای کمّی و آماری واحد کار فهرستنویسیْ بالا بردن سرعت کار از سوی فهرستنویسان است که عموماً به بیدقتیهای فراوان یا در اختیار نداشتن فرصت کافی برای کار حرفهای و تخصصی منجر میشود. آسیبی که تجدید نظر در نظامهای کنونی محاسبات واحد کار در حرفهی فهرستنویسی را ضروری میکند.
فقدان یک تشکیلات صنفی منظم و مستقل که به فهرستنویسان اسناد تاریخی هویت ببخشد، استانداردهای لازم برای ورود به این حرفه را مشخص کند؛ آموزش و تربیت نیروی متخصص را بر عهده داشته باشد؛ از حقوق شغلی و اجتماعی آنها در قالب قراردادهای کاری قانونی حمایت کند؛ معیارهای حرفهای را تعیین و تبیین کند؛ فعالیت حرفهای فهرستنویسان را بهصورت تخصصی هدایت کند؛ مسیر ارتقای کیفیت کار فهرستنویسی را هموار نماید؛ نظامهای عادلانهی طبقهبندی حقوق و مزایا را تدوین کند؛ احترام به ارزش کار فهرستنویسی در سطوح مختلف مدیریتی و پژوهشی را ایجاد کند و بهطور کلی در حوزههای حقوقی، اجتماعی و شغلی نمایندهی شایستهی فهرستنویسان باشد، بهخوبی احساس میشود. تشکیلاتی که فهرستنویسی را از یک فعالیت خدماتی فراتر ببرد و به یک حرفهی معتبر تبدیل کند که ورود به آن نیازمند آموزشهای تخصصی و آزمونهای علمی باشد؛ سازوکاری که همانند پلی میان فهرستنویسان و محققان عمل کند و کیفیت آرشیوداری و پژوهشگری را افزایش دهد و بر اطمینان محققان در استفاده از اسناد تاریخی بیفزاید.🔻
#یادداشت #طاهره_لاسجردی #مراکز_اسناد
@asmaaneh
✏️دفترهای ششگانهی تصاویرِ ایران از دیولافواها؛ عکسهایی از میانهی عصر ناصری
سیاوش گلمحمدی
ژان[۱] و مارسل دیولافوا[۲]، در فوریهی ۱۸۸۱م / ربیعالاول ۱۲۹۸ق، سفری یکساله به غرب آسیا را آغاز کردند. آنها مارسی فرانسه را ترک گفتند و پس از توقف در آتن و استانبول، از طریق زمین به ارمنستان، سپس به ایران، در زمانهی سلطنت ناصرالدین شاه، و در نهایت به عراق امروزی، بخشی از قلمروی امپراتوری عثمانی، رسیدند.
مارسل، مهندس عمرانی که به باستانشناسی گرویده بود، در پی بررسی بقایای آثار باستانی منطقه برآمد. سه محوطهی اصلی مورد بررسی او پرسپولیس، بابل (در عراق) و شوش بودند. سه سال بعد، دیولافواها دوباره به شوش آمدند و این بار در قالب مأموریتی رسمی از سوی وزارت هنرهای زیبای فرانسه[۳]، تپههای آنجا را حفاری کردند. ژان خاطرات این دو سفر را نوشت؛ «ایران، کلده و شوش» (۱۸۸۷م) [۴] و «خاطرات کاوش های باستان شناسی شوش ۱۸۸۴-۱۸۸۶» (۱۸۸۸م) [۵]؛ که هر دو به فارسی ترجمه شدهاند.
پس از درگذشت دیولافواها در سال ۱۹۲۰م، اسناد آنها به بنیاد ملی فرانسه[۶] اهدا شد و در حال حاضر این اسناد در کتابخانهی آنجا در دسترس است [۷]. اما تصاویر آنها مسیر دیگری را پیمود و در آغاز گمان برده میشد که گم شدهاند. در اکتبر ۱۹۲۰، هشت ماه پس از فوت مارسل دیولافوا، کتابخانهی بنیاد ملی تاریخ هنر فرانسه (INHA)[۸] به ده آلبوم عکسِ این زوج دست یافت که احتمالاً بهدست ژان گرد آمده بودند. علاوه بر عکسهای فرانسه، اسپانیا، پرتغال و مکزیک، این مجموعه شامل دفاتر ششگانهای با عنوان «ایران» است که ۹۰۲ قطعه عکس از مناطقی از غرب آسیا و عمدتا ایران دارد.
این تصاویر، اکنون فهرست دقیقی دارند اما فهرستنویسی آنها دشوار بود. شناسایی عکسها عمدتاً بر اساس فهرستهای جزئی و در سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ م، به منظور امانت در نمایشگاه «چه کسی از زنان عکاس میترسد؟ «۱۸۳۹-۱۹۱۹»[۹] تهیه شد. تنها حدود ده مورد از این تصاویر متن داشت و بخش بزرگی از آنها به کمک توضیحاتی که اغلب به صورت خطی در فوتوگراوور آثار ژان آمده بود، شناسایی شدند. خواندن روزنوشتهای او نیز به شناسایی صحنه و بناهای عکاسی شده کمک کرد. ترتیب چاپها عموماً پیرو زمانبندی سفرها بود که با خواندن دقیق سفرنامهها، تاریخِ سال و ماه عکسبرداریها روشن شد و گاه روزِ ثبت آنها نیز به دست آمد.
بیشتر عکسها توسط ژان دیولافوا گرفته شده است و احتمالاً تنها در مواردی محدود عکسها را مارسل برداشته است. در میان عکاسان، دیگرانی نیز حضور دارند. چارلز بابن[۱۰] و فردریک هوسه[۱۱]، دستیاران جوان دیولافواها، حدود چهل عکس از حفاریهای شوش گرفتهاند. همچنین ۹۶ عکس از مأموریت لوئیس لاپیک[۱۲] (پزشک و مردمشناس) در خلیج فارس به چشم میخورد که اصل آنها اکنون در موزه کوآ برانلی-ژاک شیراک[۱۳] نگهداری میشود.
مجموعهی تصاویر دیولافواها در سال ۲۰۲۱ توسط کتابخانهی مؤسسهی ملی تاریخ هنر فرانسه اسکن شد و به همراه فهرستی انگلیسی و فرانسوی در دسترس عموم قرار گرفت. [۱۴]
🔸برای مطالعهی ادامهی یادداشت به پیوند زیر مراجعه کنید:
https://telegra.ph/%D8
#یادداشت #سیاوش_گلمحمدی
@asmaaneh
📚پرسشهای معماری: گفتوگوهایی دربارهی تاریخ، تئوری و نقد معماری
قسمت دوم:
منظور از معماری چیست؟ - بخش اول (نسخهی مکتوب)
#نوروزگان #مهرداد_قیومی #پرسشهای_معماری
@asmaaneh
🎙 پای درس استاد پیرنیا: پیمون در خانههای کوچک
ستاره صابرینژاد
خانهها در گذشته اندامهای گوناگونی داشت: سهدری، پنجدری، پستو، بادگیر، راهرو، گوشواره، تالار، حیاط، آشپزخانه، آبریز و ... . سهدری اتاق مربعیشکل با ابعاد نسبتاً کوچک، حدوداً سه گز و یک چارک در سه گز و نیم بود. یک سمت این اتاقها سه درِ دو لنگه بود که این درها رو به حیاط باز میشد. همچنین روی درها تابشبندهایی جهت جلوگیری از ورود آفتاب مزاحم به داخل اتاق نصب شده بود. ابعاد درهای سهدری به اندازهی یک گز (در حدود ۱.۰۶۶۶ متر) و عرض تابشبندها سیزده سانتیمتر، عمقشان شصت سانتیمتر و ارتفاعشان تا بام خانه بود. پستو اتاق کوچکی بود که در یک سمتِ این اتاقها قرار داشت و دَرِ آن روبهروی دَرِ اصلی اتاق بود. بخاری، رف، طاقچهها و دولابچه، جهت قرار دادن اجناس قیمتی، از اجزای دیوارهای اتاقهای سهدری بود. ضخامت دیوار بین راهرو و اتاقها، همچنین دیوار پستو و اتاقها به اندازهی سه خشت و عمق طاقچهی راهروها به اندازهی نیمخشت بود. اگرچه دیوارها را ستبر و سنگین میساختند، با کم کردن ابعاد دَر و طاقچه، از سنگینی وزن دیوارها میکاستند. عرض راهروها را نیز متناسب با ابعاد اتاقها و حدوداً ۱.۴۰ متر در نظر میگرفتند. سقفهای اتاقها را نیز معمولاً دو پوسته میساختند که تبادل حرارتی کمتری با بیرون ایجاد شود. به دلیل بزرگتر بودن اتاقهای پنجدری نسبت به سهدری، ارتفاع سقف در این اتاقها بلندتر و فاصلهی بین پوستهها را بیشتر میساختند. خانهها معمولاً دارای دو بخش اصلی بود: تابستاننشین و زمستاننشین. در قسمت تابستاننشینِ خانهها با پیمون کوچک یک تالار با دو ستون میساختند که به آن شاهنشین میگفتند. زیرزمین بزرگ خانه نیز در زیر تالار قرار داشت. روی شاهنشین نیز معمولاً یک بادگیر یا در گوشههای آن دو بادگیر میساختند. در زیر دهانهی مجرای بادگیر در تالار، دریچهای در سقف زیرزمین قرار میدادند که هوای مطبوع از این طریق در زیرزمین نیز جریان داشته باشد. همچنین زیرزمین پنجرههای کوچکی روبه حیاط داشت که با عبور هوا از روی آب حوض، هوای مطبوع و خنک از طریق پنجرههای کوچک وارد زیرزمین میشد و از طریق دریچهی سقفِ زیر مجرای بادگیر در دیگر فضاها به گردش در میآمد.
#پیرنیا #ستاره_صابرینژاد #صداهای_آسمانه
@asmaaneh
🎙 پای درس استاد پیرنیا: استحکامات شهر
ستاره صابرینژاد
#پیرنیا #ستاره_صابرینژاد #صداهای_آسمانه
@asmaaneh
📘معرفی کتاب: «مطالعاتی در معماری ایرانی»
برنارد اوکین
ادینبورو، ۲۰۲۱
معرفی از سیاوش گلمحمدی
Studies in Persian Architecture
این کتاب گزیدهای از مقالات کلیدی برنارد اوکین، مورخ برجستهی تاریخ معماری، است که در نوامبر ۲۰۲۱ به طبع رسیده است و به بررسی آثار ایران با نظر بر مشخصات کانونی معماری ایرانی میپردازد. در این کتاب، آثار معماری در گسترهی ایران زمین، از مرزهای عراق تا چین، و در دورههای تاریخی کمتر مطالعهشدهای، بررسی شده است. این آثار در درون بستر اجتماعی و سیاسیشان کاویده شدهاند. کتاب شامل بیش از ۳۰۰ تصویر است که بسیاری از آنها برای اولینبار بهصورت رنگی منتشر شدهاند. طیف گستردهای از موضوعات مرتبط با معماری ایرانی در معنای وسیع آن در این کتاب بررسی شده است و تحلیلهای اوکین از تاریخنگاری و کاشیکاری تا تحول گنبدهای مساجد ایرانی را در بر میگیرد. اوکین در این مجموعه، بناهای مهم قرون میانهی اسلامی شامل سلجوقیان، ایلخانیان و تیموریان، را بررسی کرده و همچنین آثار کمتر پرداختهشدهی سلسلههای چغتایی، مظفری، کرتی، جلایری و نیز بناهای ازبکی در افغانستان را نیز پژوهیده است.
🔸فهرست این مقالات به این قرار است:
۱. «معماری در دورهی فترت: مشارکتهای مظفریان، جلایریان و کرتیان»، در ایران پس از مغولان، به کوشش سوسن بابایی.
۲. «از کف کارگاه تا دیوار بنا: کاشیها چگونه بهدرستی نصب میشدند؟»، در بر ضد جاذبه: شیوههای ساختوساز در دنیای پیشاصنعتی، به کوشش رابرت اوسترهوت، دوریان بوربونوس و الیشا دومسر.
۳. «آرتر آپم پوپ و مطالعات معماری اسلامی ایران»، در آرتر آپم پوپ و یک بررسی جدید از هنر ایرانی، به کوشش یوکا کادوی.
۴. «بررسی کتاب کشور رضوی، آرامگاه دودمانی صفوی: معماری، دین و قدرت»، در ایران دوران مدرن متقدم.
۵. «تحول کاشیهای هفترنگ (cuerda seca) ایرانی و انتقال فناوری کاشیکاری»، در و رنگهایشان متنوع است، به کوشش شیلا بلر و جاناتان بلوم.
۶.«معماری چغتایی و آرامگاه تُغلق تیمور در آلملی»، در مطالعاتی در بزرگداشت جِی. مایکل راجرز، به کوشش دوریس بهرنس-ابوسیف.
۷.«بازار تیموری و منشأ تیم گنبددار»، در مورخان در قاهره: مقالاتی به افتخار جورج اسکانلون، به کوشش جیل ادواردز.
۸.«بررسی کتاب رایه شانی»، در تجلی یادمانی ایمان شیعی در ایران اواخر قرن دوازدهم: مورد گنبد علویان همدان.
۹. «معماری ازبکی افغانستان»، در Cahiers d’Asie Centrale
۱۰. «گنبد جبلیه و ظهور هشتپهلوی گنبددار در ایران»، در مطالعات عربی و اسلامی در بزرگداشت مارسدن جونز، به کوشش برنارد اوکین و همکاران.
۱۱.«ایران و آسیای مرکزی»، در مسجد، به کوشش م. فریشمن و ه. خان.
۱۲.«مناره وابکند (شهری در ولایت بخارا)»، در هنر سلجوقیان در ایران و آناطولی، به کوشش ر. هیلن براند، کاستا مسا.
۱۳.«چهارطاق، دورهی اسلامی»، دانشنامهی ایرانیکا.
۱۴.«گنبدها»، دانشنامهی ایرانیکا، جلد VII/5.
۱۵.«از چادرها تا کوشکها: تحرک شاهانه و طراحی کاخهای ایرانی»، در مجموعه مقالات همایش کاخهای اسلامی پیشامدرن، Ars Orientalis.
۱۶.«شعر، هندسه و عربانه: نکاتی دربارهی زیباییشناسی تیموری»، در Annales Islamologiques.
۱۷.«نطنز و تربت جام: نگاهی نو به گچبری ایرانی قرن چهاردهم»، در Studia Iranica.
۱۸. «منبرهای کاشیکاریشده ایران»، در Annales Islamologiques.
۱۹. «آرامگاه محمد غازی در فوشنج (نزدیک هرات)»، در Annales Islamologiques.
۲۰.«منارههای سلجوقی: برخی دادههای جدید»، در Annales Islamologiques.
۲۱.«تزیینات گچی تیموری»، در Annales Islamologiques.
۲۲.«مساجد جامع اسنک و سرآور (گلپایگان)»، در Archaeologische Mitteilungen aus Iran N.F.
۲۳. «تایباد، تربت جام و طاقزنی تیموری»، در Iran.
۲۴. «امامزاده حسین رضا در ورامین»، در Iran.
۲۵. «مدرسهی غیاثیه در خرگِرد»، در Iran.
۲۶. «تاجالدین علیشاه: بازسازی مجموعه مسجدش در تبریز»، در ساخت هنر اسلامی، به کوشش رابرت هیلنبرند.
🔹برای آگاهی از مشخصات مقالات به نشانی برخط بنگرید:
https://edinburghuniversitypress.com/book-studies-in-persian-architecture.html
#معرفی_کتاب #سیاوش_گلمحمدی
@asmaaneh
📜 معرفی سند: «انتخاب هیات داوران مسابقه بینالمللی طرح ساختمان کتابخانه ملی پهلوی» [ص ۳ از ۳]
🔺به دعوت آقای شجاعالدین شفا، معاون فرهنگی دربار شاهنشاهی و مدیرعامل کتابخانهی پهلوی، شب گذشته [شهریور ۱۳۵۵] به افتحار گروه آرشیتکتها و کتابداران برجستهی بینالمللی و ایرانی که به عنوان هیئت داوران مسابقهی بینالمللی تهیهی طرح ساختمانی کتابخانهی بزرگ پهلوی به تهران آمدهاند، ضیافتی در محل کتابخانهی پهلوی ترتیب یافت. در این پذیرایی نمایشگاه جالب «سه هزار سال معماری سنتی ایران» که به منظور آشنا کردن کامل آرشیتکتها و شرکتکنندگان مسابقه با اصول معماری اصیل ایرانی توسط مرکز بررسی معماری کتابخانهی پهلوی با بیش از ده هزار عکس و اسلاید ترتیب داده شده است نیز مورد بازرسی مدعوین قرار گرفت.
در این ضیافت آقای اسداله علم، وزیر دربار، اقای هرمان لیبارز وزیر دربار بلژیک و چندتن از وزیران، سفرا و نمایندگان سیاسی و فرهنگی خارجی در دربار شاهنشاهی، رؤسا و استادان [دانشگاههای تهران و ملی]، آرشیتکتها و کتابداران ایرانی و خارجی و بیش از سیصد تن از شخصیتهای فرهنگی و هنری و مطبوعاتی شرکت داشتند.
هیئت داوران بینالمللی که آرشیتکت مورد نظر را برای ساختمان کتابخانه انتخاب خواهد کرد، از ده عضو اصلی و ده عضو علیالبدل که همگی از میان کتابداران و آرشیتکتها انتخاب شدهاند تشکیل میشود. ایران خانم پوری سلطانی به عنوان عضو اصلی و خانم شیرین تعاونی به عنوان عضو علیالبدل انتخاب شدهاند تا در طرح داوری طرح ساختمانی کتابخانهی ملی پهلوی شرکت نمایند. جلسات هیئت داوران در سال جاری به مدت پنج روز از ۲۸ شهریور ۲۵۳۵ الی اول مهر ۲۵۳۵ و در سال آینده به مدت یک ماه از ۱۰ آبان ۲۵۳۶ الی ۱۰ آذر ۲۵۳۶ تشکیل خواهد شد.
[از میان ایرانیانی که برای داوری این مسابقه دعوت شده بودند میتوان به لیلی امیرارجمند (مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)، نادر اردلان (مدیر عامل شرکت ماندالا، طراح استادیوم صدهزار نفری آریامهر و مرکز مدیریت ایران، طراح دانشکدهی مهندسی دانشگاه کالیفرنیا و دانشکدهی معماری سان فرانسیسکو)، شیرین تعاونی، نوشآفرین انصاری (سرپرست گروه آموزش کتابداری دانشکدهی علوم تربیتی دانشگاه تهران) و ... اشاره کرد که فقط برخیشان قادر بودند این دعوت را بپذیرند. از دیگر اعضای هیئت داوری میتوان به این افراد اشاره کرد:
عباس مظاهر از ایران (مسئول طرح و برنامهریزی کتابخانهی ملی پهلوی)
هرمان لیبارز از بلژیک (وزیر دربار بلژیک، رییس افتخاری فدراسیون بینالمللی انجمنهای کتابداران)
میشل ویل از فرانسه (دبیر کل اتحادیهی بینالمللی آرشیتکتها، رییس کنفدراسیون ملی آرشیتکتهای فرانسه)
یئومینگ پی از امریکا (عضو آکادمی هنرها و علوم امریکا، عضو طراح و سازندهی سی دانشگاه و موزه و کتابخانه در آمریکا، برندهی هشت جایزهی اول معماری)
ناتالیا تیولینا از شوروی (رییس کتابخانهی سازمان ملل متحد، معاون سابق کتابخانهی لنین- کتابخانهی مرکزی اتحاد شوروی)
تریور دنمت از انگلستان (استاد معماری دانشگاه منچستر، عضو انستیتوی سلطنتی آرشیتکتهای انگلستان)
هانس پترگه از آلمان (رییس کتابخانهی ملی ورتمبرگ، رییس سازمان ملی آموزش کتابداری آلمان)
جان کارلو د کارلو از ایتالیا (استاد معماری دانشگاه ونیز و دانشگاههای ام آی تی، ییل، کرنل، یو سی ال ای امریکا)
فومی هی کو ماکی از ژاپن (استاد معماری دانشگاههای توکیو، اوساکا، هاروارد، برکلی، پنسیلوانیا، کلمبیا، هاوائی، مکگیل، سیدنی، زوریخ)
چ. م. کورئا از هند (استاد معماری دانشگاههای دهلی، بمبئی، لندن، کمبریج، هاروارد، پنسیلوانیا، ییل، دارای جایزهی معماری جمهوری هند)
پدرو رامیرز ولاسکز از مکزیک (رییس انجمن آرشیتکتهای مکزیک، طراح و سازندهی موزهی مردمشناسی مکزیکو، طراح ۳۵ هزار مدرسه در مکزیک)
لیگر لا بهوئت از ساحل عاج (طراح و رییس کتابخانهی ملی ساحل عاج، مدیر کل سازمان بینالمللی حقوق هنری در فرانسه)
فریزر پول از امریکا (رییس امور طرح و برنامهریزی ساختمانی کتابخانهی کنگرهی امریکا)
فرانسوا لمبار از فرانسه (رییس گروه طرح و برنامهریزی مرکز فرهنگی و هنری ژرژ پمپیدو در پاریس، مشاور فنی وزارت امور فرهنگی فرانسه)]
#معرفی_اسناد #کتابخانه_ملی #مهسا_پوراحمد
@asmaaneh
📜 معرفی سند: «انتخاب هیات داوران مسابقه بینالمللی طرح ساختمان کتابخانه ملی پهلوی»
🔸شناسه: ۲۵۳۰۸-۲۶۴
🔸محل نگهداری: مرکز اسناد کتابخانهی ملی ایران
▪️ چنددهه پیش از احداث کتابخانهای که امروزه با نام کتابخانهی ملی ایران شناخته میشود، طرحی برای احداث کتابخانهای موسوم به «کتابخانهی ملی پهلوی» در سال ۱۳۵۳، و در همان اراضی در نظر گرفته شد. این ایده که به منظور گسترش و ارتقاء کتابخانهی ملی و نظام کتابداری ایران مطرح شده بود، تا پایان دورهی پهلوی محقق نشد؛ اما برنامهها و تصمیماتی برای شیوهی مدیریت و طراحی این مجموعه در آن دهه روی میز بود؛ از جمله برگزاری مسابقهای برای طراحی کتابخانه، تحت نظر و داوری هیئتی که گفته میشود پیشتر در داوری و انتخاب طرح مرکز ژرژ پمپیدوی پاریس دخیل بود.
سند معرفیشده شامل مجموعهای از مکاتبات شجاعالدین شفا (مدیرعامل کتابخانهی ملی پهلوی) با شماری از سران دولتی، کتابداران، متخصصان، معماران آن عصر و اعضای هیئت داوری مسابقهی طراحی در سال ۱۳۵۵ است. همچنین سوابق کاری شماری از داوران معمار در این پروژه نیز در این سند در دسترس است. در ادامه گزیدهای از مطالب مندرج در این سند و اسامی افراد دخیل در برنامهریزی و داوری مسابقه را مشاهده خواهید کرد.
🔹برنامههای مربوط به ایجاد کتابخانهی بزرگ پهلوی، بهصورت کتابخانهی ملی آیندهی ایران و «کتابخانهی نمونهی جهان امروز»، با اعلام انجام مسابقهی بینالمللی برای تهیه و انتخاب نقشهی ساختمانی این کتابخانه، وارد مرحلهی تازهی کار خود شده است.
این مسابقهی بینالمللی که بزرگترین مسابقهی نوع خود در تاریخ کتابخانهسازی جهان است، بر اساس طرح ۳۰۰۰ صفحهای، برنامهریزی ساختمانی، علمی، اداری و تکنولوژی این کتابخانه صورت میگیرد که در مدت یک سال تمام، توسط یک گروه یکصدنفری از برجستهترین کارشناسان ایرانی و بینالمللی رشتههای مختلف کتابداری، تهیه و تدوین شده است.
به منظور تهیهی اقدامات برگزاری مسابقهی بینالمللی که آرشیتکتهای نامی ایران و جهان در آن شرکت خواهند کرد، گروه داوران مسابقه، به دعوت کتابخانهی پهلوی، امروز وارد تهران شدند. ریاست این گروه را آقای هرمان لیبارز، وزیر دربار بلژیک و رییس افتخاری فدراسیون بینالمللی انجمنهای کتابداران به عهده دارد. کار مسابقهی بینالمللی تهیه و انتخاب طرح ساختمانی کتابخانهی بزرگ پهلوی با اتحادیهی بینالمللی آرشیتکتها است که بزرگترین سازمان جهانی معماری است و ۷۷ کشور و بیش از ۳۰۰۰ آرشیتکت برجسته از سراسر جهان در آن عضویت دارند. انجام مسابقه و انتخاب طرح نهایی در حدود یک سال به طول خواهد انجامید.
اطلاعاتی دربارهی طرح و برنامهریزی کتابخانه
در سال ۲۵۳۳ شاهنشاهی رسماً اعلام شد که به فرمان شاهنشاه آریامهر، یکی از بزرگترین کتابخانههای عصر حاضر به صورت کتابخانهی ملی آیندهی ایران و کتابخانهی نمونهی جهان امروز در تهران ایجاد خواهد شد. این کتابخانه از یک طرف گنجینهدار میراث عظیم فرهنگ گذشتهی ایران و از طرف دیگر مرکز گردآوری کاملترین آثار علمی و فنی و تکنولوژی و علوم انسانی دانش امروز و در عین حال یک مرکز فعال پژوهشی و یک کانون اجتماعات بینالمللی و مبادلهی اندیشهها و اطلاعات علمی و فرهنگی خواهد بود. اجرای این مأموریت به کتابخانهی پهلوی محول گردید که شاهنشاه آریامهر شخصاً بنیانگذار عالیقدر آن هستند.
کتابخانهی پهلوی در انجام این وظیفه، قبل از شروع به کار، با کلیهی کتابخانههای ملی جهان و با صدها سازمان کتابداری و مراکز تخصصی این فن در سراسر دنیا و با سازمانهای متعدد بینالمللی منجمله سازمان یونسکو تماس گرفت و بررسیهای دقیقی را در مورد آخرین پیشرفتهای علمی و فنی و تکنولوژی کتابخانههای بزرگ ملی و دانشگاهی و عمومی کشورهای مختلف جهان و مختصات و امتیازات هریک از آنها انجام داد. سپس بر اساس اطلاعات و مدارک گردآوریشده، برنامهای شامل سه مرحله، برای برنامهریزی علمی و فنی و اداری کتابخانهی بزرگ پهلوی، انجام مسابقهی بینالمللی تهیه و انتخاب نقشهی ساختمانی و تهیه و تربیت کادر لازم برای رشتههای مختلف کار کتابخانه تنظیم کرد.🔻
#معرفی_اسناد #کتابخانه_ملی #مهسا_پوراحمد
@asmaaneh
📢 سلسلهنشستهای ریشناسی:
ری در پژوهشهای باستانشناسی دانشگاه شهید بهشتی
🔹سخنرانان:
دکتر حمیدرضا ولیپور
دکتر کورش محمدخانی
دکتر نگین میری
🔹برگزارکننده: مرکز ریشناسی
🔸زمان: سهشنبه، ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت ۱۰ تا ۱۲
🔸مکان: شهر ری، میدان مدرس، مرکز ریشناسی
#خبر
@asmaaneh
📘کتاب تازه: «کلمات و بناها؛ مجموعه واژگان معماری مدرن»
ایدرین فورتی
ترجمهی هدیه نوربخش
روزنه، ۱۴۰۴
🔹برای مشاهدهی مشخصات نسخهی اصلی کتاب به پیوند زیر مراجعه کنید:
https://thamesandhudson.com/words-and-buildings-a-vocabulary-of-modern-architecture-9780500284704
#کتاب_تازه #هدیه_نوربخش
@asmaaneh
🎙 پای درس استاد پیرنیا: پیمون بزرگ و خردهپیمون
ستاره صابرینژاد
پیمون را بیشتر برای ابعاد درها و پنجرههای خانهها به کار میبردند که مقدار آن با توجه به ابعاد فضا متفاوت بود؛ مثلاً اگر در پیمون کوچک، عرض در و پنجره را یک گز در نظر میگرفتند، در پیمون بزرگ عرض آنها یک گز و دو گره، یعنی یک متر و بیست سانتیمتر بود. خانهها با پیمون بزرگ اندرونی و بیرونی مفصلی داشت. در این خانهها معمولاً سه اتاقِ سهدری با پستو، پنجدری، تالار شکمدریده، تنبی، ارسی، بادگیر چهار طرفه، بروار یا گوشواره، سفرهخانه، گودالباغچه، آشپزخانه، آبریز و چندین حیاط تودرتو وجود داشت که حیاطها را با باغچه و حوض میآراستند. حوضها را معمولاً با اشکال متنوعی مانند کشیدهی چهارگوش، هشتگوش یا ستارهی ایرانی میساختند. خانهها با خردهپیمون، فضاهای کمتر و کوچکتری در مقایسه با خانهها با پیمون بزرگ داشت. در این خانهها معمولاً عرض پنجرهها به اندازهی ۱۴ گره یا ۹۳ سانتیمتر بود. همچنین این خانهها مانند خانههای با پیمون بزرگ، دو بخش اصلی بیرونی و اندرونی داشت که اندامهای آنها شامل پنجدری، تالار، حوضخانه، صفههایی رو به حیاط، هشتی و کریاس بود.
#پیرنیا #ستاره_صابرینژاد #صداهای_آسمانه
@asmaaneh
📢برگزاری سخنرانی مجازی: گردآوری هنر اسلامی و ترکی در موزههای هنر هاروارد
🔸سخنران: آیشین یولتار ییلدریم
🔸زمان برگزاری: ۱۶ مه ۲۰۲۵ | ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴
Collecting Islamic and Turkish Art at the Harvard Art Museums with Ayşin Yoltar-Yıldırım
This talk focuses on the history of art collecting at Harvard by introducing the museum’s history, beginning with the establishment of the Fogg Museum in 1895 and continuing to the present day. It will feature major supporters and donors, the evolving museum culture, provenance studies, and highlights from the Turkish-Islamic collection of the museum. Ayşin Yoltar-Yıldırım is the Norma Jean Calderwood Curator of Islamic and Later Indian Art, at the Harvard Art Museums.
🔸جهت شرکت در این سخنرانی، از طریق پیوند زیر ثبت نام کنید:
https://us06web.zoom.us/meeting/register/XNBdDQ5ATpOmsu7nAEEEDQ
🔸اطلاعات بیشتر:
https://networks.h-net.org/group/announcements/20068052/online-lecture-collecting-islamic-and-turkish-art-harvard-art-museums
#خبر
@asmaaneh
📝واژهی هفته: terrace
🔸برگرفته از مصوبات کارگروه واژهگزینی نوروزگان
🔸برای اطلاعات بیشتر و مشاهدهی روابط زبانی این واژه به پیوند زیر در واژگار مراجعه کنید:
https://vazhgar.com/lexicon/word/13080
#واژه_هفته #واژگار #نوروزگان
@asmaaneh
انجمنهای علمی دانشجویی معماری و عکاسی دانشگاه تهران و مجمع مطالعات معماری ایران برگزار میکنند:
کامران عدل و مجموعه کتاب مروری بر معماری دوران پهلوی؛ بازخوانی شش دهه تجربهی حرفهای
🔸با سخنرانی:
کامران عدل
بابک افشار
🔸زمان: دوشنبه ۲۲ اردیبهشتماه ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۰۰ تا ۱۷:۰۰
🔸مکان: دانشگاه تهران، دانشکدگان هنرهای زیبا، نگارخانهی تهران
🔸برای مشاهدهی پخش زندهی نشست به صفحهی اینستاگرام انجمن علمی معماری دانشگاه تهران مراجعه کنید:
https://www.instagram.com/aa.ut?igsh=ZG8zbHg4N3RhdXJr
#خبر
@asmaaneh
✏️بهمناسبت روز اسناد ملی و میراث مکتوب:
در فقدان تشکیلات صنفی مرتبط با اسناد تاریخی [ص ۳ از ۴]
🔺هماکنون و در نبود چنین سامان و سازمانی نه تنها دستاندرکاران آرشیوها بلکه محققان و پژوهشگران نیز با موانعی مواجهاند. جستوجوی اسناد اغلب با مشکلات متعددی پیش میرود که ریشهی بسیاری از آنها در کاستیهای فهرستنویسی است: فقدان فهرستی منسجم برای اسناد، نقص یا نادرستی فهرستهای موجود، استاندارد نبودن نحوهی ثبت و ضبط اطلاعات و نیز دسترس نداشتن به برخی اسناد فهرستبندیشده. همهی اینها، موانعی جدی بر سر راه پژوهش است. در بسیاری از موارد، محققان مجبورند ساعتها وقت بگذارند تا صرفاً چند سند مرتبط با موضوع خود را بیابند.گاهی ممکن است اطلاعات نادرست، بازیابی مدارک مورد نیاز را مختل یا غیرممکن کند. در مواردی، فهرستهای نامناسب محققان را از دسترسی به منابع مهم منصرف کرده است. این وضعیت نهتنها به حق محققان در دسترسی به اطلاعات درست و دقیق لطمه میزند، بلکه کیفیت کلی پژوهشهای تاریخی را نیز کاهش میدهد؛ پیامدی که در نهایت، جامعهی علمی و پژوهشی تلخی آن را میچشد.
راه حل مشکلات یادشده ساده و آسان نیست. گام اول آن شناخت این واقعیت است که فهرستنویسی و آرشیوداری یک حرفهی تخصصی است و فهرستنویسان در آرشیوها، نه کارمندان خدماتی، بلکه کارشناسانی هستند که نقش کلیدی در حفظ و تفسیر تاریخ دارند. تأسیس تشکیلات صنفی با اهدافی مشخص میتواند نقطهی شروع یک تحول باشد. این امر نیازمند اتخاذ تدابیری هوشمندانه و فراهم آوردن ملزوماتی پرشمار است. پیش از هر چیز، لازم است عقلا و بزرگان و پیشکسوتان در حوزههای گوناگون سندپردازی و سندپژوهی اعم از فهرستنویسان، آرشیوداران، آموزگاران سندشناسی و سندپژوهی و در نهایت سندپژوهان زبده و کارآزموده به این امر متمایل و راغب باشند. بدون حضور و علاقهی آنها این کار شدنی نیست. پس از آن، بحث بر سر چگونگی تشکیل مرجعی در مقام انجمن صنفی است. حتی هماکنون هم دقیق نمیتوانم بگویم که چنین انجمنی چه نامی میتواند داشته باشد: «انجمن صنفی فهرستنویسان و آرشیونگاران»، «انجمن صنفی فهرستنویسان و سندپژوهان»، «انجمن صنفی سندپردازان و سندپژوهان»، «انجمن صنفی سندیاران» ... . گامهای بعدی شاید تدوین اساسنامه و تعریف ساختار اجرایی و در نهایت فراخوان عضوگیری باشد. به هر روی، منظور از تشکیل چنین نهادی تأمین اهدافی از قبیل تعیین معیارهای ورود و ارتقای شغلی، برگزاری دورههای آموزشی و تخصصی، تأسیس کمیتههای نظارت بر کیفیت فهرستنویسی و ایجاد فضایی برای تبادل نظر و تقویت بنیانهای نظری و عملی مرتبط با اسناد تاریخی است.
تحقق این امر نهتنها به فهرستنویسان کمک میکند تا احساس امنیت و اعتبار کنند؛ بلکه به محققان و دانشجویان نیز اطمینان میدهد که منابع اسنادی باکیفیتی درخور در دسترس آنها قرار میگیرد. یکی از نقشهای مهم و مغفول تشکلات صنفی، فرصتی است که برای نقد علمی، بازبینی، اصلاح و پیشگیری از اشتباهات فراهم میکند. فهرستنویسی نیازمند اتخاذ تصمیمهای تفسیری است؛ از انتخاب عنوان مناسب برای یک سند، تا توصیف محتوا، توصیفگرها و حتی تاریخبندی. در غیاب یک سازوکار نظارتی و اصلاحی، این تصمیمها بدون بررسی میماند و ممکن است به اشتباهاتی منجر شود که تصحیح آنها دشوار یا حتی غیرممکن باشد. این اشتباهات، در نهایت، به تحقیقات دانشگاهی، مقالات علمی و کتابهای تاریخی راه مییابد و به «خطاهای جمعی» تبدیل میشود. وجود تشکیلات صنفی میتواند اشتباهات را شناسایی و تصحیح کند؛ بستری برای تعیین استانداردهای مناسب فراهم آورد؛ جلسات نقد و گفتوگو میان فهرستنویسان و سندپژوهان را برگزار کند؛ یا مانند یک کانون تعاملی هم پایگاهی باشدکه فهرستنویسان بتوانند مسائل خود را در آن حلوفصل کنند و هم مرکزی باشد که محققان بتوانند نقدها، نظرها و انتظاراتشان را به اشتراک بگذارند. این نوع ارتباط دوسویه، نهتنها کیفیت فعالیت آرشیوها را افزایش میدهد؛ بلکه اعتماد متقابل بین دو گروه از سندپردازان را نیز تقویت میکند.🔻
#یادداشت #طاهره_لاسجردی #مراکز_اسناد
@asmaaneh
✏️بهمناسبت روز اسناد ملی و میراث مکتوب:
در فقدان تشکیلات صنفی مرتبط با اسناد تاریخی
طاهره لاسجردی
چندی است بهسبب قول و قرار با دوستی عزیز، عزمم را جزم کردهام تا در انتقاد از شیوههای معمول و اغلب ناصواب آرشیوهای اسناد تاریخی در ارائهی خدمات آرشیوی یادداشتی بنویسم. چندین صفحه تایپ کردم و عنوانهایی بر بخشهای مختلف نهادم و بعد فکر کردم گفتنیها در یک یادداشت نگنجد. پس هر بخش را به یادداشتی مجزا تبدیل کردم و محتوای هر کدام را سروسامان دادم و ...؛ اما در طول فرآیند یادشده مدام پرسشهایی داشتم که گاه به مکثی، گاه به درنگ و تأمل دوباره و چندباره، و بارها به بستن فایل ورد ختم میشد: من دارم چه کار میکنم؟ چه میخواهم بگویم که بر اهل تحقیق، بهویژه سندپژوهان پوشیده است؟ و قادرم کدام در بسته را بگشایم و کدام راه نرفته را هموار کنم؟ کدام پژوهشگر و دانشجوست که با یکبار ورود به یکی از همین مراکز اسنادی و آرشیوی، خودش با حواس پنجگانهاش شیوههای رایج و آزاردهنده را تجربه نکرده باشد؟ اصلاً گفتن اینها چه فایدهای دارد؟ خودم بارها و بارها شنیده یا خواندهام که استادان تاریخ و بزرگان اهل تحقیق در نشستها و همایشها یا یاداشتها و مقالههایشان همهی اینها را بهتر و بیشتر و پیشتر از من گفته و نوشتهاند؛ اما چه شد؟ چه تغییر محسوسی ایجاد شد؟ که حالا گفتن دوبارهی آنها از جانب من بتواند اثر مثبتی داشته باشد؟
پاسخم هیچ است، هیچ اندر هیچ!
قصد داشتم در آن یادداشتها بهتفصیل و با مصادیق، از ساختارهای فشل و نظامهای اداری الکن و قوانین دستوپاگیر آرشیوها بگویم. روی سخنم هم صرفاً با مراکز نگهداری و آرشیوهای اسناد تاریخی بود. میخواستم بگویم که فهرستنویسیهای ابتر و سرهمبندیشده، بدون بازبینیهای حرفهای، چه عمر و انرژیای از پژوهشگران گرفته است. میپرسید از کجا میدانم بدون بازبینی است؟ از حجم غلطهای املایی! بله، کمترین وظیفهی بازبین، ویرایش صوری متنی است که در مقام فهرست یک مدرک تولید شده است. باز میخواستم بگویم که بیارج و قربی سندپژوهان در نزد آرشیوها و دزد و جاسوس انگاشتن آنها چطور پای پژوهشگران را لنگ و دلشان را سرد کرده است. درست مثل همین مرکز اسناد مجلس که چند ماه است اسناد درخواستیام را آماده کرده است؛ اما پای رفتن و مشاهده و تحویل گرفتنشان نیست. هر چه با خودم کلنجار میروم، حریف خودم نمیشوم که یک بار دیگر تن به بازرسی بدنی بدهم و ... چرا پژوهشگر را بازرسی بدنی میکنید؟ چطور میتوانید؟ میدانم بهراحتی! که اگر دشواریای در بین بود حتماً میاندیشیدند و چارهای مییافتند؛ اما مادامی که پژوهشگر و دانشجو کوتاهترین دیوار است، چه کاری است خود را به زحمت بیاندازند!
این قصه سر دراز دارد و البته من هم قصد ندارم در این یادداشت درازترش کنم. آنچه مرا واداشت به مناسبت روز «اسناد ملی و میراث مکتوب» بالأخره مختصرنامچهای بنویسم، ذکر مصیبت و گستردن بساط گله و شکایت نبوده و نیست؛ نه، قصد ندارم مطالب پیشنوشتهی یادشده را اینجا تکرار کنم؛ بلکه میخواهم به قدر وسع تلاش کنم؛ تلاش برای جستوجوی درمان دردهای پرشمار آرشیونگاری و آرشیوداری اسناد تاریخی در ایران؛ تلاش برای یافتن مسیر اصلاح روشهای ناروایی که چوب لای چرخ پژوهش است و سرمایهی مادی و معنوی اهل تحقیق را هدر میدهد؛ چه در کسوت محقق باشند یا در مقام فراهمکننده و سازماندهندهی منابع تحقیق. میدانم که بضاعتم برای نیل به چنین هدفی بسیار ناچیز است؛ جز رفتوآمد چندساله به مراکز آرشیوی و درک بیواسطهی روندهای جاری و تجربهی مختصری از حضور در پروژههای فهرستنویسی و آرشیو اسناد تاریخی و همنشینی هرروزه با اسناد، توشهی دیگری ندارم؛ اما امید دارم. بسیار امیدوارم که این یادداشت فتح بابی باشد بر اندیشیدن و بازاندیشیدن در این باره و تغییر زاویهی دید و تمرکز بر یافتن راه چاره به جای تمرکز بر روندهای پرنقد کنونی. امیدوارم این سطور بتواند میدان گفتوگو و بحث و نظر را بگسترد و اهل حرفهی فهرستنویسی و آرشیوداری اسناد تاریخی از یکسو و اهل فن تحقیقهای سندپژوهانه را از سویی دیگر جذب کند و میانشان کنشها و واکنشهای فعالانه را تولید و تقویت نماید و با ایجاد فضای تعاملی همافزایی را رونق بخشد و در نهایت چرخ پژوهشهای سندمحورانه تندتر و بیاصطکاکتر بچرخد.🔻
#یادداشت #طاهره_لاسجردی #مراکز_اسناد
@asmaaneh
📢گروه باستانشناسی با همکاری انجمن علمی دانشجویی باستانشناسی دانشگاه شهید بهشتی برگزار میکند:
داستان برج گنبد قابوس؛ فنشناسی و مرمت گنبد رک
🔸با حضور هادی صفاییپور
🔸زمان: شنبه، ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت ۱۵-۱۷
🔸مکان: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی، تالار ناصرخسرو
#خبر
@asmaaneh
📚پرسشهای معماری: گفتوگوهایی دربارهی تاریخ، تئوری و نقد معماری
قسمت دوم:
منظور از معماری چیست؟ - بخش اول
🔸با حضور مهرداد قیومی بیدهندی
🔸تهیهشده در مدرسهی نوروزگان
🔸برای مشاهدهی نسخهی تصویری گفتوگوی قسمت دوم، به وبگاه رسانهی چهارراه مراجعه کنید:
https://chaharrah.tv/qayyoomi-archque-02-1404-02-17/
#نوروزگان #مهرداد_قیومی #پرسشهای_معماری
@asmaaneh
🎙 پای درس استاد پیرنیا: پیمون در خانههای کوچک
ستاره صابرینژاد
#پیرنیا #ستاره_صابرینژاد #صداهای_آسمانه
@asmaaneh