201841
आम्ही आपले मराठी भाषेचे शब्दभांडार, आकलन आणि व्याकरणची समज वाढवण्यासाठी , विस्तारित करण्यासाठी मदत करू , आजच आपल्या मित्रांनाही आपल्या चॅनेल वर आमंत्रित करा. लगेच जॉईन करा @Marathi
क्रियाविशेषणवाक्ये
गौण वाक्य जर प्रधान वाक्यातील क्रियापद, क्रियाविशेषण किंवा विशेषण यांच्या बाबतीत स्थळ, काळ, रीत, संकेत, कारण, उद्देश याविषयी माहिती सांगत असेल तर ते क्रियाविशेषण गौण वाक्य होय.
१) जेंव्हा घाम गाळावा तेंव्हाच खायला भाकरी मिळते - कालदर्शक
२) जेथे जातो तेथे तू माझा सांगाती - स्थलदर्शक
३) तुला जसे वाटेल तसे वाग - रीतीदर्शक
४) जर प्रामाणिकपणे अभ्यास केला असशील तर उत्तीर्ण होशील - संकेतदर्शक
५) पावसाळा असला तरी मुले अलीकडे छत्र्या बापरत नाहीत - विरोधदर्शक
६) तो इतका मोठ्याने बोलला कि त्याचा आवाज बसला - कारणदर्शक
७) शरीर घाटदार व्हावे म्हणून आम्ही व्यायाम करतो - उद्देशदर्शक
उदा.
१) जेथे जावे तेथे गर्दीच असते.
२) तो वाचला, कारण त्याने उडी मारली.
🌿गौणवाक्यांचे प्रकार 🌿
नाम वाक्य :-
दिलेल्या मिश्र वाक्यातील एका वाक्याला 'काय' ने प्रश्न विचारल्यास उत्तर येणारे वाक्य गौण वाक्य असते व प्रश्न विचारलेले वाक्य प्रधान वाक्य असते. असे गौण वाक्य प्रधान वाक्याच्या कर्माचे काम करते व कर्म नेहमी नाम असते म्हणून अशा गौण वाक्यास नाम वाक्य म्हणतात.
नामाचे कार्य करणा-या गौणवाक्याला नामवाक्य म्हणतात.
उदाहणार्थ
१) तो उत्तीर्ण झाला, फार चांगले झाले.
२) गुरुजी म्हणाले की मुलांनी नेहमी खरे बोलावे.
३) प्रश्न असा आहे की त्याच्याजवळ पुरेसे पैसे नाहीत.
४) आम्ही स्पर्धत हरलो ही वार्ता खरी आहे.
५) बाबा म्हणाले की, आज गेलेच पाहिजे.
६) त्याचा विश्वास आहे, की मला बक्षीस भेटेल.
२.मिश्रवाक्य
एक प्रधानवाक्य व एक किंवा अधिक गौणवाक्य गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्ययांनी जोडून जे एक समिश्र वाक्य तयार होते त्यास मिश्र वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) जे चकाकते, ते सोने नसते.
२) गुरुजी म्हणाले, की प्रत्येकाने नियमितपणे शाळेत यावे.
३) आकाशात जेव्हा ढग जमतात, तेव्हा मोर नाचू लागतो.
४) गुरुजी म्हणाले की एकी हेच बळ
५) दिव्यत्वाची जेथे प्रचीती तेथे कर माझे जुळती.
४.संकेतार्थी वाक्य
वाक्यातील क्रियापदाच्या रूपावरून अमुक केले असते तर अमुक झाले असते अशी अट किंवा संकेत असा अर्थ निघत असेल तर त्यास संकेतार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
पाऊस पडला असता तर हवेत गारवा आला असता.
२. विध्यर्थी वाक्य
वाक्यातील क्रियापदाच्या रूपावरून विधी म्हणजे कर्तव्य, शक्यता, योग्यता, इच्छा या गोष्टींचा बोध होत असेल तर त्यास विध्यर्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) मुलांनी वडिलांची आजा पाळावी.
२) मला परीक्षेत पहिला वर्ग मिळावा
४. नकारार्थी वाक्य
वाक्यातील विधाने हि कधी कधी होकारार्थी असतात जसे गोविंदा अभ्यास करतो पण काही विधानात नकार असतो जसे त्याचा मुलगा मुळीच अभ्यास करत नाही. अशा वाक्यांना नकारार्थी वाक्य असे म्हणतात. या होकारार्थी व नकारार्थी वाक्यानाच करणरुपी व अकरणरुपी वाक्ये असे म्हणतात.
२. प्रश्नार्थी वाक्य
ज्या वाक्यात प्रश्न विचारलेला असतो त्यास प्रश्नार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थं
तू मुंबईला केंव्हा जाणार आहेस ?
🌷उदा.
काखेत कळसा गावाला वळसा.
अर्थ :- एका बाईचा विसरभोळेपणा दाखवला आहे. तिच्या कमरेवर कळशी असते; पण तिला त्याचा पत्ता नसतो. ती गावभर कळशी शोधत फिरत असते. जवळ असलेल्या वस्तूचा दूरवर शोध घेत राहणे हा अर्थ यातून व्यक्त होतो.
🌿लक्षणा (लक्षार्थ) 🌿
शब्दाच्या मूळ अर्थाला बाधा येत असेल तर त्याला जुळेलसा दुसरा अर्थ घ्यावा लागतो, शब्दाच्या या शक्तीस लक्षणा शक्ती असे म्हणतात व या शक्तीमुळे प्रगट होणा-या अर्थास लक्षार्थे असे म्हणतात.
ज्या शब्दशक्तीमध्ये शब्दांचा मूळ अर्थ लक्षात न घेता, त्याच्याशी सुसंगत असा दुसराच अर्थ घ्यावा लागतो. मनात शंका येते, हे कसे शक्य आहे तेव्हा ती शब्द लक्षणा असते.
उदा.
आम्ही ज्वारी खातो.
याचा अर्थ आम्ही ज्वारीपासून केलेले पदार्थ खातो. शब्दाचा मूळ अर्थ न घेता त्याला साजेसा जो दुसरा अर्थ घेतला जातो त्याला ‘लक्ष्यार्थ’ म्हणतात.
उदाहरणार्थ
1) बाबा ताटावर बसले.
2) घरावरून हत्ती गेला.
3) आम्ही आजकाल ज्वारी खातो.
4) मी शेक्सपिअर वाचला.
5) सूर्य बुडाला.
6) पानिपतावर सव्वा लाख बांगड्या फुटल्या.
🌿शब्दांच्या शक्ती🌿
🌷अभिधा ( वाच्यार्थ )
अर्थ व्यक्त करण्याची शब्दाची जी शक्ती असते तिला अभिधा असे म्हणतात. या अभिधा शक्तीच्या सहाय्याने प्रगट होणा-या अर्थास वाच्यार्थ असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) साप मारायला हवा.
२) मी एक लांडगा पाहिला.
३) आमच्याकडे एक अमेरिकन कुत्रा आहे.
४) बाबा जेवायला बसले.
५) घरात फार जळवा झाल्या आहेत.
६) आम्ही गहू खरेदी केला.
६) लिहिताना एखाद्या माणसाच्या तोंडचे शब्द त्याच्या मूळ उच्चारा प्रमाणे जसेच्या तसे लिहावेत.
उदा. -
मला असं वाटतं की मिलापचं चित्र बरोबर असावं
काही शुद्ध शब्द –
अधिक, अधीन, अधीर, अनिल, इच्छा, इयत्ता, ईर्षा, ईश, ईश्वर, उद्योग, उज्ज्वल, उष्ण, उत्कृष्ट, उर्फ, एखादा, एकूण, कर्तृत्व, कीर्ती. क्रीडा, खड्ग, गृहस्थ, जीवन, ज्येष्ठ, द्वितीया, तृतीया. निःस्पृह, परामर्ष, पृष्ठ, पृथ्वी, बृहस्पती, मातुःश्री, महत्त्व. मुत्सद्दी, लक्ष्मण, वक्तृत्व, वृक्ष, सत्त्व, क्षत्रिय, ज्ञानेश्वर इ.
ई) इतर
१) कोणता, एस्वादा हे शब्द कोणचा व एकादा असे लिहू नये.
२) 'ए' कारान्त नामाचे सामान्यरूप 'या' कारान्त करावे.
उदा. -
फडके - फडक्यांना, रस्ते - रस्त्यांना, हसणे - हसण्यासाठी, आंबा - आंब्याना, लिहीणे - लिहिण्यासाठी.
३) धातूला ‘ऊन' व 'ऊ' प्रत्यय लागताना मूळ धातूत शेवटी 'व' असल्यास त्यावेळी 'वून' व 'वू' किंवा 'ऊन', 'ऊ' अशी रूपे होतात.
उदा -
धाव - धावून, धावू, जेव - जेवून, जेवू, जा - जाऊन, जाऊ, इ.
) शब्दाच्या शेवटी ‘इक' प्रत्यय आल्यास ‘क’ पूर्वीचा 'इ' कार ‘उ’ कार हस्व लिहावा.
उदा. -
ऐतिहासिक, कौटुंबिक, धनिक, यांत्रिक, लौकिक, वार्षिक, शारीरिक, सार्वजनिक, साप्ताहिक, नैतिक, पौराणिक, बौधिक, भाविक, भौगोलिक, मानसिक इ.
७) हळूहळू , लुटूलुटू , मुळूमुळू , दुडुदुडू अशा प्रकारच्या शब्दातील दुसरे व चौथे अक्षर दीर्घ असते.
८) गावाच्या नावात शेवटी 'पूर' ही अक्षरे असल्यास त्यातील 'पू' नेहमी दीर्घ लिहावे.
उदा.
नागपूर, विजापूर इ.
३) अकारान्त शब्दातील उपान्त्य 'इ' कार किंवा 'उ' कार दीर्घ असतो.
उदा -
ऊस, गूळ, चूल, नीळ, दूध, धीट, धूप, नीट, नवीन, पाऊस, पूल, फूल, बहीण, बक्षीस, माणूस, मीठ, मूल, म्हणून, विहीर, तीर, घूस, परीट, बुरूज, कापूस इ.
अपवाद - संस्कृतमधून मराठीत आलेल्या तत्सम शब्दांना हा नियम लागू नाही.
उदा -
अरुण, कुसुम, गुण, तरुण, दक्षिण, पश्चिम, प्रिय, मधुर, मंदिर, युग, विष, शिव इ.
२) सामासिक शब्दातील पहिले पद हस्व 'इ' कारान्त किंवा 'उ' कारान्त असल्यास ते हस्वातच राहते. आणि ते पद दीर्घ 'ई' कारान्त किंवा ऊ' कारान्त तत्सम शब्द असल्यास ते दीर्घातच राहते.
उदा -
कविचरित्र, गतिमान, गुरुवर्य, पशुपक्षी, युक्तिवाद, लघुकथा, वायुपुत्र, शक्तिमान, हरिनाम, गौरीहर, वधूवर इ.
🌿🌿विशेषण वाक्य :- 🌿🌿
मुख्य वाक्यातील एखाद्या नामाबद्दल विशेष माहिती सांगणाऱ्या गौण वाक्याला विशेषण वाक्य म्हणतात.
अशी वाक्य बहुधा जो-तो, जे-ते, जी-ती ने जोडलेली असतात. यातील पहिले वाक्य बहुधा विशेषण गौण वाक्य असते.
उदाहणार्थ
१) जो आवडतो सर्वांना तोची आवडे देवाला.
२) जी आपणाला काही शिकवितात अशी पुस्तके मुलांनी वाचावी.
३. संयुक्तवाक्य
दोन किंवा अधिक केवलवाक्ये प्रधानत्वबोधक उभयान्वयी अव्ययांनी जोडली असता जे एक जोडवाक्य तयार होते त्यास संयुक्त वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) मी रोज सकाळी पहाटे लवकर उठतो व एक तासभर शाळेचा अभ्यास करतो.
२) सायंकाळी मी क्रीडांगणावर खेळतो किंवा मित्रांसोबत फिरावयास जातो.
मिश्रवाक्यात एकच वाक्य प्रधान असते, बाकीची सर्व गौण असतात. संयुक्त वाक्यात दोन किंवा अधिक प्रधानवाक्ये असतात.
🌷🌷एका वाक्यात किती विधाने असतात त्यावरून वाक्यांचे आणखी तीन प्रकार पडतात.🌷🌷
१. केवलवाक्य
ज्या वाक्यात एकच उद्देश्य व एकच विधेय असते त्यास केवल किंवा शुद्ध वाक्य म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) आम्ही जातो आमुच्या गावा.
२) तानाजी लढता लढता मेला.
३) अलीकडे मी तुम्हाला एकही पत्र लिहिले नाही.
४) एकदा बागेत खेळताना आमचा कुत्रा काळूराम हौदात पडला.
५) पांढरे स्वछ दात मुखास शोभा देतात.
६) शरदाच्या चांदण्यात गुलमोहर मोहक दिसतो.
७) एके दिवशी युद्ध बंद झाल्याची बातमी येऊन धडकली.
३. आज्ञार्थी वाक्य
वाक्यातील क्रियापदाच्या रूपावरून आज्ञा, आशीर्वाद, प्रार्थना, विनंती किंवा उपदेश या गोष्टींचा बोध होत असेल तर त्यास आज्ञार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१. मुलांनी चांगला अभ्यास करा.
२. परमेश्वरा मला चांगली बुद्धी दे.
🌷🌷क्रियापदाच्या रूपावरून वाक्याचे खालील प्रकार पडतात. 🌷🌷
१. स्वार्थी वाक्य
वाक्यातील क्रियापदाच्या रूपावरून नुसताच काळाचा बोध होत असेल तर त्यास स्वार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
मुले घरी गेली - जातात - गेली - जातील.
३. उद्गारार्थी वाक्य
ज्या वाक्यात भावनेचा उद्गार काढलेला असतो त्यास उद्गारार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
अबब ! केवढी प्रचंड आग ही !
🌷🌷वाक्यांचे प्रकार 🌷🌷
१. विधानार्थी वाक्य
ज्या वाक्यात केवळ विधान केलेले असते त्यास विधानार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
माझे वडील आज परगावी गेले.
🌷🌷 म्हणी 🌷🌷
म्हण म्हणजे विशिष्ट पद्धतीचे बोलणे. म्हणीच्या बाबतीत, एका पूर्ण विधानात बोलणाऱ्याच्या मनातील एक अनुभव व्यक्त झालेला असतो.
म्हणी हा आजपर्यंत होऊन गेलल्या लोकांच्या संचित ज्ञानाचा कोश आहे. परंपरेने लोकांच्या बोलण्यात आलेले नीतिपर, अनुभवसिद्ध वाक्यांच्या म्हणी तयार झालेल्या आहेत. वाक्प्रचार व म्हणीनी तयार झालेली भाषा सर्वांना आवडते.
सामान्यतः म्हणींच्या मागे कथेची पार्श्वभूमी असते. म्हणी त्याचा निष्कर्ष असतो.
🌿व्यंजना (व्यंगार्थ) 🌿
मूळ अर्थाला बाधा न आणता दुसरा अर्थ व्यक्त करण्याची शब्दाची जी शक्ती असते तिला व्यंजना असे म्हणतात. या शक्तीने प्रकट होणा-या अर्थाला व्यंगार्थ असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ
१) समाजात वावरणारे असले साप ठेचून काढले पाहिजेत.
२) भुंकणारे कुत्रे चावत नसतात.
३) निवडणुका आल्या कि कावळ्याची कावकाव सुरु होते.
४) समाजातील असल्या जळवा वेळीच नष्ट केल्या पाहिजेत.
५) घड्याळाने पाचचे ठोके दिले.
🤩लेखा कोषागार विभाग भरती - 2025
❗️सर्व विभागांसाठी उपयुक्त दर्जात्मक TCS पॅटर्न सराव पेपर ❗️
✏️सराव पेपरची वैशिष्ट्ये
👼 एकूण 42 प्रश्नपत्रिकांचा समावेश.
👼TCS च्या बदलत्या पॅटर्ननुसार प्रश्नांची मांडणी
👼 गणित बुद्धिमत्ता विषयाचे सविस्तर स्पष्टीकरण
👼 अद्ययावत चालू घडामोडी प्रश्नांचा समावेश
👼 पेपर झाल्यानंतर Ranking पाहण्याची संधी उपलब्ध.
👼TCS PYQ प्रश्नांचा सराव पेपर मध्ये विशेष समावेश
👉 4200+ संभाव्य प्रश्नांचा सराव
🎁 सराव पेपर फी - 149 /- 99/-
🎧 रजिस्ट्रेशन करण्यासाठी 7350037272 या नंबर वरती फी जमा करून आपले नाव आणि विभाग WhatsApp ला पाठवावे.
📞 अधिक माहितीसाठी संपर्क ⬇️
http://wa.me/+917350037272
http://wa.me/+917350037272
Join @eMahaMPSC
४) राहणे, पाहणे, वाहणे हे शब्द असेच लिहावेत. या शब्दांची रहाणे, पहाणे, वहाणे, ही चुकीची रूपे असल्याने ही लिहू नयेत.
५) मराठीत रुढ झालेले तत्सम व्यंजनांत शब्द 'अ' कारान्त लिहावेत. त्यातील शेवटच्या अक्षराचा (संस्कृतातल्याप्रमाणे) पाय मोडू नये.
उदा -
अर्थात, क्वचित, पश्चात, विद्युत, साक्षात, कदाचित, भगवान, विद्वान, तस्मात इ.
इ) सामान्यरूप
१) हस्व 'इ' कारान्त व 'उ' कारान्त तत्सम शब्दाचे सामान्यरूप करताना त्या शब्दातील अंत्यस्वर दीर्घ होतो.
उदा. -
रवि - रवीचे, प्रभु - प्रभूला इ.
२) मराठी शब्दाचे उपान्त्य अक्षर (दीर्घ) ई किंवा ऊ याने युक्त असल्यास शब्दाचे सामान्यरूप होताना ते उपान्त्य अक्षर हस्व होते.
उदा. -
वीट - विटेने, मूठ - मुठीत, बहीण - बहिणीला, रायपूर - रायपुरात इ.
अपवाद - संस्कृतमधून मराठीत आलेल्या अशाप्रकारच्या तत्सम शब्दांना हा नियम लागू नाही.
उदा. -
सीता - सीतेला, पूर्व - पूर्वेकडे, परीक्षा - परीक्षेसाठी, पूजा - पूजेकरिता इ.
४) एकाक्षरी शब्द दीर्घ असावेत -
उदा -
मी, तू, ती, ही, जी, ऊ, थू, धू, पी, पू, शी इ.
५) शब्दातील अन्त्य अक्षर दीर्घ असल्यास उपान्त्य अक्षर हे बहुधा हस्व असते.
उदा -
दिवा, जुनी, किती, मुळा, महिना, वकिली, गरिबी, गुरुजी, माहिती, सुरू, हुतुतू इ.
अपवाद - संस्कृत मधून मराठीत आलेल्या तत्सम शब्दांना हा नियम लागू नाही.
उदा -
परीक्षा, प्रतीक्षा, गीता, पूजा इ.
🟣 सुरू होत आहे प्रश्नोत्तरांचा सामना
🟣 राज्यसेवा व गट ब मुख्य परीक्षेसाठी
🟣 विश्लेषणात्मक स्पष्टीकरण बॅच 2.0
🟣 TOPICWISE PYQ ❌
🟣 QUESTION PAPERWISE PYQ ✅
🟣 विषय : मराठी
🟣 आयोगाचा प्रत्येक प्रश्न आणि चारही पर्यायांचे सखोल स्पष्टीकरण
🟣 उत्तरे अचूक व जलद काढण्याचे तंत्र
🟣 2024 ते 2011 पर्यंतच्या 100 प्रश्नपत्रिका
🟣 19 विविध परीक्षा
🟣 PYQ + REVISION असा दुहेरी फायदा
🟣 मार्गदर्शक : अमोल पाटील
🟣 या बॅचसोबत आयोगाच्या 100 प्रश्नपत्रिकांचा समावेश असलेली दोन पुस्तके मोफत
🟣 सुरुवात : सोमवार, 21 एप्रिल 2025 पासून
🟣 वेळ : सकाळी 8 : 00 ते 10 :00
🟣 कालावधी : 30 दिवस
🟣 बॅच ऑफलाईन व ऑनलाईन ( LIVE ) स्वरूपात
🟣 डेमो पाहण्यासाठी खाली दिलेल्या
YOU TUBE चॅनेलला भेट द्या.
🟣 ऑनलाईन बॅच क्रमांक 27
🟣 ऑनलाईन बॅच पाहण्यासाठी आमचे app download करा.
या बॅच बद्दल अधिक माहिती मिळविण्यासाठी आम्हांला call करा.
संपर्क : 7517345810 / 8180029385
आ) हस्व - दीर्घ अक्षरे
१) इ - कारान्त आणि 'उ’ - कारान्त शब्दातील शेवटचे अक्षर नेहमी दीर्घ लिहावे.
उदा -
मी, कवी, गुरू, बाहू जू, ऋषी, गती, वही, गहू पेरू, वाळू, शत्रू.
परंतु असे शब्द जोडशब्दात आल्यास हा शेवटचा ई कार व ऊ कार हस्व होतात.
उदा -
विद्यार्थिभांडार ऋषिकुमार, कविचरित्र, लघुकथा, शत्रुपक्ष इ.
अपवाद - अति, आणि, नि, परंतु, तथापि, अद्यापि, यद्यपि, प्रभृति, यथामति, यथाशक्ति, इति, ही अवये हस्वातच लिहावी.
२) सामासिक शब्दातील पहिले पद हस्व 'इ' कारान्त