201841
आम्ही आपले मराठी भाषेचे शब्दभांडार, आकलन आणि व्याकरणची समज वाढवण्यासाठी , विस्तारित करण्यासाठी मदत करू , आजच आपल्या मित्रांनाही आपल्या चॅनेल वर आमंत्रित करा. लगेच जॉईन करा @Marathi
🌷🌷५. क्रियाविशेषण🌷🌷
जे शब्द क्रियापदाबद्दल अधिक माहिती सांगतात त्यांना क्रियाविशेषण असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
आज, काल, तिथे, फार इत्यादी
🌿क्रियाविशेषण🌿
🌷🌷३. विशेषण🌷🌷
जे शब्द नामाबद्दल अधिक माहिती सांगतात व त्यांचे क्षेत्र मर्यादित करतात त्यांना विशेषण असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
कडू, गोड, दहा, त्याचा इत्यादी.
🌿विशेषण🌿
🌷🌷शब्दांच्या जाती- 🌷🌷
१.नाम
वाक्यात येणा-या शब्दांपैकी जे शब्द प्रत्यक्षात असलेल्या किंवा काल्पनिक वस्तूंची किंवा त्यांच्या गुणांची नावे असतात, त्यांना नाम असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
फूल, हरी, गोडी इत्यादी
🌿नाम🌿
🌺पाणी' हा शब्द आहे.🌺
'पाण्यात' हे पद आहे.
वाक्यात वापरताना शब्दाच्या मूळ स्वरुपात बदल करुन त्या शब्दाचे जे रुप तयार होते, त्यास पद असे म्हणतात, पण व्याकरणात पदांना देखील स्थूलमानाने ‘शब्द’ असे म्हटले जाते.
उदाहरणार्थ:-
'स्वातीने' हे पद आहे. यात मूळ शब्द ‘स्वाती‘ आहे. मूळ शब्दाला व्याकरणात ‘प्रकृती‘ असे म्हणतात. 'ने' हा प्रत्यय लागून 'स्वातीने' हे जे रुप झाले त्याला 'विकृती' असे म्हणतात.
विकृती म्हणजे शब्दांच्या मूळ रुपाचे बदललेले रुप. यालाच ‘पद’ असे म्हणतात.
वाक्य हे शब्दांचे किंवा पदांचे बनलेले असते.
शिक्षक भरतीसाठी लागणारी अभियोग्यता व बुद्धिमत्ता चाचणी २०२५ साठी जाहिरात प्रसिद्ध झाली आहे.
जॉईन करा @Jobkatta
🌿🌿विशेषण वाक्य :- 🌿🌿
मुख्य वाक्यातील एखाद्या नामाबद्दल विशेष माहिती सांगणाऱ्या गौण वाक्याला विशेषण वाक्य म्हणतात.
अशी वाक्य बहुधा जो-तो, जे-ते, जी-ती ने जोडलेली असतात. यातील पहिले वाक्य बहुधा विशेषण गौण वाक्य असते.
उदाहणार्थ
१) जो आवडतो सर्वांना तोची आवडे देवाला.
२) जी आपणाला काही शिकवितात अशी पुस्तके मुलांनी वाचावी.
३. संयुक्तवाक्य
दोन किंवा अधिक केवलवाक्ये प्रधानत्वबोधक उभयान्वयी अव्ययांनी जोडली असता जे एक जोडवाक्य तयार होते त्यास संयुक्त वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) मी रोज सकाळी पहाटे लवकर उठतो व एक तासभर शाळेचा अभ्यास करतो.
२) सायंकाळी मी क्रीडांगणावर खेळतो किंवा मित्रांसोबत फिरावयास जातो.
मिश्रवाक्यात एकच वाक्य प्रधान असते, बाकीची सर्व गौण असतात. संयुक्त वाक्यात दोन किंवा अधिक प्रधानवाक्ये असतात.
🌷🌷एका वाक्यात किती विधाने असतात त्यावरून वाक्यांचे आणखी तीन प्रकार पडतात.🌷🌷
१. केवलवाक्य
ज्या वाक्यात एकच उद्देश्य व एकच विधेय असते त्यास केवल किंवा शुद्ध वाक्य म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) आम्ही जातो आमुच्या गावा.
२) तानाजी लढता लढता मेला.
३) अलीकडे मी तुम्हाला एकही पत्र लिहिले नाही.
४) एकदा बागेत खेळताना आमचा कुत्रा काळूराम हौदात पडला.
५) पांढरे स्वछ दात मुखास शोभा देतात.
६) शरदाच्या चांदण्यात गुलमोहर मोहक दिसतो.
७) एके दिवशी युद्ध बंद झाल्याची बातमी येऊन धडकली.
३. आज्ञार्थी वाक्य
वाक्यातील क्रियापदाच्या रूपावरून आज्ञा, आशीर्वाद, प्रार्थना, विनंती किंवा उपदेश या गोष्टींचा बोध होत असेल तर त्यास आज्ञार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१. मुलांनी चांगला अभ्यास करा.
२. परमेश्वरा मला चांगली बुद्धी दे.
🌷🌷क्रियापदाच्या रूपावरून वाक्याचे खालील प्रकार पडतात. 🌷🌷
१. स्वार्थी वाक्य
वाक्यातील क्रियापदाच्या रूपावरून नुसताच काळाचा बोध होत असेल तर त्यास स्वार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
मुले घरी गेली - जातात - गेली - जातील.
३. उद्गारार्थी वाक्य
ज्या वाक्यात भावनेचा उद्गार काढलेला असतो त्यास उद्गारार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
अबब ! केवढी प्रचंड आग ही !
🌷🌷वाक्यांचे प्रकार 🌷🌷
१. विधानार्थी वाक्य
ज्या वाक्यात केवळ विधान केलेले असते त्यास विधानार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
माझे वडील आज परगावी गेले.
🌷🌷 म्हणी 🌷🌷
म्हण म्हणजे विशिष्ट पद्धतीचे बोलणे. म्हणीच्या बाबतीत, एका पूर्ण विधानात बोलणाऱ्याच्या मनातील एक अनुभव व्यक्त झालेला असतो.
म्हणी हा आजपर्यंत होऊन गेलल्या लोकांच्या संचित ज्ञानाचा कोश आहे. परंपरेने लोकांच्या बोलण्यात आलेले नीतिपर, अनुभवसिद्ध वाक्यांच्या म्हणी तयार झालेल्या आहेत. वाक्प्रचार व म्हणीनी तयार झालेली भाषा सर्वांना आवडते.
सामान्यतः म्हणींच्या मागे कथेची पार्श्वभूमी असते. म्हणी त्याचा निष्कर्ष असतो.
🌿व्यंजना (व्यंगार्थ) 🌿
मूळ अर्थाला बाधा न आणता दुसरा अर्थ व्यक्त करण्याची शब्दाची जी शक्ती असते तिला व्यंजना असे म्हणतात. या शक्तीने प्रकट होणा-या अर्थाला व्यंगार्थ असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) समाजात वावरणारे असले साप ठेचून काढले पाहिजेत.
२) भुंकणारे कुत्रे चावत नसतात.
३) निवडणुका आल्या कि कावळ्याची कावकाव सुरु होते.
४) समाजातील असल्या जळवा वेळीच नष्ट केल्या पाहिजेत.
५) घड्याळाने पाचचे ठोके दिले.
🤩लेखा कोषागार विभाग भरती - 2025
❗️सर्व विभागांसाठी उपयुक्त दर्जात्मक TCS पॅटर्न सराव पेपर ❗️
✏️सराव पेपरची वैशिष्ट्ये
👼 एकूण 42 प्रश्नपत्रिकांचा समावेश.
👼TCS च्या बदलत्या पॅटर्ननुसार प्रश्नांची मांडणी
👼 गणित बुद्धिमत्ता विषयाचे सविस्तर स्पष्टीकरण
👼 अद्ययावत चालू घडामोडी प्रश्नांचा समावेश
👼 पेपर झाल्यानंतर Ranking पाहण्याची संधी उपलब्ध.
👼TCS PYQ प्रश्नांचा सराव पेपर मध्ये विशेष समावेश
👉 4200+ संभाव्य प्रश्नांचा सराव
🎁 सराव पेपर फी - 149 /- 99/-
🎧 रजिस्ट्रेशन करण्यासाठी 7350037272 या नंबर वरती फी जमा करून आपले नाव आणि विभाग WhatsApp ला पाठवावे.
📞 अधिक माहितीसाठी संपर्क ⬇️
http://wa.me/+917350037272
http://wa.me/+917350037272
Join @eMahaMPSC
🌷🌷४. क्रियापद🌷🌷
जे शब्द क्रिया दाखवून वाक्याचा अर्थ पूर्ण करतात त्यांना क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
बसतो, जाईल, आहे इत्यादी
🌿क्रियापद🌿
🌷🌷२.सर्वनाम🌷🌷
जे शब्द कोणत्याही प्रकारच्या नामांच्या ऐवजी येतात त्यांना सर्वनाम असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
मी, तू, हा, जो, कोण इत्यादी
🌿सर्वनाम🌿
🌺शब्दांच्या जाती🌺
शब्दांचे असे आठ प्रकार आहेत त्यांनाच शब्दांच्या आठ जाती असे म्हणतात.
बदल होणे याला व्याकरणात विकार असे म्हणतात.
शब्दांच्या आठ जातींपैकी नाम, सर्वनाम, विशेषण व क्रियापद ही चार विकारी आहेत म्हणजेच त्यांच्यात लिंग, वचन, विभक्ती यामुळे बदल होतो.
क्रियाविशेषण, शब्दयोगी, उभयान्वयी व केवलप्रयोगी ही चार अविकारी आहेत म्हणजेच त्यांच्यात लिंग, वचन, विभक्ती यामुळे बदल होत नाही.
विकारी व अविकारी यांना अनुक्रमे सव्यय व अव्यय असे म्हणतात.
शब्दाचा जाती
बदक पाण्यात पोहते' हे वाक्य आहे.
या वाक्यात तीन पदे आहेत. पद व शब्द यांत थोडा फरक आहे.
'पाणी' हा शब्द आहे.
'पाण्यात' हे पद आहे.
क्रियाविशेषणवाक्ये
गौण वाक्य जर प्रधान वाक्यातील क्रियापद, क्रियाविशेषण किंवा विशेषण यांच्या बाबतीत स्थळ, काळ, रीत, संकेत, कारण, उद्देश याविषयी माहिती सांगत असेल तर ते क्रियाविशेषण गौण वाक्य होय.
१) जेंव्हा घाम गाळावा तेंव्हाच खायला भाकरी मिळते - कालदर्शक
२) जेथे जातो तेथे तू माझा सांगाती - स्थलदर्शक
३) तुला जसे वाटेल तसे वाग - रीतीदर्शक
४) जर प्रामाणिकपणे अभ्यास केला असशील तर उत्तीर्ण होशील - संकेतदर्शक
५) पावसाळा असला तरी मुले अलीकडे छत्र्या बापरत नाहीत - विरोधदर्शक
६) तो इतका मोठ्याने बोलला कि त्याचा आवाज बसला - कारणदर्शक
७) शरीर घाटदार व्हावे म्हणून आम्ही व्यायाम करतो - उद्देशदर्शक
उदा.
१) जेथे जावे तेथे गर्दीच असते.
२) तो वाचला, कारण त्याने उडी मारली.
🌿गौणवाक्यांचे प्रकार 🌿
नाम वाक्य :-
दिलेल्या मिश्र वाक्यातील एका वाक्याला 'काय' ने प्रश्न विचारल्यास उत्तर येणारे वाक्य गौण वाक्य असते व प्रश्न विचारलेले वाक्य प्रधान वाक्य असते. असे गौण वाक्य प्रधान वाक्याच्या कर्माचे काम करते व कर्म नेहमी नाम असते म्हणून अशा गौण वाक्यास नाम वाक्य म्हणतात.
नामाचे कार्य करणा-या गौणवाक्याला नामवाक्य म्हणतात.
उदाहणार्थ
१) तो उत्तीर्ण झाला, फार चांगले झाले.
२) गुरुजी म्हणाले की मुलांनी नेहमी खरे बोलावे.
३) प्रश्न असा आहे की त्याच्याजवळ पुरेसे पैसे नाहीत.
४) आम्ही स्पर्धत हरलो ही वार्ता खरी आहे.
५) बाबा म्हणाले की, आज गेलेच पाहिजे.
६) त्याचा विश्वास आहे, की मला बक्षीस भेटेल.
२.मिश्रवाक्य
एक प्रधानवाक्य व एक किंवा अधिक गौणवाक्य गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्ययांनी जोडून जे एक समिश्र वाक्य तयार होते त्यास मिश्र वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) जे चकाकते, ते सोने नसते.
२) गुरुजी म्हणाले, की प्रत्येकाने नियमितपणे शाळेत यावे.
३) आकाशात जेव्हा ढग जमतात, तेव्हा मोर नाचू लागतो.
४) गुरुजी म्हणाले की एकी हेच बळ
५) दिव्यत्वाची जेथे प्रचीती तेथे कर माझे जुळती.
४.संकेतार्थी वाक्य
वाक्यातील क्रियापदाच्या रूपावरून अमुक केले असते तर अमुक झाले असते अशी अट किंवा संकेत असा अर्थ निघत असेल तर त्यास संकेतार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
पाऊस पडला असता तर हवेत गारवा आला असता.
२. विध्यर्थी वाक्य
वाक्यातील क्रियापदाच्या रूपावरून विधी म्हणजे कर्तव्य, शक्यता, योग्यता, इच्छा या गोष्टींचा बोध होत असेल तर त्यास विध्यर्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) मुलांनी वडिलांची आजा पाळावी.
२) मला परीक्षेत पहिला वर्ग मिळावा
४. नकारार्थी वाक्य
वाक्यातील विधाने हि कधी कधी होकारार्थी असतात जसे गोविंदा अभ्यास करतो पण काही विधानात नकार असतो जसे त्याचा मुलगा मुळीच अभ्यास करत नाही. अशा वाक्यांना नकारार्थी वाक्य असे म्हणतात. या होकारार्थी व नकारार्थी वाक्यानाच करणरुपी व अकरणरुपी वाक्ये असे म्हणतात.
२. प्रश्नार्थी वाक्य
ज्या वाक्यात प्रश्न विचारलेला असतो त्यास प्रश्नार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थं
तू मुंबईला केंव्हा जाणार आहेस ?
🌷उदा.
काखेत कळसा गावाला वळसा.
अर्थ :- एका बाईचा विसरभोळेपणा दाखवला आहे. तिच्या कमरेवर कळशी असते; पण तिला त्याचा पत्ता नसतो. ती गावभर कळशी शोधत फिरत असते. जवळ असलेल्या वस्तूचा दूरवर शोध घेत राहणे हा अर्थ यातून व्यक्त होतो.
🌿लक्षणा (लक्षार्थ) 🌿
शब्दाच्या मूळ अर्थाला बाधा येत असेल तर त्याला जुळेलसा दुसरा अर्थ घ्यावा लागतो, शब्दाच्या या शक्तीस लक्षणा शक्ती असे म्हणतात व या शक्तीमुळे प्रगट होणा-या अर्थास लक्षार्थे असे म्हणतात.
ज्या शब्दशक्तीमध्ये शब्दांचा मूळ अर्थ लक्षात न घेता, त्याच्याशी सुसंगत असा दुसराच अर्थ घ्यावा लागतो. मनात शंका येते, हे कसे शक्य आहे तेव्हा ती शब्द लक्षणा असते.
उदा.
आम्ही ज्वारी खातो.
याचा अर्थ आम्ही ज्वारीपासून केलेले पदार्थ खातो. शब्दाचा मूळ अर्थ न घेता त्याला साजेसा जो दुसरा अर्थ घेतला जातो त्याला ‘लक्ष्यार्थ’ म्हणतात.
उदाहरणार्थ
1) बाबा ताटावर बसले.
2) घरावरून हत्ती गेला.
3) आम्ही आजकाल ज्वारी खातो.
4) मी शेक्सपिअर वाचला.
5) सूर्य बुडाला.
6) पानिपतावर सव्वा लाख बांगड्या फुटल्या.
🌿शब्दांच्या शक्ती🌿
🌷अभिधा ( वाच्यार्थ )
अर्थ व्यक्त करण्याची शब्दाची जी शक्ती असते तिला अभिधा असे म्हणतात. या अभिधा शक्तीच्या सहाय्याने प्रगट होणा-या अर्थास वाच्यार्थ असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) साप मारायला हवा.
२) मी एक लांडगा पाहिला.
३) आमच्याकडे एक अमेरिकन कुत्रा आहे.
४) बाबा जेवायला बसले.
५) घरात फार जळवा झाल्या आहेत.
६) आम्ही गहू खरेदी केला.
६) लिहिताना एखाद्या माणसाच्या तोंडचे शब्द त्याच्या मूळ उच्चारा प्रमाणे जसेच्या तसे लिहावेत.
उदा. -
मला असं वाटतं की मिलापचं चित्र बरोबर असावं
काही शुद्ध शब्द –
अधिक, अधीन, अधीर, अनिल, इच्छा, इयत्ता, ईर्षा, ईश, ईश्वर, उद्योग, उज्ज्वल, उष्ण, उत्कृष्ट, उर्फ, एखादा, एकूण, कर्तृत्व, कीर्ती. क्रीडा, खड्ग, गृहस्थ, जीवन, ज्येष्ठ, द्वितीया, तृतीया. निःस्पृह, परामर्ष, पृष्ठ, पृथ्वी, बृहस्पती, मातुःश्री, महत्त्व. मुत्सद्दी, लक्ष्मण, वक्तृत्व, वृक्ष, सत्त्व, क्षत्रिय, ज्ञानेश्वर इ.