3513
بازنگری برتاریخ وجغرافیای کُرد وکردستان و خاندان اردلان وامیرنظام گروسی @sh_ardalani @sh_ardalan
دوره اول فعالیتهای شیخ محمد مردوخ را می توان دوره فعالیتهای اجتماعی ـ با گرایش های دینی ـ زندگی وی تلقی نمود. در خلال این سال ها؛ زمینه فعالیت های وی بیشتر محلی؛ و مشتمل است بر رقابت های معمول در میان علما ومدرسین آن دوره شهر سنندج بر سر كسب امتیازات دیوانی و نیز جلب حمایت اقشار مردم؛ به ویژه قشر بازاری.
شورش ملا عبدالرزاق امین الاسلام سنندجی بر شیخ عبدالمؤمن سوم امام جمعه سنندج و پسر جوانش شیخ محمد مردوخ؛ بهترین نمونه چنین رقابت ها و كشمكش هایی است در جامعه آن روز سنندج بر سر نیل به اقتدار اجتماعی در میان علما. در جریان این شورش؛ حكومت كردستان هیچ گونه كنترلی بر اوضاع نداشته؛ اما به هر حال؛ با پشتیبانی های حكومت مركزی و دربار قاجار؛ امام جمعه را مورد حمایت رسمی قرار می دهد. در این ارتباط؛ البته از نفوذ اجتماعی و اقتدار علمی خاندان مردوخ در طول سده‌های سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هجری قمری در كردستان و به ویژه در مناطق اورامانات و اردلان؛ نیز نباید غافل بود. به هر حال؛ این شورش به نفع امام جمعه و پسرش شیخ محمد پایان می پذیرد. تنها نتیجه این غائله در سنندج؛ همانا افزایش اعتبار و نفوذ اجتماعی خاندان مردوخ بوده است.
اینك به تفصیل؛ رخدادهای غائله ملا عبدالرزاق امین الاسلام را در یوم جمعه 12 صفر 1314 هجری قمری مطابق با 1275 شمسی و 1896 میلادی؛ بر اساس نوشته خود شیخ محمد مردوخ؛ مرور می نماییم:
«روز جمعه .. این جانب به رسم معمول در معیت ابوی به مسجد جامع رفته كه نماز جمعه را بخوانیم. هنگامی كه من می خواستم بالای منبر بروم خطبه بخوانم ملا عبدالرزاق امین الاسلام در نتیجه یك سلسله مقدماتی كه شایان ذكر نیست؛ جانماز خود را برداشته گفت ما پشت سر طفل نابالغ نماز نمی خوانیم. این را گفت و با یك عده از كسان خود كه حاضر الذهن بودند از مسجد خارج شد. رفتن او در وضعیت اهل جماعت اثری نداشته كسی به او اعتنایی نكرد. به میان حیاط مسجد كه رسید و دید كسی دنبال او نمی رود. همان چند نفر الواط و اراجیف را كه همراه او بودند با خنجر كشیده و فحش و دشنام به میان مسجد عودت داد كه مردم را متفرق كند. فقیه رحیم نام كه نزد شیخ شكرالله عموزاده؛ درس جامی می خواند دست به خنجر رو به من و ابوی كه در میان محراب بودیم به قصد قتل حمله‌ور شد. شیخ محمد نسیم مردوخی با جمعی از اهل جماعت جلو محراب را گرفته؛ در بین ما و مشارالیه حایل شدند. بالأخره آن چند نفر الواط كه به میان مسجد آمدند؛ با هرزگی و شرارت؛ مردم را از مسجد خارج و به میان حیاط سوق دادند. من و ابوی هم بیرون آمده كه به منزل مراجعت كنیم. در حیاط اهل جماعت ممانعت كرده گفتند خود امام جمعه در همین جا (میان حیاط) احرام بسته؛ ما نماز خود را پشت سر او می خوانیم. همگی جانمازها را روی خاك انداختند و ابوی را مكلف به امامت كردند و پشت سر او اقتدا بستند. سوره حمد را كه به آخر نرسانیده بود؛ مجددا همان عده الواط در تحت ریاست ملا علی نقی صدر الشریعه با حربه و اسلحه برگشته؛ مردم را متفرق كردند و برای كشتن ابوی و من دوباره حمله آوردند. جمعی به جلوگیری و دفاع پرداخته در میان جذر و مدهای مهاجمین و مدافعین؛ ما خودمان را به میان حجره مدرس رسانیدیم و فورا ارسی ها را پایین كشیدیم. ملا لطف‌الله شیخ الاسلام و جمعی كه میان حجره بودند از ترس این كه مبادا مهاجمین به میان حجره بریزند؛ سریعا برخاسته فرار كردند و ما را تنها گذاشتند. ما هم از خوف اشرار در حجره را بسته؛ دو نفری در میان حجره محبوس ماندیم. آدم های ما هم كه بیرون بودند؛ فرار كرده؛ هم خود را نجات می دادند و هم دوستان و آشنایان را خبر داده بودند. ناگاه دیدیم الواط و مخالفین هجوم آورده؛ یكی از اُرسی ها را شكستند كه داخل حجره شوند.
ادامه دارد
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
با بزرگان کردستان
آیت الله محمد مردوخ کردستانی
یکی از علمای به نام و اثرگذار در کردستان، شیخ محمد مردوخ است. ایشان دارای آتار و تألیفات فراوانی است از جمله:
کتاب فقه محمدی در فقه امام شافعی و تاریخ کردستان و فرهنگ مردوخ.
وی در ریشه شناسی کلمه مردوخ می نویسد که واژەای است آسوری به معنای آینه خداست. وی در سال 1256 شمسی متولد شده پدرش شیخ عبدالمؤمن، امام جمعه سنندج بود. از هفت سالگی شروع به تحصیل کرده و دروسی چون صرف و نحو و منطق و حساب و هندسه را خوانده و علاوه بر پدرش، نزد علمایی چون شیخ عبدالرحمن، عمویش، و شیخ محمود لونی درس خوانده. در 1299 قمری پدرش، نامەای به ناصرالدین شاه قاجار می نویسد و پس از اشاره به اینکه فرزندش طبق احکام نجوم(زایچه طالع) عمر طولانی خواهد داشت و مقامات عالیه را طی خواهد کرد مایلم پس از درگذشت من، امامت جمعه و قضاوت کردستان را که خلفاً بعد سلف در دست خانواده مردوخ بوده به او واگذار شود چون اجازه این دو شغل در مذهب اهل تسنن، بستگی به رأی و اراده پادشاه دارد. ناصرالدین شاه هم پس از چند روز فرمان همایونی امامت و خطابت جمعه و قضاوت سنندج را برای وی صادر می کند.( 1309 قمری) که در آن زمان وی دوازده ساله بوده.
پدرش در 1314 وفات می یابد. از سوی سالار الملک فرزندامیرنظام گروسی، حکمران کردستان و حسنعلی خان امیر نظام گروسی، فرمان امامت جمعه و قضاوت کردستان به انضمام یک قبضه سر عصای مرصع از طرف مظفرالدین شاه برای وی صادر می شود. علمایی چون ملاحبیب الله فخرالشریعه و ملااسکندر در اداره امور دفترش او را کمک می کنند. بعد می نویسد علاوه بر مطالعه علوم عقلی و نقلی، گاه و بیگاه به سواری و تیراندازی و شکار می پرداخته و حرفه هایی هم مانند معماری، نجاری، حجاری، نقاشی، حکاکی، ساعت سازی، ریخته گری، صحافی، گل کاری و خیاطی فراگرفته است. سپس شروع به نوشتن و برگرداندن علوم به زبان فارسی می کند تا همگان بتوانند از آن بهره مند شوند.
یکی از ابتکارات ایشان، به قول خودش در راستای تنویر افکار، آوردن ماشین چاپی سربی در 1327 قمری برای نخستین بار به سنندج است و انتشار روزنامه ندای اتحاد و نوشتن مقالات متعدد راجع به وحدت اسلامی و شریعت اسلام بر حسب اقتضای زمان و مکان بوده است. بعد می نویسد که نوشته هایش بر مردم و روشنفکران اثر گذاشته حتی شیخ حسام الدین در نامه ای این بیت را برایش نوشته بود:
محمد از تو می جویم خدا را
تو کردی زنده شرع مصطفی را
از دیگر فعالیت های اجتماعی مرحوم مردوخ، تشکیل انجمنی به نام انجمن صداقت بود که برایش مرامنامه ای تنظیم می کند اعضایش عهد می بندند و سوگند می خورند که تا می توانند دروغ نگویند و زیر بار ظلم نروند. پس از مدتی که تعداد اعضای انجمن زیاد می شود نام آن را به حزب ترقی و تهذیب اخلاق تغییر می دهند و طی انتخاباتی با رأی مخفی، خودش رییس حزب می شود و حاج ارفع الملک و صارم السلطان نایب رئیس می شوند و محمدباقر حبیبی سالار مفخم، منشی و میرزا اسمعیل افتخار دفتر، دفتردار و حاجی خان سنندجی تحویلدار و اشرف نظام کمانگر مدیر اجرایی... بعد می نویسد متنفذین کردستان از فعالیت هایمان به هراس می افتند و مخالفت و حتی تکفیرمان کردند اما دیگر برای آنان دیر شده بود و حنای تکفیر رنگی نداشت. از جمله ظلم و ستم متنفذین آن بود که مالیاتها را به عنوان جیره و مواجب فوج و امنیه و نظمیه، خودشان می خوردند و به دولت هم نمی دادند. پس از مبارزات فراوان، مردوخ موفق می شود که در 1337 قمری حکم ریاست عدلیه و اداره اوقاف کردستان و گروس را از دولت بگیرد و شروع به اصلاح امور می کند. بعد بازگو می کند که در سفرهایی در سرمای سخت و یخبندان به مریوان و دزلی و اورامان و لهون و جوانرود رفته جهت قبولاندن اطاعت از حکومت با رؤسای عشایر مذاکره می کند که مورد تقدیر کتبی وزیر وقت جنگ یعنی رضاخان میرپنج قرار می گیرد. از اتفاقات سال 1341 قمری نهب و غارت روستاهای ناحیه خورخوره سقز توسط سلیمان خان جاف است که با نوشتن نامه از سوی مردوخ به وی، سلیمان خان حاضر به ترک مخاصمه و ترک تابعیت عراق و پیوستن به ایران می شود و برای تحکیم پیوند حتی دختر مردوخ به تزویج پسر سلیمان خان در می آید. بعد اشاره می کند که در حمله محمد رشیدخان به سقز، سرتیپ محمودخان امینی از وی کمک طلبیده ایشان هم علی خان دامادش را با پانصد سوار در اختیار سرتیپ محمودخان امینی قرار می دهد که در جنگ با عشیره محمدرشیدخان، هم سرتیپ محمودخان و هم دامادش علی خان کشته می شوند و می نویسد که متجاوز از سی هزار تومان اسب و تفنگ دامادش به غارت می رود. بعد اضافه می کند.
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
وێنەی لاپەڕەی پوختەی نوێترین وتارم بە زمانی فارسی کە ساغکردنەوەی نامیلکەیەکی پزیشکیە و لە ژمارە 22 ی گۆڤاری کەشکۆڵ چاپ و بڵاو کراوەتەوە.
تصویر صفحه چکیده پژوهش بنده تحت عنوان "تصحیح رساله مجربات تحفة المؤمنین اثر حسن بن ملا احمد اردلانی سنندجی"
این پژوهش در قالب مقاله ای در تازه ترین شماره فصل نامه کشکول (22) چاپ و منتشر گردیده است. از آنجایی که این فصل نامه جزء مجلات Close access (دسترسی غیر آزاد) است، لذا اجازه دسترسی و مطالعه رایگان مقالات آن برای خوانندگان وجود ندارد و برای مطالعه مقالات منتشر شده در این فصل نامه می بایستی اقدام به خرید نسخه چاپی آن نمود.
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
ایل جاف
جاف، نامی است که برای اشاره به اتحادیه ایلی مهم و نیرومند کرد جاف به کار برده می‌شود. این طوایف در استان کرمانشاه ساکن در ناحیه جوانرود و روانسر و سرپل ذهاب و در استان کردستان و کردستان عراق هستند و مذهب آنها اسلام است.
جاف، از ایل‌های کرد ایران و مشرق عراق است. ایل جاف در ایران، امروزه در استان کرمانشاه، بیشتر در دهستانهای شیوه سر، کَلاشی و ماکُوان (هر سه از بخش بایِنْگان)، دهستان منصور آقایی از بخش مرکزیِ شهرستان پاوه، دهستانهای زِمکان و خانه شور (هر دو از بخش مرکزیِ شهرستان ثَلاثِ باباجانی)، و دهستان های پلنگانه و شروینه (هر دو از بخشِ مرکزی شهرستان جوانرود) پراکنده‌اند. این ایل در دهستان زمکان و منصور آقایی، فقط ییلاق و در دیگر دهستان ها ییلاق و قشلاق دارند .
در گذشته بخشی از جافها در کردستان به سر می‌بردند. امروزه بیشتر جافها، به ویژه در استان کردستان، تخته قاپو شده‌اند. به وجود طایفه جاف سقز در منطقه سقزِ کردستان اشاره کرده و گفته است که آنان شافعی مذهب اند. در سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده در ۱۳۷۷ش (آخرین آمار)، جمعیت عشایری دهستانهای استان کردستان، به سبب یک جانشین شدن عشایر، ذکر نشده است.
ایل جاف به سه گروه عمده تقسیم می‌شوند: بزرگ‌ترین آنها، جاف عراق یا مرادی است که در عراق به سر می‌برند. گروه دوم، جاف جوانرودی است شامل پانزده تیره، از جمله: وکیل، ولدبیگی، باباجانی، باوا و قبادی. گروه سوم، جاف گوران یا کِرماشاه / کرمانشاهی است شامل هشت تیره، از جمله گهواره و تفنگچی و قلخانی که هر سه در اوایل سده سیزدهم به اتحادیه گوران (از فرقة اهل حق یا علی اللّهی) پیوستند و طایشه‌ای / تایشه‌ای و قادرمیرویْسی و نیریجی / نیریژی و بی بیانی / بیویانی که سنّی مذهب اند . جاف ها مسلمان و عمدتاً سنّیِ شافعی اند. سلسله‌های تصوف، مانند نقشبندیه و قادریه، در میان جاف ها پیروانی دارد. شیوخ و بزرگان صوفیه ایل جاف، مرید شیوخ برزنجی مانند شیخ عیسی برزنجی، کاک احمد اعظم سلیمانی و نیز پیرخضر شاهو هستند که سر سلسله آنها به حضرت شیخ عبدالقادر گیلانی می‌رسد جاف ها به گویش سورانی (از شاخه‌های زبان کردی) گفتگو می‌کنند که در محل به گویش جافی معروف است
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
ادامه ی پیشینه ی مذهبی اردلان ها
نویسنده حدیقه امان الهی از نامه ی پادشاه هندوستان به امان الله خان اردلان یاد می کند و متن کامل نامه را می آورد.
مضمون نامه درخواست کمک پادشاه هندوستان از والی برای مقابله با انگلیس است. نویسنده ی نامه از امان الله خان با صفت«پیروان هشت و چهار رضوان الله تعالی علیهم اجمعین خاصه آن ولایت پناه» یاد کرده است(همان، ص 50). این گونه به نظر می رسد که شیعه بودن امان الله خان آن قدر واضح و معلوم بوده است که حتی حاکم هندوستان نیز که در فاصله ی مکانی بسیار زیادی از حاکم اردلان قرار داشته، از شیعه بودن او آگاه بوده است. علاوه بر آن، پیکر امان الله خان اردلان، هم چون اسلافش در نجف اشرف به خاک سپرده شد، که این نیز دلیل دیگری بر شیعی بودن این والی بزرگ اردلان است. مستوره اردلان آورده است: پیکر محمدحسن خان پسر امان الله خان اردلان، برای دفن به نجف منتقل شده است. وی هم چنین از نجف به عنوان مدفن ولات عظیم الشأن و اجداد و اعاظم آن نوجوان یاد کرده است(مستوره اردلان، 1384، ص 211). با وجود آنکه مستوره اردلان خود نیز با صراحت در کتاب تاریخی اش«تاریخ الاکراد» و دیوان شعرش به عقاید و ایده ال های مذهبی اش اشاره نکرده است، اما رگه هایی از اندیشه ی شیعی در نوشته های او پیداست؛ برای مثال او در توصیف اوضاع امن و آرام عصر حکومت خسرو دوم می نویسد:« گویی دوره ی ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)صاحب الزمان فرارسیده بود»(بابانی، 1377، ص 113).
مصحح کتاب تاریخ اکراد مستوره اشاره کرده است: در ایوان طلای مرقد مطهر حضرت علی علیهم السلام حجره ای به نام والیان اردلانی قرار دارد که به ترتیب خسروخان بزرگ، خسروخان ناکام، والیه خانم، رضاقلی خان، امان الله خان، غلام شاه خان و تعدادی دیگر از بزرگان خاندان اردلان در آنجا دفن شده اند(مستوره اردلان، پیشین، ص 174).
شیعه بودن سران و حاکمان اردلان تا آن اندازه امری آشکار بود که بعد از درگذشت امان الله خان دوم(1242 ـ1284ق)، ناصرالدین شاه(1264 ـ1313ق)تصمیم گرفت به حیات سیاسی حکمرانان اردلان پایان دهد؛ بنابراین عموی خود شاهزاده فرهاد میرزا قاجار را به عنوان نخستین حاکم قاجاری در کردستان اردلان منصوب کرد؛ اما این شاهزاده که عموی مادر خسروخان جانشین فرضی مقام والی بود، بلافاصله پس از انتصاب بیمار شد و انتصاب خود را نپذیرفت؛ چرا که براساس باورهای رایج، مردم معتقد بودند اردلان ها منتخبان امام حسن مجتبی هستند و فرهاد میرزا هم این بیماری را نشانه ی غضب خداوند دانست. او تنها پس از گذشت یک دوره ی نقاهت طولانی سه ماهه، سرانجام مسئولیت حکومت را پذیرفت و راهی سنه شد(سنندجی، 1366،ص 275/ هدایت، 1380، ص 986).
با وجود آنکه تشییع در میان سران و بزرگان خاندان اردلان خیلی زود رویه ی اعتقادی پیدا کرد و روز به روز بر عمق و نفوذ تشییع در میان خاندان اردلان افزوده می شد و سران این خاندان در مقام حکمرانی میرنشین اردلان، اهرم قدرت را در دست داشتند، نتوانستند تشییع را در میان مردم تبلیغ کنند و آن را گسترش دهند؛ زیرا اهالی کرد این میرنشین از قرن ها قبل بر مذهب اهل سنت بودند و در مذهب خود آن چنان استمرار داشتند که حتی اعلان مذهب تشیع به عنوان مذهب رسمی کشور از سوی شاهان صفوی و اعمال فشار آنها برای شیعه کردن ساکنان ایران زمین نیز نتوانست موجب ترویج آیین تشییع در این حوزه ی جغرافیایی شود؛ علاوه بر آن والیان اردلان به عنوان مجریان سیاست های حکومت مرکزی، همواره بیم داشتند در صورت اعمال هرگونه فشار و یا حتی ترویج آشکارا و گسترده ی مذهب تشییع، موجبات هراس و نارضایتی مردم را فراهم آورند و زمینه ی لازم برای سلاطین عثمانی و عمال آنها در منطقه فراهم شود تا کردهای ساکن این ایالت را به بهانه ی مذهب، در مسیر واگرایی با سیاست های دربار صفوی و اردلان، تشویق نمایند.
از آنجا که رعایا و عامه ی مردم اردلان، پایگاه مهم قدرت و مشروعیت والی نشینان اردلان بودند ـ زیرا نیروی نظامی اردلان ها درواقع ترکیبی از رعایا و ساکنان این میرنشین بود ـ والیان اردلان مصلحت نمی دیدند با طرح مخالفت با مذهب عامه، خود را از این نیروی مردمی و پایگاه مهم محروم سازند. چنان چه منابع تاریخی نیز اذعان کرده اند، حاکمان شیعی مذهبی که در اواخر دوره ی صفویه و در عصر شاه سلطان حسین به مقام والی گری اردلان رسیدند و سعی در ترویج مذهب تشییع داشته اند، با مخالفت عامه ی مردم روبرو شدند و این امر زمینه ی عزل آنها را فراهم ساخت.(مستوره اردلان، 1384، ص 39 ـ42/ بابانی، 1377، ص 78 ـ85).
پایان
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
خان این چنین آمده است:
آن که فرمان ولی عهدی او را احمد... بر امم خواند به فرمان خدا روز غدیر
(رونق عبدالله سنندجی، 1344،ص 211)
هم چنین قصیده ی دیگری را به حسین قلی خان اردلان نسبت داده اند که گویا در زندان سروده است و ضمن آن، شاعر از حال و روز خود در
زندان گله و شکایت بسیار کرده، تصریح می کند:« قوم ظلوم که بغض حیدر به درون زینت ایمان دانند، به گناه اینکه وی تولای علی بعد نبی است، او را چنین آزار داده اند». او در ادامه ی قصیده، به توصیف صفات حضرت علی و سوابق و خدمات او در اسلام و نیز شرح جریان درگذشت پیامبر اسلام و قضایای سقیفه و فدک می پردازد. این قصیده نشان می دهد شاعر که از حاکمان خاندان اردلان بوده بر مذهب تشییع بوده است.
قصیده دیگری نیز از این شاعر نقل شده است که در ضمن آن، خدا را به چهارده معصوم سوگند می دهد که از گناهان وی درگذرد. لحن و زبان شاعر در این قصیده، منطبق با ادبیات شیعه است و فرضیه ی اعتقاد حسین قلی خان اردلان را به تشییع تقویت می کند( همان، ص 203). همین منبع، قطعه ی شعری را به خسرو دوم نسبت داده است که احتمال گرایش وی را به تشییع تقویت می کند.
یا رب تو آگهی که نباشد به روز حشر... جز مهر آل پاک علی اعتبار ما (همان، ص 289)
هم چنین درباره امان الله خان بزرگ قرینه ای در دست است که فرضیه ی گرایش وی را به تشیع تقویت می کند.
ادامه دارد
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
والیان، حاکمان خودمختاری بوده اند که می توانستند خان ها و ملوک سرزمین های تابع«مملکت» و بخش هایی از آنها را عزل و نصب کنند؛ همچنین این والیان در جایگاه«شاهزاده های حاکم»مجاز بودند خانات را تشکیل دهند. رهربرن، نویسنده کتاب نظام ایالات ایران در عصر صفویه معتقد است: لقب والی به عنوان اصطلاحی که حاکی از شغل رسمی وسمتی خاص باشد، از عصر شاه عباس اول معنی پیدا کرد.
بنا به نوشته ی میرزا سمیعا، تعداد این والیان در عصر شاه عباس اول چهار نفر بود که به ترتیب اهمیت و اعتبار، شامل والیان عربستان، لرستان، گرجستان و کردستان اردلان بود. از نقطه نظر میرزا سمیعا، ملاک ها و معیارهایی هم چون سیادت، شجاعت، فزونی ایل و عشیره و گرایش به اسلام، در تعیین تقدم و تأخر جایگاه والیان چهارگانه، تأثیر داشته است.
مقام نخست به والی عربستان که از سلسله ی عرب شیعی مشعشع و صاحب ایل و عشیره ی بسیاری بود، تعلق داشت و مقام دوم از آن والی لرستان بود که از اخلاف امام علی علیه السلام ـ نخستین امام شیعیان بود؛ به همین دلیل از والی گرجستان عزیزتر بود. مقام سوم از آن والی گرجستان بود که پس از بگرات ششم، به تشیع گروید تا از امتیازات مقام والی بهره مند شود. مقام چهارم نیز از آن والی کردستان بود که مردمان سرزمینش سنی بودند.
با توجه به مقدمات فوق، می توان گفت خان احمدخان اردلان(1025 ـ1046ق)، حاکمی که برای اولین بار شاه صفوی(شاه عباس اول)او را به مقام والی گری منصوب کرد، برای برخورداری از امتیازات مقام والی، به صورت ظاهری به تشییع گروید؛ چرا که ورود به هرم قدرت و ایفای نقش در دولت ایدئولوژیک صفویه، بدون دارا بودن مذهب تشییع که یک اصل مهم بود، تقریباً امری محال بود. از سوی دیگر شاه صفوی به عنوان مدعی دفاع از مذهب تشییع و با توجه به تعصبات و تعلقات مذهبی خود، نمی توانست مقام والی را به کردی سنی مذهب تفویض کند؛ لذا شاه عباس به هنگام اقامت خان احمدخان در دربار اصفهان، زمینه های این تغییر مذهبی را در او فراهم کرد تا از این طریق، بتواند شاهزاده ی اردلان را که درواقع حاکم آینده والی نشین اردلان بود، با خود هم نوا کند. درواقع شیعه شدن حاکم، ابزاری بود برای نزدیکی و همگرایی والی و پادشاه صفوی. شاردن، سیاح فرانسوی که در عصر شاه عباس دوم به ایران آمده بود، به خوبی به انگیزه ی این تغییر مذهب اشاره کرده است. او تغییر مذهب خان احمدخان را امری ظاهری دانسته که با هدف منتفع شدن از امتیازات والی، صورت گرفته است. ادعای رهربرن، نویسنده و پژوهشگر معاصر در کتاب نظام ایالات در عصر صفویه نیز مؤید این مسئله است. رهربرن معتقد است:« خاندان اردلان از ازمنه ی قدیم شیعی مذهب بوده اند؛ چرا که هرگاه والیان، پیرو مذهب یا دین دیگری سوای شیعه اثنی عشری، دین رسمی حکومت بودند، به انحنای گوناگون کوشیده می شد که آنان را به قبول مذهب تشیع وادارند.»
ادامه دارد
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
گورانی زۆر خوش پێشکەشتان بێت،هاوڕێیانی خۆشەویست.
با تشکر ازآقای ارشیا پیرمرادی
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
گورانی زۆر خوش پێشکەشتان بێت،هاوڕێیانی خۆشەویست.
با تشکر از شکرالله خان اردلان
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
قلعه ی زنگنه نیازآباد خراسان
وارد روستای نیازآباد که می‌شوی وقتی نور روی آجرها و دیوارهای کاهگلی، برج و بارو و کوچه‌های دالانی‌دارش می‌لغزد حس می‌کنی با سایه روشن نور به گذشته بازگشتی، گذشته‌ایی که رخدادهای گوناگون را برای این روستا رقم زده است.
دستت را روی دیواره‌های کاهگلی خانه‌ها می‌گذاری و چشمانت را می‌بندی، انگار صداها را می‌شنوی انگار غم و شادی روزگاری دور را حس می‌کنی، لبخند می‌زنی، به دورترها و باغ‌های سرسبز پسته می‌نگری، وسط بیابان و باغ‌های سرسبز پسته... چه سبزی سرشاری و چه آرامش زیبا و خاطره‌انگیزی.
به گزارش ایسنا، گفته می‌شود از روزگار ساسانیان در نیازآباد خواف قلعه‌ای به جا مانده بود که ایل زنگنه بعد از کوچاندنشان از کرمانشاه به خراسان در آن ساکن شدند. قلعه‌ای که مامن مستحکمی در طی قرن‌ها برای ساکنانش در مقابل هجوم اقوام بیگانه و دشمنان بوده است. قلعه‌ای که یکی از چند قلعه خشتی و گلی بزرگ ایران بوده و به علت چندین طبقه بودن خانه‌های قلعه، زیبایی منحصر به فردی داراست.
مامنی که باروهای بلند و درِ سنگی ساکنانش را در آغوش می‌گرفته است. درِ سنگی گردی که با چرخاندن توسط اهرام و چند مرد زورمند ورودی قلعه را می‌بسته و هیچ چیز در برابرش کارگر نبوده است. درِ سنگی گرد چرخنده متاسفانه طی سال‌های 1375 تا 1379 قلعه تاریخی شاپور مربوط به دوره ساسانیان بدون توجه به قدمت آن به علت مجاورت با مرز تخریب می‌شود و از آن همه تاریخ تنها همان درسنگی گرد و چرخنده باقی می‌ماند که در ورودی مسجد جدید نیازآباد به یادگار مانده است.
قلعه شاپور روی یک تپه بزرگ سنگی در روستای نیازآباد قرار گرفته است و طول و عرض آن 300 در 200 متر و دارای سه حصار که دیوارهای آن به قطرهای مختلف از 3 تا یک متر و بسیار مستحکم است و از هر حصار به حصار دیگر تنها به وسیله یک درب می‌توان رفت و آمد کرد. داخل قلعه عمارت 3 و 4 طبقه نیز دیده می‌شود و فضای وسط قلعه محدود به مساحتی است که برای برف‌انداز لازم است. مدخل قلعه هر غروب بسته و هر صبح گشوده می‌شود و در مواقع ناامنی یک در سنگی مدور به نیروی 5 مرد، با اهرام کردن چوب پشت درب چوبی بسته می‌شود. البته این توصیف از سوی مرحوم محمود فرخ از چهره‌های شاخص ادبی در سفری که به نیازآباد داشت در سال 1330 نقل شده است.
به گفته ساکنان معتبر روستا زیر این دژ باستانی پناهگاه‌های زیرزمینی وجود دارد که حین کندن چاه آب در یکی از منازل به یکی از ورودی‌های آن برخورده‌اند. اما متاسفانه تاکنون به این وجه قلعه توسط میراث فرهنگی پرداخته نشده است.
آن سوتر حوض خانه‌ای قدیمی وجود دارد که در آن روزگار و هم‌اکنون با توجه به خشکی منطقه حکم کیمیا را داشته است و سقاوه‌ای که برای شستشوی ظروف، لباس و استحمام به‌کار می‌رفته است. وارد که می‌شوی باد خنکی صورتت را نوازش می‌کند، ماهی‌های ریز برای خودشان می‌چرخند و می‌چرخند و از یادت می‌بری که در دل کویری و هرم گرما، پوستت مثل پوست پسته می‌ترکد.
سمت بالای روستا دو عمارت قدیمی و زیبا وجود دارد که قدمتشان به 70 سال پیش برمی‌گردد. این عمارت‌ها دارای ایوان‌های کنگره‌دار و هشتی و دالان هستند. باز هم نسیم و آرامش را تجربه می‌کنی این خانه را حسینعلی‌خان رئیس طائقه زنگنه در دو طبقه، هنگامی که می‌خواست خارج از قلعه اقامت‌گاهی برای پذیرایی از مهمانان و همین طور اسکان خانواده‌اش داشته باشد ساخت. تقریبا 14 اتاق و حمام اختصاصی در این بنای زیبا وجود دارد و ایوانی که رو به باغ‌های سبز پسته گشاده می‌شود.
دیگر بنای قدیمی که در میدان اصلی روستا روبه‌روی این عمارت وجود دارد، نگاره کوچک شده یک قلعه، با دیوارهای بلند و باروهای کنگره‌دار زیبا و اصیل مانند نگین انگشتر، در دو طبقه و 20 اتاق است. داخل حیاط که می‌نشینی پرتوی نور را بر جسم و صورتت به خوبی لمس می‌کنی. آرامگاه خواجه مجد خوافی امیر قلی سلطان فرزند حسن خان، نایب الحکومه خواف با فرزندانش با گنبدی بلند، طاق‌های رفیع و چهار در که به قرن نهم هجری تعلق دارد و در سال 81 به ثبت آثار ملی و تاریخی رسیده را می‌توانید مشاهده کنید.
کمی دورتر از آب انبار که حوریه خانم عمر حسن خان با 12 ساعت آب از قنات «بنده» آن را وقف عموم کرده است، در نزدیک حوض خانه مسجدی قدیمی با ستون‌های عریض و مرتفع وجود دارد که یکی از زیباترین مساجد شرق کشور از لحاظ معماری به شمار می‌رود. این مسجد در سال 1389 در فهرست آثار ملی ثبت شده است. اما آسیاب‌های زیبای نیازآباد که نمونه آن هنوز در نشتیفان وجود دارد طی مرور زمان و عدم رسیدگی تخریب شده است.
سد تالوار
این سد در بخش چنگ‌الماس شهرستان بیجار استان کردستان و در مجاورت مرز استان‌های همدان و زنجان واقع شده‌است.
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
نەتۆری
مامۆستا #عەباس_کەمەندی
هۆنراوەی مامۆستا #عەباس_کەمەندی
ئەم ماڵە هەژاریمە بە سەرما نەرووخێنی
نەتۆری،
سەر لە خۆم و لە ماڵ و مناڵم نەشێوێنی
نەتۆری،
ئەم ماڵە بە بۆنەی تۆوە بەرپایە
ئەزیزم،
لانەیکی فەقیرانەیە بۆمی نەرمێنی
نەتۆری،
نەتۆری، کچێ نەتۆری، وەڵا نیەسم تاقەتێ دووری
بیلا نیەسم تاقەتێ دووری،
تۆ بڵێ شاخی مەڕ، شیری مەلیچک بۆت ئەسێنم نەتۆری،
تۆ گیانت بوێ، هەر بە خودا بۆت دەرئەهێنم
نەتۆری،
بەو شەرتە کە دیسان وەکوو جاران، تۆ لەلام بی
ئەزیزم،
ئاوازی هەزار بولبولی شەیدات بۆ ئەخوێنم
نەتۆری،
نەتۆری، کچێ نەتۆری وەڵا نیەسم تاقەتێ دووری بیلا نیەسم تاقەتێ دووری
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
هەڵپەڕینی کوردەواری چ ڕازێکی پێیە؟
دوکتۆر نەجمەدین جەباری، مامۆستای زانکۆی سنە باسێکی بەنرخ لەسەر هەڵپەڕکێی کوردی و جیاوازیی لەگەل ڕەقس و سەمای گەلانی تر پێشکەش دەکات.
پایکوبی کردی چه رازی در خود دارد؟
دکتر نجم‌الدین جباری، استاد دانشگاه سنه‌دژ (کوردستان):
پایکوبی کردی (هەڵپەڕین_ کوردی) رازهایی را از جهان‌بینی کهن کردها بازگو می‌کند که از روزگاران کهن و رازآلود اسطوره‌ای تا روزگار ما استمرار یافته است. در این کلیپ به شرح یکی از آنها، یعنی کوبیدن پا بر زمین می‌پردازم.
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
شەجەرەنامە، وشەیەکی عەڕەبیە و لە دوو وشەی " شەجەرە" و "نامە" پێکهاتووە، شەجەرەنامە ڕەسمێکە کە ناوی باو و باپیران بە شێوزای دار نیشان ئەدا و واتای کوردی بۆ شەجەرەنامە لە فەرهەنگی کوردیدا نەدۆزراوەتەوە، شایەد وشەی "دارناوە"، وشەیەکی شیاو بێت.
هەوەڵیین دارناوەی هۆزی فەیزوڵلابەگی پاش چەند ساڵ ليکۆڵینەوە لە ساڵی ١٣٤٦ی هەتاوی لە لایەن حەسەن خان سەلاح سۆران، لە شاری تەورێز چاپکرا، شایانی باسە لەو زەمانەدا( نزیکەی ٦٠ ساڵ لەمەوەپێش)، ئامرازی پێوەندی وەک ئەمڕۆ نەبوو، کۆکردنەوە و نووسینی دارناوە(شەجەرەنامە)، کارێکی دژوار بوو و هەروا لە ژێر دارناوەکەدا نووسراوە، مەبەست لە کۆکردنەوە و نووسینی ئەم دارناوە، وننەبوونی ناوی باووباپیران لە باوگێژەڵووکەی مێژوودایە، بە هۆی بیرۆکەی مێژوونووسی بەناوبانگ، بە ڕەگەز ئەچینەوە سەر سەرداری مەزنی کورد، سەردار سەلاحەدین ئەیووبی.
فەرهاد سەلاح ٣١ی گەلاوێژ
شجره نامه ی خاندان فیض الله بیگی و سلطان بیگی
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
گــــۆرانی ئارام بەخــش شەوان
کاک یەدوڵڵای محەممەدی
ئای لە مینا خانێ
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
آبشار تاف ، کوه پراو ، کرمانشاه
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
خوا لی خووش بو ناصر کرونانی
با تشکر از جناب دکتر محمدی
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
غار کرفتو یا خانه هراکلس در کردستان
این غار جزو زيباترين و با اهميت‌ترين غارهای طبيعی و دست‌ساز ايران محسوب می‌شه كه در ادوار مختلف مورد استفاده و سكونت انسان بوده و طی اين دوره‌ها جهت سكونت تغيير حالت داده و فضاهایی به صورت معماری و صخره‌ای در ۴ طبقه و در دل كوه حفر شده و به خاطر وجود كتيبه‌ای يونانی بر سر درب يكی از اتاق‌های طبقه سوم از آن به عنوان معبد هراكلس(هركول) نام می‌برن
بالای سر در ورودی یکی از اتاق‌های کتیبه ای به این معنی هست
این خانه هراكلس است؛هر كس در آن وارد شود، در امان است. آنجا که هراکلس سکونت دارد، باشد که پلیدی در آن راه نیابد
دسترسی
برای رفتن به غار کرفتوبه شهرستان دیواندره سفر کنید
از دیواندره به سمت سقز حرکت کنید.بعد از پیمودن ۲۳ کیلومتر در جاده اصلی،با رسیدن به دوراهی تکاب از سمت راست وارد جاده‌ای فرعی شوید. ۳۵ کیلومتر دیگر هم این مسیر را به‌سمت تکاب ادامه دهید. بعد از آن از سمت چپ وارد جاده به‌سمت غار کرفتو خواهید شد و بعد از مسافتی چهار
کیلومتری به غار کرفتو می‌رسید
با تشکر از جناب پرفسورقمرنیا
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
هەورە فێرگەی هەژێن
هاوزمانان و هاو نیشتمانیانی خۆشەویست، بەبۆنە نزیک بوونەوەی مانگی ڕەزبەر کە مانگی هەوەڵی کرانەوەی قوتابخانەکانە، بەپێویستمان زانی، خولێکی خەرمانانی تایبەت بە فێرکاریی ڕێنووسی کوردی بەبێ بەرامبەر و بەبێ پارە، بۆ تامەزرۆیانی زمانی دایکی وەگەڕبخەین هەتا بەرهەمی ئەم خزمەتە ببێتە خەرمان هەڵگرتنەوەیەک بۆ شارەزایی بەسەر خوێندنەوە و نووسین بە زمانی دایکیمان کە چاوگەی هەموو زانینێکمانە و بە کۆڵوانەی زانینەوەش بەرەوپیری ڕەزبەری خوێندنی قوتابخانەکان بچین .
خولی ئالان سەربە هەورەفێرگەی هەژێن کە بەناوی بەشێک لە زۆزانی سەربەرزی ناوچەی موکریانە، تاقمی 100 کەس لەخۆدەگرێ و بەپێی ڕێژەی ناونووسین لە دە پۆلی 10 کەسیدا خۆدەبینێتەوە و لەکۆتایی خولدا بڕوانامەی هەورەفێرگەی هەژێنیان پێشکەش دەکرێت .
کەوابوو تامەزرۆیانی فێربوونی زمانی دایکی لە هەر شوێنێکی دونیابن، بە بێ بەرامبەر دەتوانن بە بەشداربوون لە کاناڵی تێلێگڕامی
🆔 t.me/H_KURDISH_INSTITUTE
ناونووسیی خۆیان مسۆگەربکەن .
تەنیا بەڵگەی پێویست وێنەیەکی خۆتان و وێنەیەکی پێناسە بۆ سەر بڕوانامەیە .
"تکایە بۆ خزمەتی زیاتر بڵاوی بکەنەوە"
بەسپاسەوە
هەژێن کوردسـتانی
با تشکر از جناب مهندس شه مال انوری
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
ادامه ی پیشینه ی مذهبی اردلان ها
با وجود آنکه خان احمدخان نخستین والی اردلان بود که رسماً به تشیع گروید، اما نباید از این نکته غافل ماند که شماری، تبار و اصل و نسب خاندان اردلان را منتسب به تشیع دانسته اند؛ بدین صورت که عده ای از مردم«بابا اردل» جد خاندان اردلان را که امام حسن علیه السلام حکومت کردستان را به او واگذار کرد و دلیل این استناد را انگشتری می دانند که تا سال 1309ش در میان این خاندان نسل به نسل حفظ شده است(سنندجی، 1366، ص 82)؛ گرچه ممکن است این انتساب را بعدها، یعنی در عصر قاجار ساخته باشند؛ با وجود این به نظر می رسد نخستین بارقه های گرایش به تشییع در میان خاندان اردلان، پیش از آنکه اعتقادی باشد، برگرفته از آرمان های سیاسی و برای کسب قدرت بیشتر بود تا از طریق گرایش به تشیع، بتوانند هرچه بیشتر به هرم قدرت راه یابند و کسب نفوذ کنند.
سیر تحول تشییع سیاسی به تشییع اعتقادی در خاندان اردلان
شاه عباس پس از مدّتی، خواهر خود زرین کلاه خاتون را به عقد خان احمدخان اردلان درآورد و با اعطای عنوان والی، او را با لطایف الحیل و به بهانه ی آرزوی دیدار هلوخان، روانه ی سرزمین اجدادی خود، یعنی اردلان کرد؛ اما هلوخان که با ازدواج و وصلت فرزند خویش با صفویان شیعی مذهب موافق نبود، از همان ابتدا نگرانی خود را از این قضیه این گونه بیان داشت:« انّا الله و انّا الیه راجعون. چون زمانی نمی گذرد که دعوت رافضه در کردستان جاری خواهد شد»(بابانی، 1377، ص 44). این اظهارنظر هلوخان، جای هیچ گونه شک و شبهه ای برای گرایش خان احمدخان به مذهب تشییع باقی نمی گذارد. از سوی دیگر هلوخان با باریک بینی و هوش همراه با سیاست، این قضیه را کاملاً درست پیش بینی کرده بود؛ چرا که ورود خان احمدخان سرآغاز ورود تشییع به میان خانواده ی اردلان بود.
گرچه تشییع ابتدا با عنوان ابزاری سیاسی وارد خاندان اردلان شد، اما بعدها عمق بیشتری یافت و رویه ای کاملاً اعتقادی به خود گرفت. با وجود آنکه منابع درباره ی عقاید مذهبی حاکمان اردلان بعد از خان احمدخان در عصر صفویه به صراحت، مطالبی ذکر نکرده اند، اما نکته ی حائز اهمیتی که می توان از ورای آن تغییر مذهب حاکمان اردلان و گرایش به تشییع را مشاهده کرد،
نام حاکمان اردلان پس از خان احمدخان اردلان است که همگی بالاتفاق، نام هایی شیعی اند(کلبعلی، حسنعلی، حسینعلی، عباسقلی و علیقلی)(نوشیروان مصطفی، 2005، ص 531). همچنین صاحب زبده التواریخ سنندجی در توصیف رفتار علی قلی خان اردلان که در فواصل سال های 1129 ـ1132ق والی اردلان بود، می نویسد:« او شیعی متعصب و به مردم حرف های ناملایم می گفت. به همین خاطر مردم از او شکایت کردند و شاه سلطان حسین نیز او را عزل کرد»(قاضی، 1379، ص 41).گفتنی است تشییع در این زمان فقط در میان خاندان حکومت گر و اعیان، پیروانی داشت و عامه، همچنان بر مذهب اهل سنت بودند.
روند گرایش به تشیع در میان اردلان ها در عصر افشاریه، زندیه و قاجاریه
دولت صفویه به عنوان حامی و مروج اصلی مذهب تشیع، با حمله ی افاغنه و محاصره اصفهان در سال 1135ق سقوط کرد و از بین رفت. جانشینان صفویان، یعنی حکام افشاری و زندیه نیز گرچه خود شیعه بودند، اما همانند صفویان تعصبی نسبت به شیعه و ترویج آن نداشتند. حاکمان قاجار نیز گرچه خود شیعه و در میان مردم به حامیان مذهب شیعه مشهور بودند، اما همانند صفویان در امر دین سختگیر نبودند.
با وجود آنکه برای ورود به هرم قدرت و کسب نفوذ در ساختار سیاسی حکومت هایی که بعد از صفویه روی کار آمدند. شیعه بودن اصل لازم و ضروری نبود و ساختار سیاسی حکومت های ایرانی بعد از صفویه اجازه ی ورود پیروان دیگر نحله های اسلامی را به هرم قدرت می داد و اردلان ها می توانستند بدون تظاهر به شیعه بودن، از امتیازات والی گری برخوردار شوند، اما حاکمان و سران این خاندان، همچنان به سمت شیعه گرایش پیدا می کردند و شیعه می شدند. این امر خود حاکی از نفوذ عقاید شیعی در اندیشه ی افراد این خاندان است. بنا بر نوشته ی عبدالقادر بابانی در سیرالاکراد خسروخان اردلان، مشهور به خسرو بزرگ(1165 ـ1205ق)که در اواخر عصر زندیه و اوایل عصر قاجاریه بر کردستان اردلان حکومت می کرد و در این دوران هرج و مرج و بی ثباتی سیاسی، ایامی چند به توسعه طلبی ارضی در نواحی غربی کشور مشغول بود، بر مذهب تشییع بوده است(بابانی، 1377، ص 55). انتقال جسد خسروخان اردلان به نجف اشرف و خاکسپاری آن در ایوان طلا در نجف نیز این گفته ی سیرالاکراد را تأیید می کند(سنندجی، 1366، ص 49 ـ50). نویسنده ی کتاب «حدیقه امان الهی»که درواقع تذکره ی شعرای منطقه اردلان است، ضمن شرح حال حسین قلی خان اردلان، متخلص به«حاوی» فرزند امان الله خان اردلان(1214 ـ1240ق)، والی و حاکم مشهور اردلان، اشعار متعددی از وی نقل کرده است که تردیدی در گرایش وی به تشییع باقی نمی گذارد؛ از جمله درباره واقعه غدیر در اشعار حسین قلی
پیشینه ی مذهبی اردلان ها
درباره ی پیشینه ی مذهبی اردلان ها، دو دیدگاه وجود دارد: دیدگاه نخست اردلان ها را بر مذهب اهل حق می داند. صاحبان این دیدگاه بر این باورند که اردلان ها قبل از صفویه بر مذهب اهل حق بوده اند. معتقدان این دیدگاه، برای اثبات مدعای خود، به استدلال های زبان شناختی تکیه کرده اند و معتقدند: اسامی و مکان های متعدد در کردستان اردلان، ریشه ی یارسانی دارند. آنها همچنین معتقدند نام های جانشینان بابا اردلان نیز ریشه یارسانی دارند. اینان کلمه ی «سنه سنندج» پایتخت اردلان ها را برگرفته از «سنان دژ» یعنی«قلعه سنان»سلطان ها، تجسم های روح جهانیمی دانند. این عده همچنین بر این باورند که سرزمین شهرزور که در واقع هسته ی اولیه قلمرو کردستان اردلان بود، با باورهای یارسانی ارتباطی تنگاتنگ دارد؛ چرا که برای پیروان یارسان، دشت زیبای شهرزور مقدس است و روز قیامت در آنجا برگزار خواهد شد( زیان فرحان، 2004م، ص 145 ـ149). خسرو اردلان نیز در لب التواریخ از برگزاری مراسمی با عنوان«گردوشکنی» یاد می کند که به هنگام بازگشت خان احمد خان از اصفهان به نزد پدر( هلوخان)، در قلعه ی حسن آباد برگزار شد. مراسم گردوشکنی درواقع نماد سوگند یارسانیان با پیران و یادآور پیمان ابدی پیر بنیامین از پیشوایان یارسانیان با خداوند است.
شماری دیگر بر این باورند که اردلان ها تا اواسط دوره صفویه بر مذهب تسنن بوده اند و از اواسط دوره صفویه به بعد، بعضی از سران و افراد این خاندان به تشیع گرایش پیدا کردند. این عده در استدلال خود، بر منابع تاریخ محلی استناد کرده اند. عبدالقادر رستم بابانی با بیانی صریحاً اشاره می کند که هلوخان(998 ـ1025ق)بر مذهب اهل سنت بوده و با ازدواج فرزندش خان احمد خان با خاندان شیعی مذهب صفویه مخالفت کرده است؛ ضمن آنکه تحفه ناصری نیز بر سنی بودن اردلان ها صحه گذارده است.
قرینه های دیگری که سنی بودن اردلان ها را تأیید می کند، اشاره ی منابع به برخی حاکمان غیربومی است که در اواخر عصر صفوی از طرف دربار به منطقه مأمور می شدند، که این افراد بر مذهب تشیع بوده اند و رفتاری متأثر از تعصبات مذهبی با اهالی شافعی مذهب کردستان داشته اند و به همین سبب باعث نارضایتی مردم و شکوه آنان به دربار صفوی شدند.
قراین و شواهد فوق، نشان از سنی بودن اردلان ها قبل از گرایش آنها به سمت تشیع دارد.
ارتقاء جایگاه حاکمان اردلان به مقام والی نشینی، سرآغاز تمایل به تشیع
شاه عباس(996 ـ1038ق)پس از دفع دشمنان خارجی و تثبیت اوضاع داخلی، بر آن شد تا به خودسری های هلوخان حاکم اردلان که طی این مدت، به توسعه طلبی در نواحی غربی کشور مشغول بود، پایان دهد؛ لذا خود شاه شخصاً سپاه صفوی را علیه هلوخان فرماندهی کرد؛ اما این لشکرکشی(1019ق)سرانجام با کیاست «الی بالی زنگنه» و تلاش های وی برای انصراف از این لشکرکشی پرخطر، بدون جنگ خاتمه یافت و شاه عباس موفق شد بدون صرف هزینه ی نظامی و جنگ، قلمرو هلوخان را به تسلط خود دربیاورد و حاکم اردلان با دلالت الی بالی، اظهار انقیاد کرد و در مقابل، شاه عباس نیز تحفه ها و هدایایی برای هلوخان ارسال کرد و ضمن اعلام انصراف از حمله به قلمرو او، از او خواست پسرش خان احمدخان را به اصفهان بفرستد. بدین ترتیب خان احمدخان که در این زمان هفده سال داشت،
روانه ی دربار شاه عباس در اصفهان شد. خان احمدخان 3 سال در دربار شاه عباس زندگی کرد. شاه عباس این شاهزاده اردلان را همچون یک قزلباش وفادار به خود آموزش داد و وی را در لشکرکشی های نظامی شرکت داد و عقاید خود را درباره ی حکومت، اصلاحات و آداب مملکت داری و نیز سیاست تمرکزگرایانه بر وی آشکار ساخت و شاهزاده ی جوان را پیرو عقاید خود نمود. خان احمدخان در خلال اقامت خود در اصفهان دریافت که دیگر عمر شاهزادگان و امارت های مستقل به سر آمده و از این پس تداوم امارت و موجودیت دودمان وی، فقط در گرو اتحاد با ایران و پذیرش عنوان چهارمین والی ایران، پس از عربستان، لرستان و گرجستان تضمین می شود. شاه عباس برای استواری پیوند خود با والی نشین آینده و به نوعی کنترل او، خواهر خود زرین کلاه خاتون را به ازدواج او درآورد. با وجود آنکه تعریف مناصب سیاسی و اداری و ترسیم حدود و اختیارات این مناصب در منابع عصر صفوی کاملاً مغشوش است(زیرا منابع و سفرنامه های عصر صفوی به تناسب دوره ی زمانی خود و ارتباط و شناختی که درباره ی برخی مناطق و ایالات کشور داشته اند، برداشت خود را از این اصطلاحات سیاسی و اداری ارائه کرده اند)، در مجموع به نظر می رسد والیان هر ایالت، درواقع از اتباع خاندان سلطنتی حکومت گر مخصوص همان ایالت بودند. این خاندان حکومت گر بعضاً قبل از روی کار آمدن صفویه، در آن منطقه نیز فرمان می راندند. والیان درواقع در ردیف ایالتیان و نسخه ی کوچک تر شاه در محل حکومت خود بودند.
غلام شاه خان، والی کردستان متعلق به ایران
1862
عکس از آرشیو سلطان عبدالحمید دوم عثمانی (اکنون در دانشگاه استانبول)
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
☘مناظری از بهار پارک‌های زیبای سقز
از سکونت‌گاه‌های باستانی فلات ایران، امروزه در محاصره دشت‌های حاصلخیز و رودی زیبا و دل‌انگیز در میان دارد،سقز از شهرهای زیبای کردستان است که قدمتی چندهزار ساله دارد
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
اثری ماندگار ازهنرمند گرامی عزت قلندرلکی باگویش کلهری
با تشکر از آقای عبدی
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
سرلشکر دکتر حشمت الله دولتشاهی (پسر ارشد زنده یاد محتشم دولتشاهی) رئیس بهداری ارتش کرمانشاه(نشسته)
دهه ی ۳۰تا ۴۰ شمسی در کنار همکاران بهداری
با تشکر از جناب دکتر دولتشاهی
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
گورانی زۆر خوش پێشکەشتان بێت،هاوڕێیانی خۆشەویست.
با صدای خانم مهرو مستوفی
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
زندگی مشقت بار کولبران
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
موقعیت جغرافیایی سنندج از زبان ناصر رزازی
با تشکر از آقای ارشیا پیرمرادی
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA
دختران ملا لطف‌الله، شیخ الاسلام سنندج
شادروانان وجیهه خانم و ماه‌طلعت خانم
دوران قاجار
عکس از علی خان والی
از آرشیو هاروارد
┄┅┅✿🍃❀💜♥️❀🍃✿┅┅┄┄
╭━━⊰✹💞✹⊱━━╮
کانال خاندان اردلان
@ardalan_family
http://telegram.me/joinchat/DBtihj4S0Aflbuxfj8CtlA