1766
@Parsi_anjoman پارسی‌انجمن در پاسداری و پالایش زبان پارسی: https://t.me/parsi_anjoman/3109
🔻وام‌واژه‌پرانی
🔻دانش‌نمایی
#ازدانگاره
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻ویرستن: حفظ کردن
🔻ویره: حافظه
🔻ویرایه: خاطره
🔻ویرایه‌نویسی: خاطره‌نویسی
#ازدانگاره
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻کورش جنتی: «هام‌نیستی» را به جای واژه‌ی «انقراض» و «هام‌نیست» را به جای واژه‌ی «منقرض» به کار می‌برم. بر پایه‌ی این، «منقرض شدن» نیز می‌شود «هام‌نیست شدن».
🔻معنای «نیست» را که می‌دانیم. «هام» در زبان پهلوی در معنای «همه» کاربرد داشته است، چنانکه واژه‌ی «هام‌دبیره» معنای «خط همگانی» می‌داده است.
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻سوگ‌آرامی: تسلیت
#ازدانگاره
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🎆 به فرخندگی دهم تیرماه، جشن تیرگان/ تیرگان روز پاسداری از مرزهای ایرانشهر و روز گرامیداشت دبیران
🔻در گاهشماری کهن ایرانی، روز سیزدهم هر ماه «تیر» نام دارد و از آن جا که هر گاه نام روز با نام ماه برابر شود آن روز را جشن می‌گیرند و شادمانی می‌کنند، از همین رو، سیزدهم تیر به گاهشماری کهن، دهم تیر به گاهشماری کنونی، «جشن تیرگان» است که ایرانیان در این روز جشنی باشکوه برپا می‌کردند.
🔻این جشن از آنِ فرشته‌ی «تیر» یا «تیشتر» است که به باریدن باران یاری می‌رساند. افزون بر این، حماسه‌ی آرش کمانگیر در این روز بوده است، روزی که می‌توان آن را روز پاسداری از مرزهای ایران‌زمین در برابر دشمنان دانست، و نیز این روز روز گرامیداشت دبیران و نیز بزرگداشت دهگانان در ایران باستان بوده است.
👈 درباره‌ی این جشن باستانی و نوشته‌ی خواندنی ابوریحان بیرونی درباره‌ی جشن تیرگان در «این جای» بخوانید یا این توژ را در «این جای» ببینید.
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻کورش جنتی: «مانزه» را هم‌ارز «ایده» به کار می‌بریم. این واژه از دو بخش ساخته شده: «مان» به معنای اندیشه و پسوند نام‌ساز «زه»
🔻«مان/ من» را در واژه‌های «شادمان» (شاداندیش)، «دشمن» (بداندیش)، «هومن» (نیک‌اندیش) می‌بینیم. در متن‌های پهلوی، حتی از این واژه فعل «مِنیدن» را نیز داریم.
🔻«زه» نیز پسوند نام‌ساز است که با ریخت‌های گوناگون در زبان پارسی به کار می‌رود: نیزه، نایژه، مژه (موی‌ژه: موی کوچک)، باغچه، راکیزه (میتوکندری)
🔻«مانگان» به معنای «ایدئولوژی» هم از «مان» و پسوند نسبت «گان» ساخته شده است.
🔗 برای آگاهی بیشتر این یادداشت را بخوانید.
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
#ایده #ایدئولوژی #مانزه #مانگان
🔷 چامه‌ی پارسی (۱۲) از مهدی اخوان‌ثالث
👈 برایِ دیدنِ چامه‌های پارسیِ پیشین به این نشانی در تارنمای «پارسی‌انجمن» بنگرید.
#چامه‌ی_پارسی
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻ایران‌گرایی
🔻سَره‌گرایی
#ازدانگاره
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔷 لئونتوا: «پارسی» زیباترین زبانِ جهان است
🔻 لیدیا لئونتوا، استادِ زبان و ادبِ پارسیِ دانشگاهِ تالین در استونی، می‌گوید که چندین زبان می‌دانم، ولی پارسی زیباترین زبانِ جهان است. پارسی همچنین ساده است و یادگیری‌اش آسان.
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻پارسی‌انجمن: «خطِ پهلوی» نوشته‌ی التفاتِ عبدی‌زاده است که بخشهای آن چنین‌اند: «پیشگفتار، درآمدی بر زباشناسی، زبانهای ایرانی، خط (دبیره)، خطِ میخی، خطِ پهلوی، خطِ اوستا، خطِ زبانِ پارسی، ساختمانِ واژگانِ پارسی، چگونگیِ واجهای پارسی، هزاورش، اعدادِ پارسی، چکیده‌ای از دستورزبانِ پارسی، گزیده‌ی متنِ پهلویِ مینوی خرد، گزیده‌ی متنِ پهلویِ اندرزِ مارسپندان، گزیده‌ی متنِ پهلویَ کارنامه‌ی اردشیرِ بابکان و واژه‌نامه».
🔗«خطِ پهلوی» را از «این جای» بارگیرید.
پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman
🔻شاید کمی عجیب باشد که در قرن پانزدهم خورشیدی لازم باشد سر آموزشـ«ــِ» زبان مادری و آموزش «به» زبان مادری در ایران بحث کنیم. کسی که تبلیغات قوم‌گرایانه را نمی‌بیند، یا ته قلب با آن همدل است یا به هر دلیلی خود را به خواب زده است. به هر حال، لازم نیست حتماً ایران‌دوست باشیم تا هر یک از ما از دمیدن در واگرایی قومی اجتناب کنیم و به مقابله با آن برخیزیم، بلکه کافی است قدری به عواقب این دست واگرایی‌ها فکر کنیم.
🔻در تفکرات قومی ــ که البته خودشان بی‌تعارف به آن می‌گویند «ملی» ــ نفرت شدیدی علیه رضاشاه وجود دارد. این نفرت و پروپاگاندا دلایل زیادی دارد و بنیادش بر تصوراتی است که هیچ ربطی به واقعیت‌های تاریخی ندارد. نه لازم است پهلوی‌گرا باشیم، نه لازم است ملی‌گرا باشیم و نه حتی لازم است توسعه‌گرا باشیم تا با درک حال و روز ایران در آن سال‌ها بپذیریم ظهور پدیدۀ رضاشاه و به همراهش «الیتی» (نخبگانی) که زیر حمایت حکومت او ایده‌هایشان را پیش می‌بردند، در نهایت به نفع ما و ایران بوده است. بخشی از نفرتی که در ادبیات قومی علیه رضاشاه مطرح می‌شود، سر مسئلۀ گسترش مدارس و آموزش یکدست است. مسئله به نحوی روایت می‌شود که انگار پیش از آن مجموعۀ متنوعی از نظام‌های آموزشیِ تکامل‌یافته، متنوع و چندزبانی در ایران وجود داشته، و حالا کسی آمده و با زور سرنیزه همۀ آنها را تعطیل کرده و یک نظام آموزش واحد با زبان واحد ایجاد کرده است.
🔻از بدیهیاتی که باید توضیح دهیم، این است که چرا «فارسی» زبان آموزش در ایران شده است. زبان اصلاً ابزار ارتباطی است و اگر قرار باشد این ماهیت زبان در یک جا نمودی تمام‌عیار یافته باشد، همین زبان فارسی است. پدر من، در روستایی در فاصلۀ دویست‌کیلومتری تهران، در گوشۀ شرقی استان «مرکزی» و نزدیک قم متولد شده، اما اگر به زبان مادری‌اش صحبت کند، من متوجه نمی‌شوم چه می‌گوید. اگر فارسی وجود نداشت، اکثر مردم ایران حرف همدیگر را نمی‌فهمیدند. زبان فارسی را عقل سلیم در قلمرو ایران نگه داشته است. مسئله ربطی به رضاشاه و پهلوی ندارد. بهترین مثالی که برای این واقعیت می‌توان آورد میرزاحسن رشدیه و مدارس اوست که قریب چهل سال پیش از رضاشاه، در دوران ناصرالدین‌شاه اولین نمونۀ آن در ایروان تأسیس شد.
🔻تردیدی ندارم که میرزاحسن رشدیه را باید یکی از ستاره‌های تابناک دو قرن اخیر ایران دانست. این مرد اهل قلم و آموزگار بود، اما از هر شوالیه‌ای جنگجوتر بود! در پانزده سال آخر سلطنت ناصرالدین‌شاه بارها در تبریز مدرسه ساخت و مدرسه‌اش را ویران کردند. بارها خود او را تکفیر کردند و مجبور می‌شد شبانه به مشهد بگریزد. این رادمرد، پنج یا شش بار در عرض چند سال از تبریز به مشهد گریخت و سرانجام در مشهد هم ضربات چماق بر سرش بارید استخوان دستش را شکست. فقط یک جنگجوی بزرگ پس از بارها شکست، باز می‌تواند قامت راست کند و راهش را ادامه دهد. در اینجا قصد ندارم داستان میرزاحسن را روایت کنم. اما این فراز را می‌گویم تا درسی برای همۀ آرزومندان باشد: برای بار چندم حمله کردند تا مدرسه‌اش را در تبریز خراب کنند. پس از غارت مدرسه، نارنجکی در مدرسه منفجر کردند که بخشی از بنا تخریب شد. رشدیه می‌خندید. کسی به او گفت: «خانه خراب! همه به حال تو می‌گریند، تو می‌خندی؟» رشدیه جواب داد: «هر پاره‌آجری مدرسه‌ای خواهد شد! آن روز را می‌بینم و می‌خندم. کاش زنده باشم و ببینم.»
🔻«مردمی‌ترین» مدرسه‌ای که در ایران ساخته شد، بدون کمک علمای دین و نهادهای دولتی، مدرسۀ رشدیه بود. پرسشم این است که رشدیه در مدرسه‌هایی که در ایروان و تبریز ساخت، «به» چه زبانی تدریس می‌کرد؟ روزی که رشدیه مدرسه‌اش را در ایروان تأسیس کرد، آن کسی که قرار بود نیم‌قرن بعد رضاشاه شود، طفلی چهار پنج ساله بود. آیا رشدیه دچار شووینیسم بود؟ ایرانشهری و ناسیونالیست بود؟ شاید هم زنده‌یاد رشدیه چهل سال قبل از موسولینی فاشیست بوده! چنین حرف‌هایی حتی در قالب طنز هم شرم‌آور است. رشدیه همان کاری را کرد که از گذشته‌های دور در ایران می‌شد. برای او بدیهی بود که در مدرسه «گلستان» درس دهد. اما در این میان، شاید غم‌انگیزترین وجه مسئله این باشد که در پروپاگاندای قومیتی، قدر این شخصیت‌های بزرگ پایمال می‌شود؛ مثل اینکه عکس و یادگارهای پدارنمان را در آتش اندازیم و بر خاکسترش پایکوبی کنیم.
پی‌نوشت:
یک: دربارۀ رشدیه بنگرید به این پست: «مدرسه‌سازی و مدرسه‌سوزی»
دو: خاطرۀ نقل‌شده از کتاب سوانح عمر، اثر شمس‌الدین رشدیه، پسر میرزا حسن، ص ۲۹.
پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman
🔻استاد حسن انوری (استاد نامدار زبان و ادب پارسی و سرپرست فرهنگ بزرگ سخن):
من نگران ایران نیستم، برای این که زبان پارسی آن چنان بی نیاز و نیرومند و فراگیر است که از میان رفتنی نیست. و چون زبان از میان رفتنی نیست، نام‌ونشان ما هم از میان رفتنی نیست. نام‌ونشان ایرانی وابسته به شاهکارهای زبانی است. تا شاهنامه هست، تا دیوان حافظ هست، تا مولانا هست، این زبان پایدار است. و چون زبان پایدار است، ایران هم پایدار است.
🔻 داریوش آشوری: در این سال‌ها برخی نویسندگان وسوسه شده‌اند که تنوین را در واژه‌هایِ عربی‌تبار به جایِ شکلِ نوشتنِ آن به شیوه‌یِ زبان‌نگاره‌یِ سنّتی، یعنی [-اً]، بر اساسِ واگویه (یا تلفّظِ) آن به [-ن] در فارسی تبدیل کنند. برایِ مثال، «تقریباً» را «تقریبن» بنویسند. این گرایش نخست به صورتِ شوخی و بازی از وغ وغ ساهابِ صادق هدایت آغاز شد و سپس کسانی آن را در روزگارانِ بعدی جدّی گرفتند و تقلید کردند. هدایت در نوشته‌هایِ دیگر-اش هرگز این شیوه را دنبال نکرد.
🔻راهِ حلِ درستِ مسأله نه تغییرِ شکلِ نگارشیِ این تکواژِ وابسته‌یِ قیدساز از [-اً] عربی به [-ن]-ِ فارسی، بلکه بازگشت به ساختارِ درست و سالمِ ساختمانِ قید در زبانِ فارسی ست. یکی از راه‌هایِ آن یادآوریِ دو باره‌یِ واژه‌هایِ فارسی ست که واژهایِ عربی‌تبار با ساختارِ دستوریِ عربی جایِ آنها را گرفته‌اند.
👈 داستانِ تنوین را در «اینجا» بخوانید.
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻پیرامون ۲۲۰ نبیگ ویژسته (کتاب تخصصی)، بیشتر در زمینه‌ی زبانهای باستانی و دین و فرهنگ ایران کهن، به فروش می‌رسد.
👈 برای دریافت فهرست می‌توانید به شناسه‌ی پارسی‌انجمن در تلگرام پیام دهید:
/channel/ParsiAnjoman
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻کورش جنتی: ما در زبان پارسی از پیش واژۀ «جانور/ حیوان خانگی» را داشته‌ایم، با همۀ این به نگر می‌رسد این واژه نتوانسته پَنامی (مانعی) برای کاربرد روزافزون واژۀ «پِت» شود. شاید بتوان گفت اگر زبان‌آگاهی، انگیزه و شور پارسی‌گویی در میان مردم بالاتر از اینی بود که هست واژۀ «پِت» هرگز به زبان پارسی اندر نمی‌شد و نمی‌توانست پادکام (به‌رغم) واژۀ «حیوان خانگی» راهی در زبان پارسی‌زبان پیدا کند.
👈 نگاهی به چند سنجیدار در واژه‌گزینی: پیشنهاد «رامه» به جای «پِت» در «اینجا» بخوانید.
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻پارسی‌انجمن: «فرهنگ گویشی خراسان بزرگ» گردآورده‌ی امیر شالچی است.
🔻نویسنده خود انگیزه‌اش را از فراهمش این فرهنگ چنین نوشته است: «گویش خراسانی از گویشهای اصیل و مهم زبان فارسی است که به سبب گستردگی مردمانی که بدان سخن می‌گویند و نیز به سبب پایگاه استواری که زبان فارسی همیشه در بوم خراسان داشته است، شناخت آن بایسته و سودبخش است. بسیاری از واژه‌هایی که در گذشته بخشی از گنجینه‌ی زبان فارسی را می‌ساخته‌اند، امروز در زبان روزانه کاربرد خود را از دست داد‌اند، ولی در گویش خراسانی هنوز رواج دارند و زنده و کارساز مانده‌اند. در میان آنها واژه‌های رسا و زیبا و سودمندی به چشم می‌خورند که امروز هم می‌توانند به کار آیند بر پرباری زبان بیفزایند. «فرهنگ گویشی خراسان بزرگ» به همین انگیزه‌ها فراهم آمده است.»
👈 «فرهنگ گویشی خراسان بزرگ» را از «این جای» بارگیرید.
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🎥 «گریند بر آن دیده کاینجا نشود گریان» (بخشی از سوگ‌سرود خاقانی درباره‌ی تیسپون)
📄این تاقِ کسرا که بر جای مانده، تنها بخشی بسیار کوچک از شهری بزرگ به نامِ تیسپون است که پایتختِ ایرانشهر به روزگارِ اشکانیان و ساسانیان بوده.
📄ویرانه‌های کاخِ تیسپون در زمینی به درازای ۴۰۰ متر و پهنای ۳۰۰ متر است. این تاق در زمانِ شاهِ دادگر، خسرو انوشیروان، یا شاپورِ یکم بنیاد نهاده شده است.
📄تیسپون چون آمیزه‌ای شگفت از هفت شهر بود، تازیان آن را مداین (شهرها) خواندند.
📄 در «حدود العالم» آمده است: «مداین مُستقرِ (جایگاهِ) خسروان بوده است و اندر وی یکی ایوانی است که ایوانِ کسرا خوانند و گویند که هیچ ایوان از آن بلندتر نیست اندر جهان».
📄هنگامی که تازیان بر تیسپون دست یافتند، پس از آن که پرده‌ی گوهرنشان و قالیِ زربافِ بهارستان را پاره‌پاره و میانِ خود بخش کردند و دیگر چیزهای پربهایش را به تاراج بردند به سازه‌های ساختمانی‌اش نیز دست‌درازی کردند! در گردانشِ گزارشِ تبری آمده است: «سعد ابی وقاص به کوشکِ کسرا فرودآمد... سپاه ... برفتند و خزاینِ ملکانِ عجم بغارتیدند».
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔻کلیله و دمنه، بیش از سه هزار سال است در میان مردمِ کشورهای گوناگون خوانده شده و می‌شود و در ایران، تا امروز، دست کم، بیش از هزار و چهارسد و هشتاد بار، بازنویسی و بازگردان شده است و چنانکه از گذشته برمی‌آید، در آینده نیز همچنان بازگردان و بازنویسی خواهد شد.
🔻کلیله و دمنه‌ی پاک (سره) که به کوشش حسن فرهبدنیا بازگردان شده است بر پایه ی کلیله و دمنه‌ی بهرامشاهی، و بی هیچ واژه‌ی بیگانه و به امید همه‌خوان شدن این گوهر گرانمایه ی کهن، با روشی بسیار روان، آسان و بشکوه، در دو دفتر نگاشته شده است.
دفتر یکم، در ۲۹۰ رویه و با کمترین زیرنویس برای همگان؛ و دفتر دوم، در ۴۹۰ رویه ویژه ی پژوهشگران و دانشگاهیان است.
🔻این نوشتار، فرجامِ نزدیک به بیست سال کوشش و پژوهش است و بازگرداننده امید دارد کاری در خورِ فرهنگ و ادب ایران‌زمین و خوانندگان ژرف‌نگر و پژوهشگران ریزبین آفریده باشد.
👈 خواستاران می‌توانند دفتر یکم را از «این جا»، یا دفتر یکم و دومِ کلیله و دمنه‌ی پاک را از «این جا» دریافت کنند.
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔷 پارسیِ سره: نمونه‌هایی چند از سره‌نویسی و سره‌گوییِ بزرگانِ زبانِ پارسی
🔻شماره‌ی ۱: از خواجه عبدالله انصاری
👈 برایِ دیدنِ پارسیهای سره‌ی پیشین به این نشانی در تارنمای پارسی‌انجمن درنگرید.
#پارسی_سره
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🎥 «نقشِ رستم» از نگاهِ پهپاد
🔻«نقش رستم» یکی از برجسته‌ترین و زیباترین برماندهای باستانیِ ایران است که در نزدیکیِ پارسه یا تخت‌جمشید جای دارد.
🔻آرامگاهِ چهار تن از شاهنشاهانِ بزرگِ هخامنشی ـ همچون داریوشِ بزرگ و خشایارشا ـ سنگ‌نگاره‌هایی از رخدادهای برجسته‌ی جهان در روزگارِ ساسانیان ـ همچون تاجگذاریِ اردشیر بابکان و پیروزیِ شاپور بر امپراتورانِ روم ـ سنگ‌نبشته‌هایی از روزگارهای گوناگونِ زبانِ پارسی (پارسیِ باستان و پارسیِ میانه)، کعبه‌ی زرتشت و سنگ‌نگاره‌‌ای از ایلامیان در نقشِ رستم جای گرفته‌اند.
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman
🔷 چامه‌ی پارسی (۳) از شاهنامه‌ی فردوسیِ فرزانه
🔗برایِ دیدنِ چامه‌های پارسیِ پیشین به این نشانی در تارنمای «پارسی‌انجمن» بنگرید.
#چامه‌ی_پارسی
پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman
🔻نظر: نگر
🔻نظریه: نگره
🔻نظریه‌‌‌‌پرداز: نگره‌پرداز
🔻نظریه‌پردازی: نگره‌پردازی
پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman
🔷 پندِ پارسی (۱۰) از آذربادِ مهرسپندان
🔗برایِ دیدنِ پندهای پارسیِ پیشین به «این نشانی» در تارنمای «پارسی‌انجمن» درنگرید.
#پند_پارسی
پارسی‌انجمن ⚡
@Parsi_anjoman
🔻دلیری، یاره: جرئت
🔻چشم‌انداز: ویو
🔻بومستان: منطقه
🔻تکینه: منحصر به فرد
پارسی‌انجمن 🔻
@Parsi_anjoman