4414
✨ عنقاء: جُستارهایی نقّادانه در دین‌پژوهی 🖋 ارتباط با مسؤول (زهیر میرکریمی) https://t.me/zoheir_mirkarimi 💡 بازتاب‌دادن پژوهش‌های حوزه‌ی مطالعات ادیان به معنای تأیید یا رد آنها نیست.
🔍 نقشِ ادبیات و زبانِ فارسی در گسترش فرهنگ ایرانی و اسلامی در سرزمین‌های شرق آسیا
✨ تازه‌های نشر
📌 انتشار کتاب نثر فارسی فرا-مرزی و شکل گیری ادبیات اسلامی مالایی نوشته‌ی مجید دانشگر در سال ۲۰۲۵ میلادی از سوی نشر دانشگاه ادینبرا
🔻 بنیاد یادمان گیب و انتشارات دانشگاه ادینبرو کتابی با عنوان «نثر فارسی فرا-مرزی و شکل گیری ادبیات اسلامی مالایی» را اخیرا منتشر کرده‌اند. این کتاب نتیجه‌ی بیش از هفت سال پژوهش مجید دانشگر درباره‌ی «دُرّالمجالس» اثر سیف ظفر است. پس از اتمام این اثر در سده‌ی هشتم هجری (چهاردهم میلادی)، نسخه‌های کوتاه و بلندی از آن در سرتاسر جهان بازنویسی و همچنین به زبان‌های گوناگون ترجمه شد. استقبال گسترده از این اثر دانشگر را بر آن داشت تا آن را رقیبی شایسته برای آثار شاعران و واعظان نامدار اسلامی همچون گلستانِ سعدی، منطق الطّیرِ عطّار، و اشعارِ مولانا بداند.
🔻 دست‌نویس سیف ظفر به سرزمین‌های عرب‌زبانی همچون مصر راه یافت. ساکنان هندی الاصل بندر موزامبیک و ممبوسا در کنیا نسخه‌ی فارسی آن را در قرن نوزدهم بازنویسی کردند و در اختیار مهاجران در شرق آفریقا قرار دادند. تعداد زیادی از حاکمان، تجّار، و عموم مردم در کردستان، استانبول، هرات، سمرقند، بخارا، پنجاب، پتنه، تامیل نادو، بنگال و دهاکه (بنگلادش)، کازان (قازان)، تاشکند، ختن، ایغورِ (اویغور) ترکستان (چین)، تناسر و سیام (تایلند و میانمار) توجه و علاقه‌ی ویژه‌ای به این اثر داشته‌اند. دانشگر نشان داده است که «دُرّالمجالس» با سرعت زیادی در گسترش ادبیات و فرهنگ فارسی در آسیا نقش آفرینی کرده است، به نحوی که هویّت تاریخی مردمان جنوب شرق آسیا به‌ویژه جهان مالایا-اندونزی با این اثر و داستان‌های متنوع و خواندنی آن گره خورده است.
🔻 افزون بر یک مقدّمه‌ی انتقادی طولانی به انگلیسی و یک پیشگفتار به فارسی، این کتاب نخستین ویرایش فارسی به همراه ترجمه و شرح کامل انگلیسی «دُرّالمجالس» را با بهره‌گیری از ده‌ها نسخه خطّی فارسی، ترکی، عربی، بنگالی، مالایی، کردی، پنجابی، پشتو و دیگر زبان‌ها پیش روی خوانندگان قرار داده است.
🔻مجموعه‌ای از ۳۶ داستان کوتاه و بلند از درّالمجالس توجّه جمع کثیری از سخنوران و نویسندگان را برای دهه‌ها به خود مشغول ساخته. داستان‌هایی پیرامون شرافت، جوانمردی، عشق، ایمان، شهادت، بهشت، تصوّف، و خاکی‌زیستن به زبان‌های بسیاری ترجمه شد و پایه‌های ابتدایی ادبیات اسلامی-مالایی را شکل داد. برای نمونه، داستان «در فضیلت پیغمبر ما» به موضوع «شق القمر» و حکایات پیرامون آن می‌پردازد. این داستان بعدها به زبان مالایی ترجمه شد که در میان مردم جنوب شرق آسیا با عنوان «حکایت بولن بربله» (داستان دوپاره شدن ماه) شناخته می‌شود. همچنین قصّه‌ی شهادت حسن و حسین و انتقام محمد حنفیه از یزیدیان بخش اساسی این مجموعه را تشکیل می‌دهد که بعدها به عنوان یکی از اصلیٰ‌ترین نماد‌های ادبیات اسلام در جهان مالایا-اندونزی شناخته شد؛ نسخه‌ی مالایی و جاوه‌ای آن با عنوان «حکایت محمد حنفیه» یا حکایت «مقت حسین» شناخته می‌شود. همچنین، رد پای داستان‌های مالایی «موسی مناجات، حکایت جمجمه، ابراهیم ادهم، خالد بن ولید، و ماریه‌ی قبطی» را میتوان در درّ المجالس یافت.
#نسخه‌خطی #پارسی #درالمجالس #مجید_دانشگر #جهان_فارسی_فرامرزی #جنوب_شرق_آسیا_و_فارسی_فرامرزی
#Manuscript #Persian #Majid_Daneshgar #Persianate_World #Persianate_Southeast_Asia
🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes
🔍 ارتباط کعبه با حج در اسلامِ آغازین
📌 مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
✨ مقالۀ دوم: «ابنزبیر، کعبه و قبةالصخره»
📜 فرستهٔ ۱: شرح محتوای مقاله
🔻هاوتینگ در این مقاله با نقلِ روایتی از یعقوبی، تاریخ‌نگارِ قرن چهارم هجری، روند تطورِ حج در نخستین دهه‌هایِ ظهور اسلام و به ویژه در دورانِ فتنۀ دوم را بررسی می‌کند. در این روایت، عبدالملک بن مروان با بنایِ قبةالصخره در اورشلیم سعی می‌کند جریان حج را از مکّه و حجاز به سمتِ اورشلیم بازگرداند.
🔻هاوتینگ در این روایت، رگه‌هایی از واقعیت را می‌بینَد و معتقد است این عملِ عبدالملک، واکنشی به اقداماتِ ابنزبیر در مکّه و بر رویِ کعبه بوده و هر دو، پاسخ‌هایی جداگانه از طرفِ گروه‌هایِ درگیر در فتنۀ دوم به نیاز به وجودِ حَرَمی ابراهیمی در اسلامِ آغازین بوده‌است. در واقع حَرَمِ اورشلیم، پاسخی به ساختِ حَرَمی در مکّه بوده‌است.
🔻او می‌کوشد پاسخی برای این پرسش فراهم آورَد که آیا کعبه در دهه‌هایِ آغازینِ اسلام همان نقشی را در آیینِ حج داشته‌است که بعدها می‌یابد، یعنی زمانی که حج به عنوانِ یکی از ارکانِ اسلام تثبیت می‌شود. به نظر او در دورانِ شکل‌گیریِ اسلام، حج به عنوانِ آیینی که مناسکِ اصلیِ آن بیرون از مکّه و در عرفات انجام می‌شده است با مراسمِ مرتبط با کعبه و خودِ مکّه یعنی عُمره تفاوت داشته و ادغامِ این دو آیین در هم، از نتایجِ فتنۀ دوم بوده‌است.
🔻 پس از کشته شدن ابنزبیر و تسلط مروانیان بر مکّه، حجاجِ بن یوسف، فرمانده اُمَویان، کعبۀ ابنزبیر را خراب می‌کند و آن را به شکلِ پیشین باز می‌گرداند. پس از این واقعه است که اورشلیم در رقابت با مکّه، به ردۀ دوم تنزل می‌یابد و جایگاهِ مکّه و کعبه به عنوان جغرافیایِ مقدس اسلام، تثبیت می‌شود و سه سال بعد، عبدالملک در مقام خلیفه و به عنوانِ امیرالحج، عازم حج و مکّه می‌شود و کعبه را طواف می‌کنَد.
🔻 هاوتینگ با استناد به دو روایتی که طبری از واقدی دربارۀ حجِ سال 72 هجری نقل کرده‌است، می‌گوید، تا آن سال، جزء بنیادینِ مناسکِ حج، وقوف در عرفه بوده‌است و به نظر نمی‌آید کعبه و مناسکِ آن، بخشی ضروری از حج بوده‌باشد. او با اشاره به تغییراتِ ابنزبیر در بنای کعبه، نتیجه می‌گیرد، تا پیش از این، کعبه ارتباطی با ابراهیم نداشت و پس از این بازسازی بود که برای آن ریشه‌هایِ ابراهیمی در نظر گرفته شد و با ادغامِ آیین‌هایِ مرتبط با آن در حج (تلفیق عُمره و حج)، این آیین اسلامی نیز با ابراهیم مرتبط شد.
#کعبه #بازسازی_کعبه #حج #اسلام_آغازین #هاوتینگ
#The_Kaʿba #Rebuilding_the_Kaʿba #the_Dome_of_the_Rock #The_Umayyad_dynasty
#Hawting
#IBN_AL_ZUBAYR
✒️Pseudo -Theophorus
@anqanotes
🔍 ارتباط کعبه با حج در اسلامِ آغازین
📌 مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
✨ مقالۀ نخست: «مَلعَبۀ مُلوک؛ حدیث عایشه، ابنزبیر و بازسازی کعبه»
📜 فرستهٔ ۴: بخش‌هایی از متن مقاله
🔻 به نظر می‌رسد دو احتمال دربارۀ حدیث عایشه وجود دارد. ما می‌توانیم آنچه که سنت دربارۀ تاریخ ساخت کعبه در دوران بحث شده در این مقاله و رفتار و خواسته‌های طرف‌های مختلف درگیر به ما می‌گوید، بپذیریم. آن‌وقت حدیث عایشه را میتوان به عنوان بیان حقیقی افکار پیامبر دربارۀ کعبه فهم کرد. پیامد این حدیث دربارۀ ناکاملی کعبۀ موجود، شرایط و وقایع تاریخی را نشان می‌دهد. بدون تردید بیشتر مسلمانانی که از سنت آگاهی دارند آن را اینگونه خواهند دید: این واقعیت که کعبه، به جای خواسته‌های پیامبر، بازتابی از خواسته‌های قریش کافر است نیز یکی دیگر از پیامدهای شوم عملکرد حاکمان و افراد بی‌تقوایی است که اسلام حقیقی را به نفع اغراض خود تباه کردند.
🔻 جایگزین بدیهی این است که روایت عایشه در حلقه‌های زبیری شکل گرفته و نمایندۀ سخنان و باورهای منتسب به پیامبر باشد تا اینکه از خود او [پیامبر] آغاز شده باشد. پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند این زبیریان بودند که نخستین‌بار بر اهمیت محمد به عنوان پیامبری در کانون هویت اسلامی تأکید کردند، بر خلاف خلفای سفیانی که تأکیدشان بر جایگاه خلیفه بود و رغبت چندانی به ترویج هویتی محمدی برای دین در حال ظهور نداشتند.
🔻پس اگر فرض کنیم حدیث عایشه از چنین بافتاری می‌آید، اگرچه دربارۀ سازندۀ آن نمی‌توان چندان دقیق بود، نکتۀ اصلی این خواهد بود که این سخنان به پیامبر نسبت داده شده است و گفتۀ خود او نیست و این انتساب با هدفی صورت گرفته است. آشکارترین هدف، ادعا کردنِ تاییدیه‌ای محمدی و ابراهیمی برای حَرَمی است که ابنزبیر برپا کرد: او آرزویی را محقق می‌کرد که پیامبر بیان کرده بود، و بیت یا کعبه‌اش همانند آنی بود که ابراهیم در همان مکان بنا کرده بود.
🔻 تصویر بزرگ‌تری که تمام این موارد در آن معنا می‌یابَد، تأسیس حَرَم اسلامی در قالب کعبه در مکّه است. این جریان معمولاً با تسخیر مکّه توسط پیامبر (فتح) مرتبط می‌شود و تحولات بعدی مرتبط با ابنزبیر و الحجاج، صرفاً به عنوان ضمیمه، دیده می‌شوند. جایگزینی که در اینجا مطرح شد این است که رویداد کلیدی حقیقی، تصمیم ابنزبیر برای تخریب کعبۀ مَکّی و جایگزین کردنش با بنایی متفاوت بوده است. تا پیش از آن کعبه هنوز حَرَمی پیشااسلامی در مکّه بود و ابنزبیر نخستین فردی بود که حَرَمی اسلامی در جایی بنا کرد که در آن زمان برای نخستین‌بار به عنوان مکانِ حَرَم ابراهیم، شناخته شد.
#کعبه #بازسازی_کعبه #حج #اسلام_آغازین #هاوتینگ
#The_Kaʿba #Rebuilding_the_Kaʿba #the_Dome_of_the_Rock #The_Umayyad_dynasty
#Hawting
#A_Plaything_for_Kings
✒️Pseudo -Theophorus
@anqanotes
🔍 ارتباط کعبه با حج در اسلامِ آغازین
📌 مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
✨ مقالۀ نخست: «مَلعَبۀ مُلوک؛ حدیث عایشه، ابنزبیر و بازسازی کعبه»
📜 فرستهٔ ۲: بخش‌هایی از متن مقاله
🔻نقل شده‌است خلیفه هارون‌الرشید (مدت خلافت ۱۷۰ﮬ./۷۸۶م.- ۱۹۳ﮬ./۸۰۹م.) به مالک بن انسِ فقیه (م. ۱۷۹ ﮬ./۷۹۵م.) گفت می‌خواهد کعبه را خراب کند و آن را به شکلی بازگردانَد که در زمان عبدالله بن زبیر بود. در دوران خلافت هارون، بازگرداندن کعبه به شکلی که عبدالله بن زبیر به آن داده بود، مستلزم تخریب تمام بنای موجود بود که از زمان الحجاج، فرمانده اُمَوی، برپا بود. مالک از خلیفه خواست این کار را نکند:
«ای امیرالمؤمنین! تو را به خدا سوگند، مبادا این خانه (بیت، یعنی کعبه) را بازیچۀ حاکمان [ملعبة للملوک] کنی! هر یک از ایشان جز این نخواهند خواست که خانه را فروبریزند و از نو بسازَند، پس هیبتَش از قلوبِ مردم خواهد رفت.»
🔻 اخبار گفتگوهای بین حاکمان و چهره‌های دینی بر سر این که اگر قرار است تغییری در کعبه ایجاد کرد، چگونه باید باشد، تنها بازتاب ترس از دست رفتن حرمت آن به خاطر تخریب و بازسازی‌اش نیست؛ این اخبار همچنین نشان‌دهندۀ نگرانی دربارۀ شکل بنایی است که در کانون مراسم و مناسک اسلام قرار دارد.
🔻 در بسیاری از اخبار، رویای ابنزبیر برای تخریب و بازسازی کعبه را ناشی از آگاهی او نسبت به تمایل خود پیامبر برای بازسازی آن می‌دانند. او سخنی از پیامبر، به نقل از بیوه‌اش عایشه، شنیده بود که [پیامبر] از اینکه نتوانسته بود به خاطر شرایط خاص پس از فتح مکّه، کعبه را خراب کند و دوباره بسازد، ابراز تأسف کرده‌بود.
🔻 تقریر‌های متفاوتی از این حدیث دیده می‌شود. گاهی رسماً با یک زنجیرۀ راویان (اِسناد) کامل نقل می‌شود و گاهی هم به طور غیررسمی درون اخبار روایی. تقریر‌ها هم در اِسنادشان (اگر داشته باشند) متفاوت‌اند و هم در محتوا. در خصوص محتوا، گاهی یکی از جنبه‌هایی که پیامبر آرزوی تغییرش را داشت ذکر می‌شود، گاهی دیگری و گاهی بیش از یکی.
🔻 در تقریری که معمولاً مالک بن انس نهایتاً از ابن‌عُمَر نقل می‌کند بر خواستۀ پیامبر برای بنا کردن کعبه بر پایه‌های (قواعد) ابراهیم تأکید می‌شود. پیامبر اعلام می‌کند اگر قوم عایشه تا همین اواخر کافر نبودند، کعبه را به روی پایه‌های ابراهیم بازمی‌گرداند. ابن‌عُمَر در شرحی نسبتاً مبهم بر سخنان عایشه می‌گوید حتی بدون خبر عایشه هم ما می‌دانستیم که بیت بر پایه‌های ابراهیم تکمیل نشد، که اگر می‌شد پیامبر در استلام دو رکن مجاور حِجر ناکام نمی‌ماند.
🔻 افزون بر حدیث عایشه مطلب دیگری دربارۀ ارتباط حِجر با کعبه وجود دارد وعایشه و ابن‌عُمَر نقش عمده‌ای در آن ایفا می‌کُنَند. ساده‌ترین آنها گفته‌ای از عایشه است که عروة بن زبیر و پسرش هشام نقل کرده‌اند: «تفاوتی نمی‌کند در حِجر نماز بخوانم یا در کعبه.»
به عبارت دیگر برای او حِجر، بیرون کعبه، همان تقدس محوطۀ درونی بنا را دارد. در تقریر‌های مفصل‌تر، عایشه که می‌خواسته در کعبه نماز بخواند از ورود به آن منع می‌شود و پیامبر به او می‌گوید به جای کعبه در حِجر نماز بخواند.
#کعبه #بازسازی_کعبه #حج #اسلام_آغازین #هاوتینگ
#The_Kaʿba #Rebuilding_the_Kaʿba #the_Dome_of_the_Rock #The_Umayyad_dynasty
#Hawting
#A_Plaything_for_Kings
✒️Pseudo -Theophorus
@anqanotesi
📌 ترجمهٔ مقالۀ نخست از مجموعهٔ کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ،
با عنوان: «مَلعَبۀ مُلوک؛ حدیث عایشه، ابنزبیر و بازسازی کعبه»
@anqanotes
🔍 ارتباط کعبه با حج در اسلامِ آغازین
✨ معرفی منابع
📌 مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
📜 فرسته‌ی ۳: بخش‌هایی از مقدمه
🔻 سنت اسلامی به ما می‌گوید که کعبه را ابراهیم به فرمانِ خداوند در مکّه بنا کرد و حج را بنیان گذاشت، اما در گذرِ زمان، آلودۀ بُت‌ها گشت تا پیامبرِ اسلام، دو سال پیش از وفاتش، در سال ۶۳۰ م./۸ هـ.، مکّه را فتح کرد و کعبه را از ظواهرِ شرک و بت‌پرستیِ قریش زدود. اینچنین بود که جایگاهِ کعبه به عنوان حَرَمِ مرکزیِ آیینِ نوپایِ محمد تثبیت شد.
🔻 همچنین از سنت برمی‌آیَد که کعبه تا پیش از پایانِ قرنِ هفتمِ میلادی، سه بار بازسازی شده‌است: نخستین بار پیش از بعثت و در ایام جوانی پیامبر اسلام و دو بار دیگر در جریانِ فتنۀ دوم و کشمکش عبداللهبنزبیر و عبدالملک‌بن‌مروان بر سرِ خلافت؛ نخست به دست عبداللهبنزبیر و سپس توسطِ حجّاج‌بن‌یوسف.
🔻 یعقوبی واقعۀ تخریب و بازسازیِ کعبه توسطِ ابنزبیر را چنین نقل می‌کند: «ابنزبیر در جمادی‌الآخرة سال ۶۴ کعبه را کاملاً خراب کرد (حتى ألصقها بالأرض). ... مردمِ مکّه ابتدا از همراهی با او ابا داشتند، پس خود بالایِ کعبه رفت و تخریب را شروع کرد. مردم چون این صحنه را دیدند به او پیوستند. تخریبِ کعبه بر ابن‌عباس گران آمد و مکّه را ترک کرد. پیش از آن به پسرِ زبیر گفت با چوب‌هایی اطرافِ کعبه را نشان کن تا مردم بدونِ قبله نمانَند. ابنزبیر از خاله‌اش عایشه، همسرِ پیامبر، نقل کرد که رسولِ خدا به من گفته بود: ای عایشه! اگر قومَت خواستند کعبه را خراب کنند و سپس بسازند، آن را از زمین ارتفاع ندهند و برایَش دو دَر بگذارند.»
🔻 یعقوبی سپس ادامه می‌دهد که ابنزبیر، حِجر اسماعیل را که تا پیش از آن خارج محوطۀ کعبه بود، داخل بنا کرد و برایِ کعبه دو در گذاشت، یکی در شرق و دیگری در غرب. چون بازساختنِ کعبه به پایان رسید و حَجَرالأسود را در جایِ خود قرار دادَند، ابنزبیر درون و بیرونِ آن را عطرآگین کرد و نخستین کس بود که کعبه را با خَلُوق معطر کرد و با قباطی پوشاند.
🔻 حجّاج‌بن‌یوسف پس از غلبه بر ابنزبیر و فتح مکّه در سال ۷۳ هجری، کعبۀ ابنزبیر را خراب کرد و آن را به شکل پیشین بازگرداند. حِجر را از بنای کعبه بیرون آورد و دو در را با یک درِ مرتفع جایگزین کرد.
#کعبه #بازسازی_کعبه #حج #اسلام_آغازین #هاوتینگ
#The_Kaʿba #Rebuilding_the_Kaʿba #the_Dome_of_the_Rock #The_Umayyad_dynasty
✒️Pseudo -Theophorus
@anqanotes
📕 مقدمهٔ مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
@anqanotes
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
📕 سورهٔ اسراء از کتاب «قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»
🔻 رینولدز در این بخش می‌کوشد اشارات و ارجاعات قرآن به سنت یهودی-مسیحی را (چه بایبل و چه متون غیر آن) که در سورهٔ اسراء آمده، کشف کند. روش رینولدز بدین شکل است که در هر سوره ابتدا آیاتی چند از قرآن را می‌آورد (ترجمهٔ فارسی قرآن بر اساس ترجمهٔ فولادوند است)، سپس توضیحات مربوط به آنها، شامل اشاراتی کوتاه به ادبیات سنتی مسلمانان و مطالبی که در بایبل و متون غیر آن وجود دارد. در نهایت رینولدز، بریده‌هایی از متون مورد ارجاع قرآن را (با قلم ریزتر)، در صورت وجود، آورده‌است.
#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل #سوره_اسراء
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical
@anqanotes
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
📕 کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»
📜 فرسته‌ی ۳ : بخش‌هایی از مقدمه
🔻 من در این کتاب از رویکرد «گاهشمارانه» به قرآن اجتناب کرده‌ام؛ یعنی رویکردی که فرض می‌کند میتوان بخش‌های مختلف قرآن را به برهه‌های مختلف حیات محمّد [ص] نسبت داد و بر همین اساس سوره‌ها را به مکّی و مدنی تقسیم می‌کند.
🔻 در حین نوشتن این کتاب، بارها و بارها به من یادآوری می‌شد که در سوره‌های به اصطلاح مکّی (به عنوان مثال سوره‌های اعراف، مریم، شعراء، قصص، احقاف، نوح) بخش‌های فراوانی با حال و هوای بایبلی وجود دارد، با این که مکّه (بر اساس زندگی‌نامه‌ی پیامبر) باید شهری کاملاً بت‌پرست می‌بود. چنین فرازهایی باید برای مخاطبانی با ذهنیت بایبلی – از جمله یهودیان و مسیحیان – نوشته یا خوانده شده باشند و نه برای مخاطبانی مشرک و بت‌پرست.
🔻 من معتقدم که روایات معروف به «اسباب نزول» تلاش‌های مسلمانان بعدی برای ارائه‌ی بستری روایی برای مطالب قرآنی است. هدف ما در اثر حاضر این است که به آن چه قرآن خود به ما می‌گوید نظر کنیم، نه آن چه که داستان‌نویسان بعدی پیرامون قرآن نقل کرده‌اند. من این رویکرد را «قرآن‌گرا» می‌نامم: توجه کردن به متن قرآن، فارغ از مقولات بعدی که سنّت تفسیری خلق کرده‌است.
#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical
@anqanotes
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
📕 کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»
📜 فرسته‌ی ۱ : بخش‌هایی از مقدمه
🔻 امروزه مسیحیان بایبل را اثری متشکل از دو بخش می‌دانند، عهد عتیق و عهد جدید، و احتمالاً در نظرشان بدیهی است که این دو بخش جزئی از متن مقدس ایشان باشند. با این حال، در نظر برخی در کلیساهای اولیه بدیهی نبود که عهد عتیق جزئی از متن مقدس باشد.
🔻 اسلام نخستین در مورد بایبل یهودی و مسیحی با انتخاب مشابهی روبه‌رو بود. در مقام نظر، ممکن بود مسلمانان بایبل را متن مقدس معتبری بدانند. شواهدی وجود دارد که مؤلف قرآن چنین اعتباری را به بایبل نسبت داده‌است. در یک جا صدای الهی قرآن به پیامبرش دستور می‌دهد که اگر تردید دارد از «کسانی که کتاب می‌خوانند» بپرسد (۱۰<یونس>: ۹۴). در جای دیگر این صدا دستور می‌دهد که «اهل انجیل» به آنچه خدا در آن نازل کرده داوری کنند (۵<اَلمائده>: ۴۷). با این حال، قرآن در آیات دیگر به مخفی‌نمودن جزئی از متن و تغییر بخش‌هایی از آن توسط اهل کتاب اشاره می‌کند.
🔻 جامعه‌ی نخستین اسلامی تا حدی با الهام از این دست آیات، به این نتیجه رسید که بایبل معتبر نیست، و جعلی (مُحَرَّف) است. میتوان تصور کرد که این جامعه می‌توانست تصمیم متفاوتی بگیرد، و اعتبار شکل خاصی از بایبل را به عنوان متن مقدس تصدیق کند، مشابه تصمیمی که مسیحیان نخستین در قبال کتاب مقدس عبری گرفتند.
#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical
@anqanotes
📕 مقدمه‌ی کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»
@anqanotes
🔅 نهضت ترجمه: از ایران به اسلام
گفت‌وگو با محسن ذاکری
✔️ ویدئوی کامل گفت‌وگو (۹۴ دقیقه) در:
آپارات دورنما یوتوب دورنما
🔹نهضت ترجمه در ایرانِ دورۀ ساسانی
در این برش کوتاه از هفتمین نشست «خیلی دور، خیلی نزدیک»، محسن ذاکری با اشاره به نابودی نسخه‌هایی از اوستا و کتاب‌های حاوی علوم ایرانیان در اثر حملۀ اسکندر، توضیح می‌دهد که ایرانیان پس از مدتی به فکر بازسازی علم و فرهنگ خود افتادند و حرکتی را آغاز کردند که طی آن کتاب‌های ازبین‌رفتۀ خود را که محتوای آنها به یونانی انتقال یافته بود، دوباره از زبان یونانی به پارسیگ ترجمه کردند و از این طریق علوم خود را به خود بازگرداندند. او می‌گوید این داستان، صرف‌نظر از خیالی یا واقعی‌بودن‌اش، موجب نگاهی مثبت به علوم بیگانگان از جانب ایرانیان شد. به تعبیر او، این خط فکری نوعی حرکت ترجمۀ واقعی را بنا گذاشت که از حمایت دولت و تأیید قدرت سیاسی و مرجعیت مذهبی برخوردار بود و بدین‌ترتیب نهضت ترجمه و شکوفایی علمی در دورۀ ساسانی را ایجاد کرد.
#خیلی_دور_خیلی_نزدیک
#محسن_ذاکری
#نهضت_ترجمه
#ایران_و_اسلام
#دورنما_را_ببینیم
#با_دورنما_همراه_باشیم
@doornamaa
ادامه از👆
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
✨ معرفی کتاب
📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلادی
📜 فرسته‌ی ۴ از ۴: رهیافت و روش پژوهش
🔻رینولدز در این کتاب رهیافت تفسیری ویژه‌ای را اتخاذ کرده است که فی‌نفسه ارزش بررسی و نگارشِ جُستاری جداگانه دارد. دوری‌جستن از رهیافت‌های تفسیری غالب در میان مسلمانان در سده‌های میانه نقطه‌ی عزیمتِ روش‌شناختی او در این کتاب است. رهیافت و روش‌های غالب در تفاسیر مسلمانان این بوده است که آیات قرآن را در پرتوی رهیافتی به ظاهر تاریخی و به‌ترتیبی که به «ترتیب نزول» موسوم است تبیین و تفسیر می‌کرده‌اند. استفاده از روش‌هایی همچون توجه به ترتیب نزول، شأن و أسباب نزول، تفکیک سوره‌ها به مکّی و مدنی، تمسک به روایات و نقل‌های نبوی و غیرنبوی، و سیره و سنّتِ پیامبر اسلام در میان آثار تفسیری مسلمانان بسیار پرتعداد است. در این رهیافت، بعضی مفسران تا آنجا پیش‌رفته‌اند که ادعا می‌کنند میتوان بخش‌های گوناگون قرآن را با برهه‌های گوناگون زندگی پیامبر متناظر کرد و آنگاه آیات آن بخش را در پرتوی حوادث تاریخی آن برهه تبیین و تفسیر کرد. اما رینولدز خوانشِ قرآن «به ترتیب زمانی» را معتبر نمی‌داند. او دلایل خود در مخالفت با اعتبار چنین رهیافت و روش‌های تفسیری را در مقاله‌ای جداگانه پیش از انتشار این کتاب منتشر کرده است.
🔻 رینولدز دو دلیل اصلی برای مخالفت با چنین رهیافتی ذکر می‌کند. دلیل یکم این است که گفت‌وگوی قرآن با یهودیان و مسیحیان در سوره‌هایی که به سوره‌های مکّی شهرت دارند نیز به فراوانی دیده می‌شود، در حالی که اغلب ساکنان مکّه مشرکان و چندخداپرستان بوده‌اند. البته این دلیلی چندان محکم نمی‌نُماید و میتوان دلایلی برای تبیین حضور پررنگ گفت‌وگوهای بینامتنی قرآن و بایبل در سوره‌های مشهور به سوره‌های مکّی نیز ارائه کرد.
🔻 دلیل دوم، باور رینولدز به این مطلب است که روایت‌های «أسباب النزول» خود نقل‌هایی مجعول و برساخته‌اند که به قصد ایجادِ زمینه و بافتاری برای آیات قرآن و توجیه و تبیین و تفسیر آیات در زمان‌هایی متأخر در دوران اسلامی تولید شده‌اند. به بیان دیگر، روایت‌های أسباب النزول و شأن نزول رشته‌هایی هستند که بعدها به قصد ایجاد تناظر میان آیات قرآن با برهه‌های تاریخی در زندگی پیامبر به هم بافته شده‌اند.
🔻 رینولدز برای شناخت زمینه و بافتاری که متن قرآن در آن ظاهر شده است به زیرمتن‌های قرآن و متونی که واقعا میتوان آنها را پیشااسلامی و پیشاقرآنی دانست، یعنی متون بایبلی، بعضی از متون پسابایبلی، بعضی از متون بیناعهدِینی، و بعضی از متون مشکوک و منحول که پیشاقرآنی نیز باشند، رجوع می‌کند.
🔻با این حال، قرآن در نگاه رینولدز متنی اصیل و بدیع است، زیرا برخلاف باور عام که اصالت و بداعت قرآن را در عدم ارتباط آن با متون پیشاقرآنی (از جمله متون بایبلی و پسابایبلی) می‌داند، رینولدز اصالت و بداعت قرآن را در ارتباط و گفت‌وگوی آن با زیرمتن‌های خود می‌بیند.
📗 برای ارجاع به این کتاب می‌توانید از عبارت زیر استفاده کنید:
Reynolds, Gabriel Said. The Qur’an and the Bible: Text and Commentary. New Haven: Yale University Press, 2018.
#قرآن #قرآن‌پژوهی #بایبل #قرآن_و_بایبل #متون_بایبلی #زیرمتن_قرآنی
#Quran #Quranic_Studies #bible
#Quran_and_Bible #hypotext
🖋زهیر میرکریمی
@anqanotes
ادامه از 👆
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
✨ معرفی کتاب
📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلادی
📜 فرسته‌ی ۲ از ۴: زمینه‌ی بحث
🔻از نیمه‌ی نخست سده‌ی نوزدهم میلادی، پژوهشگران و قرآن‌پژوهانِ غیرمسلمان با روش نقّادی منبع به ریشه‌های متن قرآن توجه نشان داده‌اند و به شناسایی تأثیر متون و فرهنگ‌های یهودی و مسیحی بر قرآن پرداخته‌اند. بحث از منابع و مصادر قرآن در محیط‌های دانشگاهی و پژوهشیِ غیرمسلمان برای دهه‌ها ادامه داشت و نتایج آن به‌صورت رفت‌وبرگشتی میان تمایل پژوهشگران به یهودی‌دانستن یا مسیحی‌دانستن بافتار و مصادر و منابع قرآن ادامه یافت. البته در این میان نظریه‌هایی ترکیبی همچون نظریه‌ی تأثیر‌پذیری پیامبر اسلام، و در نتیجه قرآن، از مسیهودیّت یا مسیحیانِ یهودی نیز ارائه شده‌اند.
🔻در سده‌ی بیستم میلادی این بحث که در میان مسلمانان با عنوان «مصادر القرآن» یا «منابع قرآن» شناخته می‌شد، با مدافعه‌جویی و اعتراض مسلمانان مواجه شد. رویکرد غالب در میان مسلمانان نسبت به منبعِ متنِ قرآن مبتنی بر وحیانی‌دانستنِ آن بود. البته مسلمانان در عین پذیرفتن مشابهت‌هایی میان درون‌مایه‌های قرآن با دیگر متون یهودی، مسیحی، صابئی، زردشتی، و حتی اسطوره‌‌های میان‌رودانی (بین‌النهرینی)؛ آن شباهت‌ها را همواره با مفروض‌گرفتنِ یکسانیِ آموزه‌های بنیادینِ ادیان توحیدی توجیه می‌کردند. با این رویکرد، این شباهت‌های متنی و مطابقت‌های مضمونی هیچ‌گاه باورهای کلامی متداول و دیرپای مسلمانان به وحیانی‌بودنِ منبع و منشأ قرآن را مخدوش نمی‌کرد. اما در نیمه‌های سده‌ی بیستم میلادی، به علت حساسیت زیادِ جوامع مسلمان، که نمی‌خواستند باورهایشان درباره‌ی منبع و مصدر الهیِ قرآن اینچنین بی‌پروا مورد پرسش و انتقاد قرار بگیرند، این مباحث رونق خود را از دست دادند و تقریبا متوقف شدند.
🔻در دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی با برآمدن نسل نویی از قرآن‌پژوهان غیرمسلمان و مسلمان، این پژوهش‌ها با رویکردی نو و با به‌خدمت‌گرفتن روش‌هایی که پیش از این برای نقّادی متونِ بایبلی و متون پسابایبلی به‌کار گرفته‌شده بودند، دوباره شکوفا شدند. بخشی از این پژوهش‌ها با روش‌های تاریخی، مردم‌شناختی، زبان‌شناختی، ریشه‌شناختی، واژه‌شناختی، و روایت‌شناختی به واکاوی ارتباط‌های بینامتنی قرآن با متون یهودی و مسیحی پرداختند. این پژوهش‌ها با بررسی ارتباط میان زبان و واژگان عربی قرآن با دیگر زبان‌های سامی، از جمله عِبری، آرامی، سُریانی، و نیز با زبان یونانی، در پی کشف ریشه‌های متون قرآنی در سنگ‌نبشته‌ها، نوشته‌های میان‌رودانی، یهودی، و مسیحی برآمدند.
🔻 یکی از پرسش‌های بنیادی در این پژوهش‌ها پرسش از دسترسی مؤلف قرآن به متون بایبلی و پسابایبلی بوده است: خواه دسترسی به متون مکتوب و خواه دسترسی به عبارات یا مضامین آن متون از رهگذر انتقال سنّت‌های شفاهی به زبان عربی و به دیگر زبان‌های سامی همچون آرامی و سُریانی. برخی از پژوهشگران مانند سیدنی گریفیث ادعا می‌کنند که عرب‌ها به متون یهودی و مسیحی موجود به زبان آرامی دسترسی داشته‌اند. رینولدز نیز در همین زمینه‌ی بحث تلاش می‌کند ارتباط بینامتنی میان قرآن و دیگر متون بایبلی و پسابایبلی را نشان دهد .
@anqanotes
ادامه در 👇
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
✨ معرفی کتاب
📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلادی
🔻 این کتاب پژوهشی منحصر‌به‌فرد درباره‌ی مقایسه‌ی متن قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی است، مقایسه‌ای که ارتباط‌های بینامتنی میان قرآن و بایبل را برجسته می‌کند.
🔻 بخش‌هایی از این اثر به همت گروه مترجمان عنقاء ترجمه شده‌است که در روزهای آینده در کانال عنقاء منتشر می‌شود. در ابتدا مقدمه‌ی اثر و سپس چند فصل از آن، که هر یک شامل یکی از سوره‌های قرآن به همراه زیرمتن‌های آن در متون سامیِ پیشاقرآنی است در قالب پرونده‌های جداگانه در کانال بارگذاری می‌شوند.
🔻 امروز در چند فرسته این کتاب به اجمال معرفی می‌شود
#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical
🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes
ایران سرزمین من است و در تب و تابم برای ایرانیان؛ مردمانی که شایسته‌ی بهروزی‌اند، برخاسته از اندیشه و بازوان توانای خویش؛ رهیده از بی‌خردان و مردم‌فریبان و دین‌فروشان؛ بی‌نیاز از سخنان ناپالوده و دستان به‌خون‌‌آلوده‌ی بیگانگان.
ز پوچ جهان هیچ اگر دوست دارم
تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم
تو را ای کهن پیر جاوید برنا
تو را دوست دارم، اگر دوست دارم
تو را ای گرانمایه، دیرینه ایران
تو را ای گرامی گهر دوست دارم
جهان تا جهان است، پیروز باشی
برومند و بیدار و بهروز باشی
— مهدی اخوان ثالث
@anqanotes
📌 ترجمهٔ مقالۀ دوم از مجموعهٔ کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ، با عنوان: «ابنزبیر، کعبه و قبةالصخره»
@anqanotes
🔍 ارتباط کعبه با حج در اسلامِ آغازین
📌 مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
✨ مقالۀ نخست: «مَلعَبۀ مُلوک؛ حدیث عایشه، ابنزبیر و بازسازی کعبه»
📜 فرستهٔ ۳: بخش‌هایی از متن مقاله
🔻نقل شده‌است ابنزبیر کعبه را به گونه‌ای بازسازی کرد که اساساً با شکل پیشین خود متفاوت بود، زیرا می‌خواست آرزوهای پیامبر را محقق کند. پیامبر (پس از فتح مکه) از اِعمالِ آنچه می‌خواست بر بنای کعبه ایجاد کند، بازداشته شد زیرا برای قریش که به تازگی کفر یا شرکشان را رها کرده‌بودند، پذیرش آن بسیار زود بود؛ یعنی آنان برای سازگاری زمان می‌خواستند و پیامبر آماده بود به آنان اجازه دهد این میراث جاهلیت را حفظ کنند. این توضیح، جدا از وثاقتش، بیشتر تاکید دارد که کعبۀ ساخته‌شده توسط ابنزبیر (و گفته شده پیامبر آنگونه می‌خواسته) نشان‌دهندۀ انحرافی عمده است از آنچه که پیش از این بوده‌است.
🔻چیزی که در هیچ یک از این دلایل گزارش‌شده وجود ندارد، ارتباط بین شکل کعبه و کارکرد آن است. گونتر لولینگ با وجود اینکه استدلالاتش دربارۀ تاریخ بنا در دوره‌ای که مد نظر ما در این مقاله است، عموماً قانع‌کننده به نظر نمی‌رسد، درست می‌گوید که تغییرات در شکل باید بازتابی از ایده‌های در حال تغییر دربارۀ پرستش و ماهیت بنا باشند. از سوی دیگر توضیحاتی که بیشتر مطالب مورد بحث ما را شکل می‌دهند، البته به فرض ارائه، بیشتر اتفاقی و بی‌پایه‌اند. تنها دلیل قابل اعتنایی که احتمالاً با تخریب‌ها و بازسازی‌های چندباره همخوانی دارد، به نظر می‌رسد تمایل به ربط دادن بنا به ابراهیم باشد، هرچند همانطور که دیده‌ایم این موضوع همیشه واضح نیست.
🔻روایات کعبۀ ابنزبیر اما نشان می‌دهد که این کعبه باید بسیار متفاوت از آن چیزی باشد که پیش از آن بوده و پَس از آن آمده‌است. ارتفاع آن به اندازۀ نیمی از ارتفاع بنای پیشین، بیشتر بود (۲۷ ذراع به جای ۱۸، تقریباً ۴۰ فوت به جای ۲۶)، به اندازۀ بیش از یک‌چهارم، کشیده‌تر (اندکی کمتر از ۲۷ ذراع به جای ۲۰) و احتمالاً به یک دیوار نیم‌دایره در شمال غربی ختم می‌شد که تا سقف کشیده شده بود، که دیوار نیم‌دایرۀ فعلی که حِجر را احاطه کرده، بقایای آن است. افزون بر این، دو درِ همتراز با زمین، سه ستون به جای شش ستون و روزنه‌ای در سقف داشت و با مصالح گرانقیمتی ساخته شده‌بود که از نقاط دوری همچون یمن آورده شده‌بود.
🔻بدون تاکید بر پیوستگی مستتر در حدیث عایشه و برخی مطالب دیگر، ممکن است گمان کنیم ساختمان ابنزبیر چیزی نو ارائه کرده بود، انقطاعی در تاریخ کعبه. افزون بر این، به رغم این دیدگاه رایج که الحجاج بنا را به آن شکلی برگرداند که قریش کافر به آن داده بودند، اما ارتفاع و سه ستون بنای ابنزبیر، نگاه داشته شد. آنچه که از یک زاویه پیوستگی به نظر می‌رسد می‌توانَد از زاویه‌ای دیگر، انقطاع و گسستگی دیده شود.
🔻در تقریر‌های متعدد حدیث عایشه ارتباط با قواعد ابراهیم احتمالاً محکم‌ترین بُن‌مایه‌ای است که پدیدار می‌شود: وزن نمادینی در ارتباط با هویت کعبه به عنوان یک حَرَم کاملاً ابراهیمی دارد و با اخبار توالی تخریب‌ها و بازسازی‌های رُخ‌داده، تا حدی سازگار می‌شود.
#کعبه #بازسازی_کعبه #حج #اسلام_آغازین #هاوتینگ
#The_Kaʿba #Rebuilding_the_Kaʿba #the_Dome_of_the_Rock #The_Umayyad_dynasty
#Hawting
#A_Plaything_for_Kings
✒️Pseudo -Theophorus
@anqanotesi
🔍 ارتباط کعبه با حج در اسلامِ آغازین
📌 مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
✨ مقالۀ نخست: «مَلعَبۀ مُلوک؛ حدیث عایشه، ابنزبیر و بازسازی کعبه»
📜 فرسته‌ی ۱: شرح محتوای مقاله
🔻 هاوتینگ بنیانِ این مقاله را بر حدیثی از عایشه دربارۀ نگاهِ پیامبر اسلام به کعبه و تقریرهایِ مختلفِ آن می‌گذارد و معتقد است الحاقِ نهاییِ کعبه به اسلام، نه طبق سنت و در زمانِ فتح مکّه که در جریانِ فتنۀ دوم و بازسازیِ آن توسط ابنزبیر رخ می‌دهد.
🔻 در تقریرهایِ مختلف این حدیث است که متوجه می‌شویم، کعبه تا پیش از بازسازیِ آن توسطِ ابنزبیر، بر «قواعد» ابراهیم ساخته نشده بود و شکلی ناقص داشت و حِجرِ اسماعیل را در بر نمی‌گرفت. با استناد به همین حدیث از عایشه، ابنزبیر کعبه را خراب می‌کند و با تغییراتی که آنها را خواسته‌هایِ پیامبر معرفی می‌کند، دوباره می‌سازد.
🔻 از جملۀ مهم‌ترین تغییراتی که ابنزبیر در بنای کعبه می‌دهد، افزودنِ محوطۀ حِجر به داخل کعبه و برپایی آن بر پایه‌هایی است که ابراهیم بنیان گذاشته بود و دیگری، گذاشتن دو درِ همتراز با زمین برای آن، یکی برای ورود و دیگری برای خروج. کعبه تا پیش از این تنها یک در داشت که از سطح زمین بالاتر بود و برای ورود به آن نیاز به پله‌هایی بود که متحرک بودند و هر بار آورده و بُرده می‌شدند. دیگر تغییراتی که ابنزبیر در کعبه ایجاد کرد و در حدیث عایشه نیامده‌است، افزودنِ ارتفاع کعبه، جایگزینی شش ستونِ آن با سه ستون و نهادن روزنه‌ای در سقف برای ورود نور است.
🔻 به باورِ هاوتینگ، بر خلافِ تلاشِ سنت برای نشان‌دادنِ نوعی پیوستگی دربارۀ موجودیتِ کعبه، ساختمانی که ابنزبیر بنا کرد، ماهیتاً چیزی نو بود و از این جهت انقطاعی در تاریخِ کعبه به حساب می‌آید.
🔻 هاوتینگ در این مقاله با بررسیِ روایتِ سنت از بازسازی کعبه در زمان جوانیِ پیامبرِ اسلام، وثاقتِ تاریخیِ آن را زیر سؤال می‌برد و آن را محصول نیازهای اسلام در حال ظهور می‌داند، از جمله نیاز به فراهم آوردنِ اطلاعاتی از زندگی پیامبر، پیش از بعثت.
🔻 او در نهایت، حدیثِ عایشه را هم ابداعی زبیری می‌داند برای مشروع نشان دادن کعبۀ جدیدالتأسیسِ زبیریان، از طریق انتسابِ آن به محمد و ابراهیم. بر طبق این حدیث، اقداماتِ ابنزبیر، تحققِ رویاهایِ پیامبر در موردِ بنایی بود که حَرَمِ مرکزیِ دینش به حساب می‌آمد. هاوتینگ معتقد است حدیث عایشه قرار بوده نوعی پیوستگی در تاریخِ بنا را نیز نشان دهد: این همان کعبۀ پیش از اسلام است که در آن تغییراتی مطابق با خواسته‌هایِ پیامبرِ اسلام داده شده‌است.
#کعبه #بازسازی_کعبه #حج #اسلام_آغازین #هاوتینگ
#The_Kaʿba #Rebuilding_the_Kaʿba #the_Dome_of_the_Rock #The_Umayyad_dynasty
#Hawting
#A_Plaything_for_Kings
✒️Pseudo -Theophorus
@anqanotesi
🔍 ارتباط کعبه با حج در اسلامِ آغازین
✨ معرفی منابع
📌 مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
📜 فرسته‌ی ۴: بخش‌هایی از مقدمه
🔻 فتنۀ دوم، بر سرِ جانشینیِ یزیدبنمعاویه آغاز شد و زبیریان و مروانیان دو طرف عمدۀ این درگیری بودند. این جنگِ داخلی از زمانی آغاز شد که عبداللهبنزبیر در سال ۶۸۰ م./۶۰ هـ. حاضر به بیعت با یزیدبنمعاویه نشد و از مدینه به مکّه رفت و خود را عائذ البیت (پناهندۀ حَرَم) خواند و سپس با مرگ یزید، ادعایِ خلافت کرد. او سرانجام در سال ۶۹۲ م./۷۳ هـ. در نبرد با سپاهِ اُمَویان به فرماندهیِ حجّاج‌بن‌یوسف، در مکّه کشته‌شد و با مرگش فتنۀ دوم به پایان رسید. این دورانِ پر آشوب علاوه بر کشمکشِ زبیریان و مروانیان، قیامِ سلیمان‌‌بن‌‌صُرَد و مختار‌بن‌‌ابوعبید در عراق، شورشِ خوارج به رهبریِ نَجدَة‌بن‌‌عامِر در عربستان (یمامه) و ازارقه به رهبریِ قَطَری‌‌بن‌‌الفُجاءَة در ایران را نیز به خود دید.
🔻 با توجه به وسعت مناطق تحت کنترلِ ابنزبیر (در وسیع‌ترین حالت، هرچند کوتاه‌مدت: حجاز، عراق، بیشترِ بخش‌های ایران و مصر) و اقداماتی مانند ضرب سکه، نصبِ حاکمانِ محلی، جمع‌آوریِ مالیات و آراستنِ سپاه، در حقیقت او را باید خلیفه و پسرِ مروان را تا زمانِ مرگ ابنزبیر تنها، مدعی خلافت دانست. عبدالملک‌بن‌مروان در این دوران، پرچمدارِ مخالفتِ مروانیان با ابنزبیر بود و سرانجام با کشتنِ او در سال ۶۹۲ م./۷۳ هـ. تمام قدرت را به دست گرفت و با عنوان «خلیفة الله» حاکم بلامنازع سرزمین‌هایِ فتح شده توسطِ مسلمانان شد.
🔻 دشمنی زبیریان با اُمَویان، رنگ و بوی مذهبی داشت. آنان خواستار احیایِ خاستگاه‌هایِ حجازیِ حکومتِ نوپایِ مؤمنان و مهاجران بودند که در اثر توجه بیش از حد اُمَویان به سوریه و فلسطین، رنگ باخته‌بود. این زبیریان بودند که نخستین بار بر اهمیت محمد به عنوان پیامبر اسلام تأکید کردند. نام پیامبرِ اسلام و شهادتین نخستین بار بر سکه‌هایِ زبیری ظاهر شدند. کهن‌ترین روایاتِ مکتوب از زندگیِ پیامبرِ اسلام، منسوب به عروة‌بن‌زبیر، برادرِ کوچک‌ترِ عبدالله است.
🔻 خروجیِ این جنگِ داخلی، تبدیلِ حکومتِ فاتحان (Polity) به امپراتوری و زاده‌شدنِ ایدۀ دولت (State) عربی-اسلامی بود. عبدالملک‌بن‌مروان با اصلاحات گستردۀ دیوانی، مالی و نظامی که برآمده از تجربۀ فتنۀ دوم بود، تمامِ قدرت را در دمشق متمرکز کرد و به مدتِ بیش از یک دهه بر سراسرِ امپراتوریِ پهناورِ اسلامی حکومت کرد و اینگونه «خلیفة الله» مرجع نهاییِ تمام امورِ مذهبی، سیاسی، حقوقی و نظامی شد. سویه‌هایِ پِر رنگِ مذهبیِ حکومتِ زبیریان، عبدالملک و مروانیان را برانگیخت تا با مصادرۀ شعارها و باورهایِ آنان، سیاستِ مذهبیِ نسبتاً خنثایِ سفیانیان را به نفعِ یکتاپرستیِ مشخصاً اسلامی، کنار بگذارند. این امر از یک سو، منجر به خلع سلاح رقیب و تقویتِ مشروعیت اُمَویان می‌شد و از سوی دیگر تلاشی بود برای ایجادِ اتحاد بین طرف‌هایِ مختلفِ درگیر در این جنگِ داخلی. در حقیقت فشارِ گروه‌هایِ رقیب، مروانیان را بر آن داشت تا سرانجام علناً اسلام را به عنوان پایۀ ایدئولوژیک دولتِ عربیِ خود برگزینند.
#کعبه #بازسازی_کعبه #حج #اسلام_آغازین #هاوتینگ
#The_Kaʿba #Rebuilding_the_Kaʿba #the_Dome_of_the_Rock #The_Umayyad_dynasty
✒️Pseudo -Theophorus
@anqanotes
🔍 ارتباط کعبه با حج در اسلامِ آغازین
✨ معرفی منابع
📌 مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
📜 فرسته‌ی ۲: بخش‌هایی از مقدمه
🔻 «دربارۀ قبۀ ابراهیم که چیست، چیزی نیافتیم، جز این که ابراهیمِ متبرک اموالَش فزونی گرفت؛ و خواست از حسد کنعانیان دوری کند. سرزمین‌هایِ دور و پهناورِ صحرا را برگزید تا خانه بگیرد؛ و چون کسی بود که در چادر زندگی می‌کرد، برایِ پرستشِ خداوند و اهدایِ قربانی، آن مکان را ساخت... و عبادت در آنجا برای طائیان تازه نیست؛ که از قدیم و از آغازِ ایامشان، پدری را که رأسِ اُمَتشان است، تکریم می‌کنند.»
🔻 این تکه از متنی سُریانی موسوم به «رویدادنامۀ خوزستان» و متعلق به دهۀ ۶۶۰ میلادی را کُهَن‌ترین اشاره به کعبه دانسته‌اند؛ هرچند رویدادنامه‌نگار نه به نامِ آن به درستی اشاره می‌کند و نه به مکانِ آن. اما نخستین اشاره به واژۀ کعبه در میانِ متونِ غیراسلامیِ همعصرِ ظهورِ اسلام، در نوشتۀ یعقوبِ اِدِسایی (اورهایی)، اسقفِ میافیزیتِ شهرِ اِدِسا/اورهای در اواخر قرن هفتم میلادی، دیده می‌شود؛ آنجا که در پاسخ به پرسش‌هایِ یوحَنّایِ ستون‌نشین دربارۀ جهتِ عبادتِ مهاجران می‌گوید آنان به سویِ کعبه نماز می‌خوانند.
🔻 هویلند بر اساسِ متونِ غیر اسلامیِ قرن هفتم میلادی، که نخستین شاهدانِ ظهورِ جنبشِ دینیِ جدیدی در نیمۀ نخست این قرن بودند که بعدها اسلام نام گرفت، دربارۀ ماهیتِ این ایمانِ نوپا می‌نویسد: «پیروانش حَرَمی دارَند، «خانۀ خدای» ایشان (نقل از یوحنّایِ فِنِکی) که ریشه‌ای ابراهیمی دارد (نقل از رویدادنامۀ خوزستان و یعقوب اِدِسایی) و کعبه می‌خوانَندَش (نقل از یعقوبِ اِدِسایی)، به سویِ آن نماز می‌خوانَند (نقل از یعقوبِ اِدِسایی) و در آن قربانی می‌کنند (نقل از آناستازیوسِ سینایی) و سنگی را گرامی می‌دارَند (نقل از آناستازیوسِ سینایی).»
🔻 چنین به نظر می‌رسد اهمیتِ کعبه برای فاتحانِ جدید (مسلمانان) چنان بوده‌است که در نخستین برخوردهایِ غیر مسلمانان با آنان، توجهات را به خود جلب می‌کرده و یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایِ این آیینِ جدید بوده که پیروانِ آن را از سایرِ یکتاپرستانِ آن زمان متمایز می‌کرده‌است.
#کعبه #بازسازی_کعبه #حج #اسلام_آغازین #هاوتینگ
#The_Kaʿba #Rebuilding_the_Kaʿba #the_Dome_of_the_Rock #The_Umayyad_dynasty
✒️Pseudo -Theophorus
@anqanotes
🔍 ارتباط کعبه با حج در اسلامِ آغازین
✨ معرفی منابع
📌 مجموعهٔ «کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ»
📜 فرسته‌ی ۱: معرفی مجموعه
🔻 عُمره (کعبه و آیین‌هایِ آن) و حج، و ارتباط این دو با هم، موضوعاتی هستند که از دیرباز مورد توجهِ جرالد ریچارد هاوتینگ، اسلام‌پژوهِ بنامِ بریتانیایی و استادِ بازنشستۀ مدرسۀ مطالعاتِ شرقی و آفریقاییِ لندن بوده‌اند.
🔻 هاوتینگ بر این باور است که ادغامِ نهاییِ کعبه در اسلام و پیوند خوردنش با حج، خروجی دورانی است که در تاریخِ اسلام به «فتنۀ دوم» معروف شده‌است و بازسازیِ کعبه توسطِ ابنزبیر که در آن زمان کنترل مکّه را در اختیار داشت، نقشی کلیدی در این میان دارد. در جریانِ این بازسازی، کعبه در مکّه با ابراهیم به عنوانِ پدرِ امت‌ها و مسلمانانِ نخستین پیوند می‌خورَد و در کشمکشی سیاسی میانِ گروه‌هایِ رقیب، جزئی از آیینِ حج می‌شود که تا پیش از آن عمدتاً شاملِ مراسمی بود که خارج از مکّه انجام می‌گرفت.
🔻 سه مقالۀ زیر دربرگیرندۀ آخرین آراء هاوتینگ در این زمینه هستند:
۱) ملعبۀ ملوک، حدیثِ عایشه، ابنزبیر و بازسازی کعبه،۲۰۱۷؛ [۱]
۲) ابنزبیر، کعبه و قبةالصخره، ۲۰۲۱؛ [۲]
۳) خانه و کتاب، حَرَم و متن مقدس در
اسلام، ۲۰۱۸؛ [۳]
🔻 در مقالۀ نخست، هاوتینگ بر مبنایِ حدیثی از عایشه دربارۀ نگاهِ پیامبر اسلام به کعبه و تقریرهایِ مختلفِ آن، ادعا می‌کُنَد الحاقِ نهاییِ کعبه به اسلام، نه طبق سنت و در زمانِ فتح مکّه که در جریانِ فتنۀ دوم و بازسازیِ آن توسط ابنزبیر رخ داده‌است.
🔻 او در مقالۀ دوم، با نقلِ روایتی از یعقوبی، تاریخ‌نگارِ قرن چهارم هجری، روند تطورِ حج در نخستین دهه‌هایِ ظهور اسلام و به ویژه در دورانِ فتنۀ دوم را بررسی می‌کند.
🔻 در سومین مقاله، هاوتینگ با اشاره به دو «سنخِ آرمانیِ» دین، یکی دینی با حَرَمی مرکزی و آیینِ قربانی کردن در کانونِ آن و دیگری دینی متکی به کتاب و متونِ مقدس، در تلاش برایِ یافتنِ پاسخی به این پرسش است که علیرغمِ کمرنگ شدن و از بین رفتنِ آیینِ قربانی کردنِ حیوانات در دورانِ باستانِ متأخر، چگونه اسلام به عنوانِ آیینی برخاسته در این دوران، در ظاهر هر دو گونه را در خود جمع کرده‌است؟
🔻 در ابتدا، مقدمۀ این مجموعه منتشر می‌شَوَد که در آن ضمن ارائۀ مختصرِ بافتارِ تاریخیِ موضوع، ساختار و روندِ کلیِ استدلالیِ مقالاتِ فوق مرور شده‌است. سپس در هفته‌های آتی، ترجمۀ فارسی سۀ مقالۀ هاوتینگ ارائه خواهدشد.
پانوشت ها:
[۱]Hawting, Gerald. "1 “A Plaything for Kings”: ʿĀʾisha’s Ḥadīth, Ibn al-Zubayr, and Rebuilding the Kaʿba". In Islamic Studies Today, (Leiden, The Netherlands: Brill, 2017)
[۲]Hawting, Gerald. "Ibn Al-Zubayr, The Kaʿba and the Dome of the Rock." In The Umayyad World, pp. 374-392. Routledge, 2020.
[۳]Hawting, Gerald R. "The house and the book: sanctuary and scripture in Islam (2017 IQSA Presidential Address)." Journal of the International Qur’anic Studies Association 3, no. 1 (2019): 3-24
#کعبه #بازسازی_کعبه #حج #اسلام_آغازین #هاوتینگ
#The_Kaʿba #Rebuilding_the_Kaʿba #the_Dome_of_the_Rock #The_Umayyad_dynasty
✒️Pseudo -Theophorus
@anqanotes
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
📕 کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»
📜 فرسته‌ی ۴ : بخش‌هایی از مقدمه
🔻 قرآن پیوند خاصی با سنّت مسیحی، به‌ویژه نوشته‌های آبای مسیحی سریانی‌زبان دارد. این امر در روایت قرآن از دستور خدا به فرشتگان برای سجده بر آدم و امتناع شیطان، آشکار است، روایتی مشهور در سنّت مسیحی که در سنّت یهودی اغلب از آن اجتناب می‌شود. این مسئله همچنین در روایات اصحاب کهف یا ذوالقرنین دیده می‌شود (روایت اصحاب کهف با افسانه‌ی مسیحی خفتگان اِفِسوس ارتباط دارد و روایت ذوالقرنین با افسانه‌ی مسیحی اسکندر).
🔻 خوانش دقیقِ روایات دیگر قرآنی که از شخصیت‌ها یا مضامینی سخن می‌گویند که هم در یهودیت و هم در مسیحیت شناخته شده‌اند، معمولاً نشان می‌دهد که قرآن با نسخه‌ی مسیحی روایت سروکار داشته‌است. این امر در جای‌جای قرآن قابل مشاهده است، از جمله این که قرآن هابیل را به قربانی‌ای راضی و تسلیم تبدیل می‌کند، یا حضور گرگ در روایت قرآنی یوسف، یا توصیف قرآن از بنی‌اسرائیل به «قاتلان انبیا». این اندیشه که پیامبران یا نیکوکاران به سنگسار تهدید می‌شوند، با بایبل عبری/عهد عتیق مطابقت ندارد، اما با عهد جدید چرا.
🔻 گرچه بی تردید در مواردی قرآن مضامین یا سنّت‌هایی را پرورش می‌دهد که فقط از متون یهودی به ما رسیده (به عنوان مثال اصطلاح حِطَّه یا راعِنا)، با این حال در اکثر موارد، حتی در مورد مطالب یا شخصیت‌هایی که در نهایت برگرفته از بایبل عبری/عهد عتیقند، قرآن در حال گفت‌وگو با منابع مسیحی است.
#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical
@anqanotes
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
📕 کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»
📜 فرسته‌ی ۲ : بخش‌هایی از مقدمه
🔻 قرآن از نظر ادبی و دینی اثری اصیل است: قرآن صرفاً مطالبی را از یهودیان یا مسیحیان به عاریت نگرفته، بلکه خود نقشی فعّال در توسعه‌ی مطالب بایبلی ایفا کرده‌است. اما در هر حال، قرآن به شدت به دانش مخاطبانش از بایبل و سنّت‌هایی که ریشه در بایبل دارد، تکیه کرده‌است. در این مورد باید گفت رابطهی قرآن با مطالب بایبلی بسیار فراتر از روایات داستانی است.
🔻 دیدگاه قرآن در مورد آفرینش و فرجام‌شناسی (آغاز و انجام جهان)، کیهان‌شناسی‌اش، بهره‌گیری‌اش از داستان‌های تمثیلی، و مباحثش پیرامون مسائل حقوقی، همگی عمیقاً به سنّت بایبلی مرتبطند. حتی تصویر قرآن از نبوت محمّد [ص] (این اندیشه که خدا فرشته‌ای به سوی کسی می‌فرستد و او را مأمور می‌کند که پیام‌های فرشته را به قومش برساند) بایبلی است. اثر حاضر به دنبال آن است که با نشان دادن سنّت‌های بایبلی مرتبط به درک معنای قرآن یاری برساند.
🔻 از همان صدر اسلام مفسران سنّتی مسلمان همچون مقاتل‌بن‌سلیمان (متوفی ۱۵۰/۷۶۷) در تلاش برای قابل فهم کردن متن قرآن، اغلب به روایات بایبلی متوسل می‌شدند. در نهایت، چنین روایاتی به عنوان اسرائیلیات شناخته شدند و برخی از علمای اهل حدیث، به سبب غیرقابل اعتماد بودن این روایات (زیرا از طریق سلسله‌ی معتبری از راویان منتهی به پیامبر یا صحابه به دست ما نرسیده‌اند) بدان‌ها حمله کردند. با این حال، تا آن زمان بسیاری از احادیثی که این علمای اهل حدیث در عوض برای توضیح مطالب قرآنی بدان‌ها استناد می‌کردند، خود آمیخته با مطالبی از بایبل یا ادبیات یهودی و مسیحی پسابایبلی شده‌بودند.
#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical
@anqanotes
📔 جبرئیل، قرآن و بایبل!
⏺مطالعات قرآنی در دو-سه دههٔ اخیر به یکی از زنده‌ترین و پویاترین حوزه‌های مطالعات دانشگاهی اسلام در جهان مبدل شده، تأسیس «انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی (IQSA)» و انتشار سالانه ده‌ها کتاب و مقاله در این حوزه، نشانه‌های از این پویایی است.
⏺یکی از موضوعات جذاب و پرطرفدار در مطالعات قرآنی معاصر، توجه به ارتباط بینامتنی قرآن و سایر سنت‌های دینی و فرهنگی متقدم بر آن (مثل سنت‌های بایبلی، پیرابایبلی، یونانی، ایرانی و...) است. برخلاف رویکرد سنتی به قرآن که عموماً آن را بر اساس میراث تفسیری مسلمانان -که از نظر تاریخی متأخر از متن قرآن است- یا خود قرآن می‌فهمید، این رویکرد جدید تلاش می‌کند قرآن را -به مثابه یک متن تاریخی- در تعامل و گفتگو با میراث فرهنگی زمانه‌اش فهم کند. توجه به ارتباط قرآن با متون متقدم بر آن امر غریبی نیست و سابقه طولانی‌ای دارد، اما در دهه‌های اخیر و با افزایش توجه به مطالعات تاریخی دورهٔ باستان متأخر و انتشار آثار متعدد آن دوره، از جمله آثار مرتبط با مسیحیت سریانی، این حوزه از مطالعات قرآنی نیز رونق بسیار گرفته است. ما نیز در نخستین و چهارمین مدرسهٔ تابستانی انعکاس🔵 تلاش کردیم گوشه‌ای از این حوزه مطالعاتی جذاب و جدید را به نمایش بگذاریم.
⏺از آثاری که در رابطه با بینامتنیت قرآن و سنت‌های بایبلی در سال ۲۰۱۸ در انتشارات دانشگاه ییل منتشر شد و مورد توجه عمومی قرار گرفت، کتاب «قرآن و بایبل: متن و تفسیر | The Qur'an and the Bible: Text and Commentary» نوشته گابریل سعید رینولدز، استاد دانشکدهٔ الهیات دانشگاه نوتردیم، است. گابریل رینولدز، که خود یکی از چهره‌های پیشرو در مطالعات قرآنی معاصر است، آیه به آیه قرآن را پیش رفته و در کنار ترجمهٔ انگلیسی علی‌قلی قرائی، ذیل هر فراز از قرآن به مجموعهٔ پژوهش‌هایی که ارتباط آن فراز با سنت‌های بایبلی را کاویده، اشاره کرده است. بنابراین خوانندهٔ این کتاب می‌تواند ذیل هر فراز از قرآن، تصویری اجمالی از همه پژوهش‌هایی که حول آن فراز و ارتباط آن با میراث دینی یهودی-مسیحی پیشاقرآنی انجام گرفته به دست آورد. کتاب رینولدز -به یک معنا- تلخیص و جمع‌بندی مجموعهٔ عظیمی از پژوهش‌های بینامتنی پیش از خود است و ناگفته پیداست که چنین اثر ارزشمندی چقدر می‌تواند برای ادامه پژوهش‌ها دربارهٔ روابط بینامتنی قرآن مفید باشد.
⏺گذشته از متن «قرآن و بایبل»، مقدمهٔ تفصیلی رینولدز بر آن، تلاشی است برای شفاف‌سازی مرزهای روش‌شناختی و دیدگاه‌های مختلف دربارهٔ رابطهٔ قرآن با سنت‌های پیش از خود. همین مقدمه به طور خاص سبب شد تا محسن گودرزی (استاد مطالعات اسلامی دانشکدهٔ الهیات دانشگاه هاروراد) در گزارش تحلیلی مفصل خود درباره کتاب رینولدز، با عنوان «نظری به ما بین سطور»، به برخی از چالش‌های روشی و نقایص محتوایی این کتاب بپردازد. از جمله اشکالات گودرزی آن است که رینولدز منابع اسلامی را تماماً به کنار نهاده، بافتار تاریخی-اجتماعی نزول قرآن را بیش از اندازه مسیحی-یهودی فرض کرده، به نقاط افراق و اختلاف قرآن با سنت‌های مسیحی-یهودی توجه کافی نکرده و تعامل قرآن با سنت‌های غیر بایبلی را تقریباً به حساب نیاورده است. گودرزی به عنوان یک نمونه، نحوهٔ تعامل رینولدز با آیات مربوط به پیامبران غیر بایبلی (هود و صالح) را مثال می‌زند. گودرزی همچنین تمرکز بیش از اندازه یا حتی انحصاری رینولدز بر ارتباط قرآن با منابع برجای مانده از سنت مسیحیت سریانی را به نقد کشیده و معتقد است که برای فهم دقیق‌تر تعامل قرآن با میراث پیشین‌اش، باید بیش از این به سایر سنت‌های مسیحی-یهودی و غیر آن که در عربستان عصر نزول وجود داشته توجه کرد. به هر حال، همانطور که محسن گودرزی می‌گوید، شکی نیست که کتاب رینولدز نقطهٔ عطفی در مطالعات بینامتنیت قرآن است و ثمره و خلاصهٔ صدها پژوهش پیشین در آن در کنار هم ترکیب شده و در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است.
⏺بد نیست همین‌جا اشاره کنم که حدود چهار سال قبل، جلسه‌ای به همت و میزبانی دوست عزیزم محسن فیض‌بخش برای معرفی و نقد کتاب رینولدز برگزار شد و در آن جلسه گابریل رینولدز کتاب خود را معرفی کرد و گودرزی به بیان مجموعه‌ای از نقدهای خود به این کتاب پرداخت و گفتگوی ارزشمندی پیرامون کتاب شکل گرفت. فیلم کامل این جلسه را می‌توانید از این لینک در یوتوب📺 مشاهده کنید.
💠 آنچه نوشتم، مقدمه‌ای بود برای این خبر خوش که اخیراً ترجمهٔ فارسی مقدمهٔ کتاب رینولدز به همت دوست گرامی‌ام زهیر میرکریمی در کانال «عنقاء» منتشر شده و در دسترس همهٔ فارسی‌زبانان علاقه‌مند به مطالعات قرآنی قرار گرفته است. اگر به موضوع رابطهٔ قرآن و بایبل علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم مطالعهٔ این مقدمه را، که نشان‌دهنده خطوط کلی نگاه رینولدز درباره ارتباط قرآن و سنت‌های بایبلی است، از دست ندهید.
#معرفی_کتاب
@AlBasatin
گفت‌وگو دربارهٔ کتاب روش‌های مدرن تفسیر متون مقدس
با حضور
مرتضی کریمی‌نیا، محمدعلی طباطبایی، علی سلطانی
و فاطمه توفیقی (نویسنده)
جمعه ۵ مرداد ۱۴۰۳
شهر کتاب مرکزی
@ftofighi
#درگذشت_پژوهشگر
▪️با کمال تأسف، باخبر شدیم دکتر محسن ذاکری، پژوهشگر مطالعات ایران-اسلام، در سن هفتادسالگی در شهر بوخوم دار فانی را وداع گفت. روحش شاد و قرین آرامش باد.
🔹از ذاکری دو کتاب «سربازان ساسانی در جامعۀ اولیۀ مسلمانان: خاستگاه‌های عیاران و فتوت» (ویسبادن، ۱۹۹۵) و «خرد پارسی در جامۀ عربی» (لیدن، ۲۰۰۶) و چند مقاله به جای مانده و آخرین پژوهش او در موضوع ترجمه از یونانی به فارسی میانه در کتاب «چرا علم را ترجمه می‌کنیم؟» (لیدن، ۲۰۲۲) به ویراستاری دیمیتری گوتاس منتشر شده است.
🔹مرحوم محسن ذاکری، به‌عنوان هفتمین میهمان نشست‌های «خیلی دور خیلی نزدیکِ» دورنما، در اسفند ۱۴۰۱ با زهیر میرکریمی در موضوع «نهضت ترجمه: از ایران به اسلام» گفت‌وگو کرده بود (بازنشر ویدئو در فرستۀ بعدی). برای اطلاع از شرح‌حال و آثار او فرسته‌های پیشین دورنما (اینجا به بعد) را ببینید.
#محسن_ذاکری
#خیلی_دور_خیلی_نزدیک
@doornamaa
ادامه از 👆
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
✨ معرفی کتاب
📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلاد
📜 فرسته‌ی ۳ از ۴: ساختار کتاب
🔻در ابتدای کتاب، رینولدز در مقدمه‌ای مُفصّل، افزون بر پرداختن به نگاه مسلمانان به رابطهی قرآن و بایبل، به معرفی اجمالی محتوا، منابع اصلی، ساختار، و روش‌شناسیِ پژوهش پرداخته است.
🔻پس از مقدمه، بدنه‌ی اصلی کتاب در ۱۱۴ بخش مطابق با نام سوره‌های قرآن آمده است. در هر بخش، ابتدا متن آیه یا دسته‌ای از آیه‌ها در هر سوره (البته فقط ترجمه‌ی انگلیسی آنها) آورده شده است و سپس در ذیل آنها ارجاعات به متون بایبلی و پسابایبلی آمده‌اند. در مواردی اما شروح و تفاسیر رینولدز، یا اشاره‌هایی به تفاسیر مسلمانان، یا ارجاعات درون‌متنی آیه‌ها به یکدیگر نیز اضافه شده‌اند. پس از بدنه‌ی اصلی کتاب، رینولدز در بخشی با عنوان «یادداشتی درباره‌ی منابع» به ذکر کتاب‌ها و نویسندگانی می‌پردازد که پژوهش‌ها و آثارشان الهام‌بخش پژوهش‌های رینولدز و نگارش این کتاب بوده‌اند. او در این بخش افزون بر ارائه‌ی خط‌سیری مشخص از ابتناء آثار تطبیقی و قرآن‌پژوهانه بر یکدیگر تا منتهی‌شدن به این کتاب، به اجمال کتاب‌شناسی توصیفی این حوزه‌ی پژوهشی را نیز به خواننده ارائه می‌کند.
🔻در بخش بعدی کتاب با عنوان «گزیده‌ی کتاب‌شناسی»، نویسنده بیش از ۳۰۰ منبع و مأخذ را در چهار دسته فهرست کرده است: دسته‌ی یکم ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن‌اند شاملِ ۱۶ ترجمه و تفسیر از قرآن به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، و آلمانی؛ دسته‌ی دوم منابع اولیه‌ی اسلامی شامل نُه منبع از کتاب‌های سیره، تفاسیر، اسباب النزول، و معاجم اللُغَة؛ دسته‌ی سوم منابع اولیه‌ی غیراسلامی شامل ۸۵ منبع از متون بایبلی، پسابایبلی، متون مشکوک و منحول، متون رَبَّنی، مدراشی، تلمودی، و تفسیری تا سده‌ی ششم میلادی (یعنی تا پیش از ظهور اسلام)؛ و دسته‌ی چهارم منابع ثانویه و متأخر شامل ۲۱۹ منبع از دو سده‌ی اخیر. دو بخش پایانی کتاب، به‌ترتیب، دربردارنده‌ی نمایه‌ی اسامی خاص و عام در قرآن (با ارجاع به سوره و آیه)، و نمایه‌ی ارجاعات این کتاب به بایبل (با ارجاع به کتاب، بخش، و آیه) است.
🔻یکی از برتری‌های کتاب رینولدز بر دیگر کارهای مشابه این است که بررسی ارتباط‌های بینامتنی میان قرآن و بایبل در این کتاب به ترتیب چینش سوره‌های قرآن (ترتیبِ مُصحَف) آمده است. متن قرآن با ترجمه‌ی انگلیسی در این کتاب متن اصلی قرار گرفته است و شروح و ارجاعات به بایبل و متون پسابایبلی در ذیل هر آیه یا هر چند آیه از قرآن آمده‌اند.
@anqanotes
ادامه در 👇
🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی
✨ معرفی کتاب
📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلادی
📜 فرسته‌ی ۱ از ۴: محتوای کتاب
🔻گابرییِل سعید رِینولدز در کتاب قرآن و بایبِل: متن و تفسیر مطالعه‌ی تطبیقیِ شگرفی میان قرآن و متون بایبلی انجام داده است. او در این کتاب تأثیر مستقیم و غیرمستقیم متونِ سامیِ پیشاقرآنی —یعنی متون بایبلی، متون پسابایبلی، متون قانونیِ ثانی، و متون مشکوک و منحول— را بر بافتار و متن قرآن نشان داده است. او همچنین به نحوه‌ی شکل‌گیری متن قرآن در زمینه و فرهنگ برجامانده از آن متون پرداخته‌است و «گفت‌وگوی» قرآن با آن متون و اقتباس از مضامین‌شان را با ذکر نمونه‌های بسیاری آشکار ساخته است.
🔻 این کتاب به هیچ‌وجه کتابی برای مقایسه‌ی ادبی یا کلامیِ متن قرآن با متون بایبلی نیست، بلکه می‌کوشد تا —بر خلاف غالب تفسیرهای مسلمانان بر قرآن— با نگاه به زمینه و بافتار تاریخی شکل‌گیری متن قرآن و با بررسی رابطهی قرآن با زیرمتن‌هایش فهم‌های دقیق‌تر و معنادارتری از متن قرآن را ممکن سازد. رینولدز در این کتاب از ترجمه‌ی انگلیسیِ قرآن به قلم علی‌قلی قرائی به عنوان متن اصلی بهره جسته است و ذیل هر آیه یا دسته‌ای از آیه‌ها ارجاعات بینامتنیِ قرآن به متون بایبلی، متون قانونیِ ثانی، متون مشکوک و منحول، و متون پسابایبلی را آورده است. کتاب بیش از هزار صفحه جزئیات و ارجاعات تخصصی فراوان دارد و نه تنها برای قرآن‌پژوهان، بایبل‌پژوهان، پژوهشگران علوم تفسیر‌شناسی، و پژوهشگران ادیان، بلکه هم برای مفسران مسلمان و هم برای عموم علاقه‌مندان به شناخت مستند از قرآن و بافتار و زمینه‌های شکل‌گیری متن، درون‌مایه‌ها، و بن‌مایه‌های آن کارآمد و افق‌گشا خواهد‌بود.
🔻 این کتاب را نشر دانشگاه ییل در سال ۲۰۱۸ میلادی و در ۱۰۲۸ صفحه منتشر کرده‌است. نویسنده‌ی اثر، گابرییِل سعید رِینولدز، دانش‌آموخته‌ی دوره‌ی دکتری در دانشگاه ییل در رشته‌ی مطالعات اسلامی و هم‌اکنون استاد الهیات و مطالعات اسلامی در دانشگاه نُتِردِیم است. زمینه‌های پژوهشی و مطالعاتی او قرآن‌پژوهی و رابطهی مسیحیت و اسلام است. کتاب‌های قرآن و بافتار تاریخی آن (۲۰۰۸م)، قرآن و زیرمتن‌های بایبلی آن (۲۰۱۰م)، دیدگاه‌های تازه به قرآن: قرآن و بافتار تاریخی آن ۲ (۲۰۱۱م)، ظهور اسلام (۲۰۱۲م)، قرآن و بایبل: متن و تفسیر(۲۰۱۸م)، و اللّه: خدا در قرآن (۲۰۲۰م) از جمله‌ی مهم‌ترین آثار اویند.
@anqanotes
ادامه در 👇
✨ گزارشی از دهمین نشست «خیلی دور خیلی نزدیک» در دورنما با خداداد رضاخانی و زهیر میرکریمی
📌 بازخوانی روایت‌های گسترش اسلام: روایتی بدیل از فتوحاتِ عربی-اسلامی و سقوطِ شاهنشاهیِ ساسانی
🔻 خداداد رضاخانی، پژوهشگرِ تاریخِ جهان و تاریخ‌دان از دانشگاه لایدن در هلند، پنج‌شنبه‌ی گذشته (۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳) در دهمین نشست از مجموعه‌ی «خیلی دور خیلی نزدیک» در دورنما به پرسش‌های زهیر میرکریمی درباره‌ی چگونگی گسترشِ برق‌آسای اسلام در سرزمین‌های شاهنشاهی ساسانی پاسخ داد، و پس از نقدِ روایت‌های غالب و معمول درباره‌ی فتوحات عربی-اسلامی خطوطِ کلیِ نظریه‌ای تازه را بیان کرد که از نگاه او تاکنون با شواهد و داده‌های تاریخی همخوانی بیشتری دارد.
🔻 چکیده‌ای از نظریه‌ی خداداد رضاخانی اینچنین است: شاهان ساسانی از زمان خسروی دوم و پسر و نوه‌اش، در حالی‌که شاهنشاهی در اوجِ قدرت سیاسی و نظامی خود بوده است و تمامی سرزمین‌های ایران، آسیایِ میانه، میان‌رودان تا دریای مدیترانه، مصر، جنوب خلیج فارس، شمالِ عربستان، و یمن را در تصرفِ خود داشته است، به علت توطئه‌ای در دربار یا محاکمه و کشته می‌شوند یا پس از مدت کوتاهی از دنیا می‌روند و خاندان شاهی عملاً از میان می‌رود. عرب‌های تابعِ ساسانیان که تاکنون برای آنها علیه رومیان و مصریان شمشیر می‌زده‌اند به دنبال پُرکردن خلاء قدرت در تیسفون رو به سوی حکومت مدینه می‌آورند و در طی چند سال آنها را جایگزینِ دیوان‌سالاری و نظامِ سیاسی پیشین می‌کنند. گسترش اسلام و فتوحات بعدیِ مسلمانان در فلات ایران و سرزمین‌های فراتر از آن اما بیش از یک سده به طول می‌انجامد.
🔻 نظریه‌ی تجدیدنظرطلبانه‌ی خداداد رضاخانی در چند اثر از نوشته‌های پژوهشیِ پیشینِ او و در دو مقاله که در آینده‌ی نزدیک منتشر خواهند شد به تفصیل بیان شده است.
🔊 آوای (صدای) این گفت‌وگو در کانال تلگرامِ عنقاء در دسترس است. همچنین، نما و آوای این نشست که در مجموعه‌ی دورنما برگزار شده است در شبکه‌های اجتماعی و صفحه‌های آپارات و یوتیوب دورنما نیز در دسترس است.
🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes